وتو در دقیقه 90

 

کنفرانس کاپ 28 از 30 نوامبر تا 12 دسامبر، در «اکسپوسیتی» دوبی برگزار شد. شمار زیادی از سیاستمداران، سرمایه‌گذاران، کارآفرینان و فعالان بخش خصوصی در این کنفرانس شرکت کردند و 13 روز پرخبر و پرحاشیه را در کنار هم رقم زدند. یک روز حضور در «بخش سبز» کنفرانس و دو روز گردش در «بخش آبی» کاپ 28 این فرصت را فراهم کرد تا با هدف اصلی این کنفرانس، دغدغه‌های فعالان محیط زیست از آینده زمین و حتی دلواپسان کنار گذاشتن انرژی‌های فسیلی، مثل حامیان اوپک، از نزدیک آشنا شویم. در این گزارش سعی می‌شود علاوه بر روایت شخصی از تجربه حضور در این رویداد، به یکی از مهم‌ترین موضوعات کنفرانس و حواشی نامه دبیرکل اوپک بپردازیم.

کنفرانس در دو بخش تخصصی و عمومی برگزار شد. بخش تخصصی به کنفرانس‌های سران کشورها، قراردادها و تعهدنامه‌های آنان تعلق داشت و بخش عمومی نمایشگاه و گردهمایی‌های کارشناسان، دانشگاهیان، هنرمندان و فعالان مدنی و اجتماعی را تشکیل می‌داد.

یکی از مهم‌ترین بحث‌هایی که در کنفرانس مطرح شد، «اقتصاد کم‌کربن» بود که رویکردی نوین در حوزه «توسعه پایدار» است. اقتصاد کم‌کربن (LCE)، اقتصاد سوخت فسیلی کم (LFFE)، یا اقتصاد بدون کربن، اقتصادی بر پایه منابع انرژی با سطح کربن پایین است که حداقل تولید گاز گلخانه‌ای (GHG) انتشار در جو، به ویژه دی‌اکسید کربن دارد. انتشار گازهای گلخانه‌ای به دلیل فعالیت‌های انسانی دلیل اصلی گرم شدن کره زمین (تغییر آب‌وهوا) از اواسط قرن بیستم است.

ماموریت کاپ 28 در راستای همسویی برای کاهش سوخت‌های فسیلی و در نتیجه کاهش دمای جهانی از سایت کنفرانس آغاز شده بود. در قسمت فوقانی سایت، کنار لوگوی کنفرانس، گزینه‌ای سبزرنگ توجه را جلب می‌کند که کنار آن نوشته شده Switch to Low Carbon Version بر این اساس یک وب‌سایت کم‌کربن، وب‌سایتی است که از منابع کمتری برای اجرا استفاده می‌کند، تاثیر زیست‌محیطی کمتری دارد و نقش کمتری هم در گرمایش جهانی دارد. ساختن چنین وب‌سایتی به کمرنگ کردن ردپای کربن صاحب وب‌سایت کمک کرده و به مشتریان نشان می‌دهد که او به ابتکارات توسعه پایدار متعهد است. بنابراین در نظر مخاطب، امارات و کاپ 28، نخستین گام در راستای تعهدات خود را، از وب‌سایت این رویداد آغاز کرده و مخاطب با انتخاب نسخه کم‌کربن سایت می‌تواند در این تغییر رویکرد شریک شود.

شهر اکسپو

دو سال پیش اکسپو سیتی محوطه‌ای خارج از بخش اصلی شهر دوبی بود اما امسال این قسمت از شهر کاملاً در معماری شهری دوبی تنیده شده و سرعت ساخت‌وسازها در این مسیر قابل توجه است. دروازه اصلی اکسپو سیتی با نشانه‌های کاپ28 تزیین شده و دسترسی‌های مترو، تاکسی و پارکینگ‌های عمومی نشان‌دهنده میزان توجه برگزارکنندگان به حضور مردم است. حالا که حرف از اکسپو سیتی شد شاید بد نباشد به سرنوشت آتی این محل نیز اشاره کنیم. در آخرین روز کاپ 28 شیخ محمد 

بن‌راشد از تبدیل «اکسپو سیتی دوبی» به «منطقه‌ای آزاد» که به‌طور کلی با انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر کار می‌کند، خبر داد. وی همچنین گفت که قرار است اکسپو سیتی مقصدی برای پیشگامان این بخش از جمله موسسه‌های بزرگ بین‌المللی و شرکت‌های نوپا، علاوه بر دانشگاه‌ها، سازمان‌ها، و... و متخصصان بخش خلاق که به پایداری علاقه‌مند هستند، باشد.

