شهرتاب‌آور
اثر کرونا بر مدیریت شهرها چگونه بود؟
جواد حیدریان: همه‌گیری کووید 19 چنان سریع و توفنده دنیا را درنوردید که نه‌تنها مجال سازماندهی برای مقابله را به دولت‌ها و مدیریت شهرها نداد بلکه همه را غافلگیر کرد و در واقع می‌توان در توصیفی نه‌چندان اغراق‌آمیز نوشت که همه شهرها در برابر لشکر ناپیدا ولی قدرتمند کرونا شکست را پذیرفته و دست‌ها را بالای سر بردند. تمامی دولت‌های جهان در ابتدای شیوع کرونا ضربه‌های سنگین جانی و مالی از این نبرد متحمل شدند اما برخی دولت‌ها توانستند کرونا را به شکل بهتری مدیریت کنند. برخی دولت‌ها اما نتوانستند و هنوز دارند روزانه چند صد نفر و گاه چند هزار نفر قربانی می‌دهند. مدیریت شهری در این میان شاید از آسیب‌پذیرترین ساختارهای مدیریتی کشورها بود. ساختار حمل‌و‌نقل شهری که موتور محرکه مدیریت شهر است، عمدتاً به دلیل نقش موثر در شیوع گسترده کرونا مختل شد. مدیریت پسماندهای شهری که در برخی مناطق به هزاران تن می‌رسید معضل سخت و ترسناکی به نظر می‌رسید. تغییر رویه‌های طرح‌های ترافیک و... سبب برهم خوردن نظام مدیریت شهری شد و هزینه‌های بسیاری بر اقتصاد شهر وارد کرد. تهران و بسیاری از شهرهای بزرگ ایران از جمله مشهد، تبریز، اصفهان و... از این قاعده مستثنی نبودند و مثل بسیاری از شهرهای بزرگ جهان چالش‌های سختی را پشت سر گذاشتند. از سویی تاب‌آوری اجتماعی و تاب‌آوری شهری خود مساله مهمی در هنگامه شیوع ویروس مرگبار کرونا بود. اما به عقیده کارشناسان و متولیان مدیریت شهری در تهران؛ تاب‌آوری مفهوم جدیدی نیست که با کرونا خلق شود، بلکه کرونا سبب شد تا ما علاوه بر تاب‌آوری کالبدی شهرها در برابر زمین‌لرزه، سیل و... به مساله تاب‌آوری در برابر همه‌گیری‌ها نیز توجه کنیم. شاید به جرات بتوان گفت دنیا نیز از توجه به تاب‌آوری نه‌تنها شهری بلکه تاب‌آوری ملی و جهانی در برابر همه‌گیری گسترده‌ای همچون کرونا غفلت کرده بود. مجید فراهانی، عضو شورای شهر، در تحلیلی برای پرونده این هفته تجارت فردا نوشته است: بررسی نظریه‌های مطرح در حوزه تاب‌آوری نشان می‌دهد که در چارچوب هیوگو (2015- 2005)، به عنوان اولین سند بالادستی جهانی در حوزه مدیریت بحران، توجه و تمرکز سیاست‌ها و اقدامات بر اقشار آسیب‌پذیر و سکونتگاه‌های انسانی پر‌مخاطره بود، به ویژه سکونتگاه‌هایی که شدیداً در حال شهری شدن‌اند. در این میان سکونتگاه‌های غیر‌رسمی و مجتمع‌های زیستی مستقر در مناطق با خطر‌پذیری بالا، نباید فراموش شوند و باید جزو اولویت‌های تاب‌آوری شهری و فقر‌زدایی قرار بگیرند. همچنین در چارچوب کاری سندای (2030- 2015)، هرچند با افق دید وسیع‌تری به مباحث مخاطرات و تاب‌آوری شهری پرداخته شده است و نه‌تنها ابعاد مختلف تاب‌آوری مدنظر قرار گرفته بلکه از طریق توجه به یادگیری از تجربه‌های گذشته و تبادل این تجربه‌ها و دانش و درس‌های فراگرفته، گامی به جلو نهاده شده است، اما غفلت از توجه به تاب‌آوری در برابر پاندمی در این نظریه هم غیر‌قابل انکار است.