واضح است که امارات متحده عربی به عنوان کشوری که خود دارای منابع فسیلی است در حوزه فعالیت‌های محیط زیستی گردهمایی را رهبری می‌کند تا همه طرف‌ها بر سر یک نقشه راه واضح به توافق برسند. این کشور در چند اقدام مهم مثل راه‌اندازی بزرگ‌ترین نیروگاه انرژی خورشیدی و میزبانی از این کاپ جدیت نشان داده و آنچه در اکسپوسیتی رخ داد نشان‌دهده عزم اماراتی‌ها برای رهبری افزایش مشارکت‌های جهانی و ابتکارات جدیدی است که راه را برای پیشبرد توسعه پایدار باز می‌کند.

روز اول، 6 دسامبر

گفته شده کاپ 28 قرار است در نهایت به سرعت بخشیدن پیشرفت‌ها از طریق یک انتقال عملگرایانه جهانی از انرژی فسیلی به انرژی سبز برای اقدامی فراگیر که جهانیان قولش را در تفاهم‌نامه پاریس به آینده داده بودند، منجر شود. در همین راستا بیش از 40 وزیر در طول 13 روز عمر کاپ 28، برای موضوعات مهمی با یکدیگر ملاقات کرده و از ابتکارات جدیدی برای پیشبرد اهداف اعلام‌شده رونمایی کردند.

 محیط زیست و شهرنشینی، محیط زیست و حمل‌ونقل، اقدامات اقلیمی در شهرها، ساختمان‌ها و زباله‌ها از جمله موضوعات مهمی بودند که با مشارکت برنامه سکونتگاه‌های انسانی سازمان ملل متحد (UN-Habitat) در یک کنفرانس با چندین پنل و نشست مورد بررسی قرار گرفتند.

موضوعات یادشده، در کنفرانس و نشستی تخصصی با عنوان «اقدامات اقلیمی در شهرها» مطرح شد که در جدول برگزاری رویداد یادشده، 8 دسامبر به آن تعلق داشت. از آنجا که موضوعات تخصصی این‌چنینی در قسمت سبز کاپ 28 برپا می‌شد، در آن شرکت کردیم. «اقدامات اقلیمی در شهرها» یک عنوان کلی بود که وقتی سخنرانان به جزئیات آن اشاره می‌کردند متوجه جهان‌شمولی آن و وظایف تمامی کشورها نسبت به اجرایی شدنش، می‌شدم. در همین راستا ریاست کاپ 28 و خیریه بلومبرگ به صورت مشترک این بخش از برنامه را اداره می‌کردند. نماینده این نشست گفت که اعلامیه‌هایی که تا آن روز (6 دسامبر) برای «اقدامات اقلیمی در شهرها»، نوشته شده شامل «پیشرفت سیمانی و بتن» و «پیشرفت ساختمان‌ها»ست. «پیشرفت‌ها» عنوان بخشی از مجموعه کاپ 28 است که بررسی‌ آن نشان می‌دهد اعضای متعهدشده در COP26 و COP27 تا چه میزان در راستای تعهدشان اقدامات عملی انجام دادند. در ادامه روایت برخی از «پیشرفت‌ها» گفته می‌شود. در کنفرانس‌های گذشته دولت‌ها تعهد دادند برای سکونتگاه‌های انسانی سالم‌تر، پایدارتر و عادلانه‌تر راه‌حل‌های ارائه‌شده را انجام داده و مهم‌تر از همه به لحاظ مالی هزینه‌های اجرایی شدن را تامین کنند.

کارشناسان علمی این بخش، اعلام کردند که سایر اطلاعیه‌های مطرح‌شده شامل ابزارها برای ردیابی و اندازه‌گیری انتشار متان از زباله‌هاست. این ابزارها قرار است در 20 کلانشهر جهانی فعال شود و کمکی برای توانمندسازی سیاستگذاران برای کاهش این معضل شود.

این اعلامیه‌ها بر اساس تعهدات انجام‌شده در اجلاس اقدام محلی برای آب‌وهوا (LCAS) که در آغاز کاپ 28 برگزار شد طرح شدند. در LCAS بیش از 60 کشور عضو ائتلاف، ابتکاراتی را برای مشارکت‌های چندمرحله‌ای اعلام کردند. بر اساس آنچه در اخبار آمده آنها اقدام اقلیمی (CHAMP) را راه‌اندازی کرده و تعهدات مالی این طرح‌ها (تامین مالی حوزه آب‌وهوا برای زیرساخت‌های شهری) را نزدیک به 500 میلیون دلار اعلام کردند.

در ادامه این کنفرانس به سایر بخش‌های مربوط به محیط زیست و ساخت‌های شهری از جمله ساختمان‌ها، سیستم‌های مدیریت پسماند و منابع، تاب‌آوری آب شهری و احیای طبیعت شهری اشاره شد. دکتر آل‌جابر، وزیر صنعت و فناوری‌های پیشرفته امارات در این مورد گفت: دستیابی به اهداف توافق پاریس و حفظ دمای 5 /1 درجه سانتی‌گراد در دسترس، به رهبری و حمایت شهرداران و فرمانداران جهان بستگی دارد. به همین دلیل است که در کاپ 28 ما با راه‌اندازی CHAMP و همکاری با سازمان‌هایی مانند UN-Habitat و Bloomberg Philanthropies برای شناسایی و حمایت از نقش‌های مهم شهرها و رهبران آنها در مقابله با تغییرات آب‌وهوایی، رهبران و جوامع را توانمند کرده‌ایم.

دومین نشست پیوست به این کنفرانس به نمایندگان حوزه آب‌وهوای شهری تعلق داشت که با همکاری برنامه سکونتگاه‌های انسانی سازمان ملل متحد (UN-Habitat) و کارشناسان تغییرات آب‌وهوایی سازمان ملل برگزار شد.

 در سومین پنل به پیشرفت ساختمان‌ها پرداخته شد. کارگروهی با حمایت 27 کشور در این راستا راه‌اندازی و به‌طور مشترک به‌وسیله فرانسه و مراکش رهبری خواهد شد. هدف این مشارکت این است که تا سال 2030 «ساختمان‌های تخریبی و ارتجاعی» را به حالت عادی (قابل استفاده) تبدیل کنند. این تصمیم با توجه به این واقعیت که بخش ساختمان به تنهایی تقریباً 40 درصد از انتشار دی‌اکسید کربن و 50 درصد از زباله‌های جهانی را تشکیل می‌دهد؛ گرفته شد.

«پیشرفت سیمان» پنل چهارم این نشست بود. پیشرفت سیمان و بتن از سوی کانادا و امارات متحده عربی همراه با گروهی از کشورهایی همچون بریتانیا، ایرلند، ژاپن و آلمان راه‌اندازی شد. این ابتکار در تلاش است تا سیمان پاک را به انتخاب ارجح در بازارهای جهانی تبدیل کند، تا تولید سیمان با انتشار تقریباً صفر تا سال 2030 در هر منطقه از جهان ایجاد و رشد کند.

ابتکار «زباله تا صفر» یکی از جالب‌ترین موضوعاتی بود که در این نشست مطرح شد. زباله تا صفر یک ائتلاف داوطلبانه متشکل از دولت‌ها در همه سطوح، سازمان‌های غیردولتی و بخش خصوصی برای کربن‌زدایی بخش مدیریت زباله و تبدیل زباله به منابع قابل استفاده است. زباله تا صفر را یک ابتکار رسمی در راستای ایده «توسعه پایدار» امارات متحده عربی می‌دانند که از سوی وزارت تغییر آب‌وهوا و محیط زیست امارات متحده عربی (MOCCAE)، شرکت مدیریت پسماند ابوظبی (تادویر) و رولاند برگر رهبری می‌شود.

 نقشه زباله یا Waste MAP اولین پلت‌فرم جهانی است که از نظارت ماهواره‌ای برای ردیابی و اندازه‌گیری انتشار متان از زباله استفاده می‌کند. این ایده در پنل پنجم ارائه شد و به‌وسیله مرکز جهانی متان، بنیاد محیط زیست گوگل، موسسه کوه‌های راکی، نیروی ویژه هوای پاک (CATF)، موسسه محیط زیست هلند توسعه یافته است. از «نقشه زباله» برای تحقیقات فضایی (SRON) /GHGSat و نقشه‌برداری کربن جهانی استفاده می‌کنند. دولت‌های محلی و سازمان‌های غیردولتی می‌توانند از این پلت‌فرم برای شناسایی و کاهش انتشار گاز متان (قبل از اینکه به حد خطرناک برسد) بهره ببرند. این پلت‌فرم قرار است در 20 کلانشهر جهانی که در مجموع خانه بیش از 100 میلیون نفر است، راه‌اندازی شود.

پروژه بازسازی نسل (2025-2023) با هدایت موافقت‌نامه پاریس و چهارچوب جهانی تنوع زیستی، در پنل بعدی مطرح شد. این بخش در حال حاضر از پروژه‌های آزمایشی برای تسریع بازسازی اکوسیستم شهری و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در هشت شهر جهان حمایت می‌کند. این شهرها عبارت‌اند از: دوآلا (کامرون)؛ داکار-فلات و تیس (سنگال)؛ کوئزون (فیلیپین)؛ کوچی (هند)؛ سراجگانج (بنگلادش)؛ Samborondon (اکوادور)؛ مکزیکو‌سیتی (مکزیک)؛ و مانائوس (برزیل).

 حدود 22 درصد از انتشار کربن جهانی را سیستم‌های حمل‌ونقل جهانی که برای زندگی و معیشت مردم ضروری هستند، ایجاد می‌کند. تعهد به حمل‌ونقل زمینی بدون سوخت فسیلی از موضوعات دیگر مطرح‌شده در این کنفرانس چهارساعته بود. به نوشته گاردین ریاست کاپ 28، وزارت انرژی و زیرساخت امارات متحده عربی، انجمن بین‌المللی حمل‌ونقل و آژانس بین‌المللی انرژی گرد هم آمده‌اند تا این معضل را سازماندهی کنند. این اولین نشست یک وزیر انرژی حمل‌ونقل در یک COP بوده است. جامعه حمل‌ونقل زمینی پایدار، که عمدتاً به‌وسیله SLOCAT رهبری می‌شود، موافقت کرد که اولین روز جهانی حمل‌ونقل پایدار را در 26 نوامبر 2023 جشن بگیرد و فراخوانی به منظور اقدام برای دو برابر کردن سهم حمل‌ونقل زمینی کارآمد و بدون فسیل از طریق انرژی صادر کرد.

روز دوم، 7 دسامبر

همان‌طور که رهبران جهان در کاپ 28 گرد هم می‌آیند تا درباره راهکارهای گذر از انرژی فسیلی به راه‌حل جهانی برسند، موضوع‌های مهمی چون تاثیر تغییرات آب‌وهوا بر منابع حیاتی مانند آب و غذا در کانون توجه قرار گرفت. شاید بهتر باشد این‌طور طرح موضوع کنم که پیوند آب و غذا، که رابطه پیچیده و قدیمی‌ بین در دسترس بودن آب و تولید غذا را دربر می‌گیرد، اکنون بیش از هر زمان دیگری مورد توجه است و از اهمیت بالایی برخوردار است.

«زندگی» عنوان یک پرفورمنس خیابانی بود که برای درک رابطه آب و غذا، از سوی تعدادی از هنرمندان در محوطه اکسپو سیتی اجرا شد. از کارگردان این اجرا، حیان احمد، پرسیدم، چه هدفی از این اجرا داشته است. او در پاسخ به تشریح مانیفستش برای نجات زمین از دست زمین‌خواران (مدیریت نادرست منابع طبیعی) پرداخت و گفت: این پیوند یعنی رابطه عمیق میان آب و غذا، عمیقاً با عوامل اجتماعی-اقتصادی مرتبط است و با رشد سریع جمعیت و تغییرات آب‌وهوایی پیچیده‌تر می‌شود. کشاورزی تقریباً 70 درصد از آب شیرین جهان را عمدتاً برای آبیاری محصولات کشاورزی و دام مصرف می‌کند. به‌طور همزمان، این فعالیت‌های کشاورزی می‌توانند کیفیت آب را کاهش داده و آب‌های زیرزمینی را کاهش دهند و چرخه‌ای از کمبود منابع ایجاد کنند. او ادامه داد که تغییرات آب‌وهوایی خارج از علل طبیعی، یک نیروی مخرب است که بر این تعادل ظریف تاثیر می‌گذارد. او با اشاره به شخصیت بازیگران پرفورمنسش که سعی داشتند در بازی‌هایی تاثیر افزایش ناگهانی دما بر زندگی انسانی را نشان دهند، گفت: افزایش دما، بارندگی غیرقابل پیش‌بینی، و رویدادهای شدید آب‌وهوایی به‌طور مستقیم بر دسترسی آب و بهره‌وری کشاورزی تاثیر می‌گذارد. این متغیرهای اقلیمی ناامنی غذایی و آبی را تشدید می‌کند، به ویژه در مناطقی که ظرفیت محدودی برای سازگاری دارند و همین مساله آینده زمین و مردمانش را به خطر می‌اندازد.

کاپ 28 بستری برای بحث و نمایش فناوری‌های نوآورانه هم بود. AI و محیط زیست علاوه بر آنکه از موضوعات مهم مطرح‌شده در تفاهم‌نامه‌ها و ارائه‌ها بوده در بخش عمومی این رویداد هم مخاطبان زیادی را جذب کرد. بر کسی پوشیده نیست که در سال‌های گذشته هوش مصنوعی تا چه میزان به شیوه‌های نوین در راستای توسعه پایدار کمک کرده است. یکی از این پیشرفت‌ها، کشاورزی دقیق مبتنی بر هوش مصنوعی است، فناوری که یادگیری ماشین، بینایی کامپیوتر و تجزیه و تحلیل داده‌ها را برای بهینه‌سازی عملیات کشاورزی ترکیب می‌کند. در بخشی از اکسپو سیتی نمایشگاهی از ابزارآلات کشاورزی مبتنی بر هوش مصنوعی برپا بود که صاحبان کسب‌وکارهای این حوزه و تولیدکنندگان را به تماشا واداشته بود. با نیک برک، یکی از غرفه‌داران نمایشگاه هوش مصنوعی و کشاورزی گفت‌وگو کردم و از او پرسیدم بهره‌وری در حوزه کشاورزی چگونه با هوش مصنوعی افزایش پیدا می‌کند؟ او که دانش‌آموخته آی‌تی از دانشگاه بریتانیا بود، گفت: سیستم‌های آبیاری هوشمند از الگوریتم‌های هوش مصنوعی استفاده می‌کنند و از این طریق بر حسگرها برای نظارت بر رطوبت خاک و داده‌های آب‌وهوا احاطه دارند؛ در نتیجه مصرف آب را بهینه می‌کنند. این فناوری‌ها به‌طور قابل توجهی بهره‌وری آب را افزایش داده و کشاورزی را پایدارتر می‌کنند. او به توانایی تجزیه و تحلیل و توانایی پیش‌بینی‌کننده AI اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: الگو‌های پیش‌بینی مبتنی بر هوش مصنوعی با یکپارچه‌سازی داده‌های تاریخی، الگوهای آب‌وهوا و اطلاعات محصول به پیش‌بینی نیاز آب محصول کمک می‌کنند. این بینش‌ها به تنظیم دقیق برنامه‌های آبیاری کمک می‌کند و در نهایت به مدیریت بهتر آب منجر می‌شود. در غرفه‌ای دیگر کارشناسی به توضیح فناوری‌های سنجش از راه دور در کشاورزی نوین می‌پردازد. او می‌گوید سنجش از راه دور مبتنی بر ماهواره و پهپاد قابلیت‌های بی‌نظیری در نظارت بر سلامت محصول و عوامل محیطی ارائه می‌دهد. الگوریتم‌های هوش مصنوعی این داده‌ها را پردازش می‌کنند تا الگوهای مربوط به مصرف آب را شناسایی کنند و روش‌های آبیاری هدفمندتری را ممکن می‌کنند.

رابطه آب و غذا موضوعی پیچیده اما حیاتی است که به اقدام فوری، به ویژه در عصر تغییرات آب‌وهوایی نیاز دارد. نوآوری‌ها و بینش‌های ارائه‌شده در کاپ 28 نقشه راهی برای دستیابی به یک رابطه متعادل‌تر و پایدارتر بین آب و غذا ارائه می‌دهد.

روز سوم 8 دسامبر

دو روز پیش از جمعه 8 دسامبر، هیثم الغیص، دبیر کل سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) در نامه‌ای از اعضا و شرکای این سازمان خواست تا در مذاکرات آب‌وهوایی نشست اقلیمی سازمان ملل متحد کاپ 28،  هرگونه توافقی که سوخت‌های فسیلی را هدف قرار می‌دهد، رد کنند. در واقع او از اعضای اوپک خواسته تا این موضوع را وتو کند. نامه الغیص عصر جمعه از سوی خبرگزاری رویترز منتشر شد. در این نامه از اعضای سازمان  اوپک و هیات‌های نمایندگی کشورشان خواسته شده «به‌طور پیشگیرانه هر متن یا عبارتی را که انرژی، یعنی سوخت‌های فسیلی را به جای انتشار گازهای گلخانه‌ای هدف قرار می‌دهد، رد کنند». به نقل از خبرگزاری‌ها الغیص ادامه داده است که به نظر می‌رسد فشار بیش از حد و نامتناسب بر سوخت‌های فسیلی می‌تواند به نقطه عطفی با پیامدهای غیرقابل برگشت برسد، زیرا پیش‌نویس قطعنامه همچنان گزینه‌هایی برای حذف تدریجی سوخت‌های فسیلی دارد. رئیس اوپک تاکید کرد که این درخواست را با حسی نشان از اصرار شدید مطرح کرده است و ادامه داد: اگرچه کشورهای عضو اوپک و شرکای آنها تغییر آب‌وهوا را جدی می‌گیرند، اما این غیرقابل قبول است که کمپین‌هایی با انگیزه سیاسی، رفاه و آینده مردم ما را به خطر بیندازند.

این پیام خطاب به ۱۳ کشور عضو سازمان اوپک  به ویژه عراق، ایران و امارات متحده عربی است که امسال ریاست کنفرانس آب‌وهوای سازمان ملل متحد، کاپ 28 را بر عهده دارد و همچنین عربستان سعودی که یکی از برجسته‌ترین مخالفان کنار گذاشتن سوخت‌های فسیلی است. این نامه همچنین به ۱۰  کشور شریک سازمان اوپک از جمله مکزیک، آذربایجان، روسیه و مالزی که همگی در کنفرانس حضور دارند نیز ارسال شده است. این نامه در حالی منتشر شده که حداقل 80 کشور به دنبال یک قرارداد در کاپ28 هستند که خواستار پایان نهایی استفاده از سوخت‌های فسیلی است. آخرین پیش‌نویس توافق نهایی کاپ 28 که در روز جمعه منتشر شد، شامل گزینه‌هایی برای انجام این کار بود. در همین راستا بود که هیثم الغیص دبیرکل اوپک در نامه‌ای به اعضای این گروه از جمله میزبان کاپ 28 امارات نوشت: به نظر می‌رسد فشارهای نامناسب و نامتناسب علیه سوخت‌های فسیلی ممکن است به نقطه اوج با عواقب غیرقابل برگشت برسد.

رویترز اعلام کرد که اوپک در پاسخ به سوالاتش درباره این نامه گفته که «به حمایت از کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای ادامه خواهد داد اما خواهان انتخاب منابع انرژی نیست». فراموش نکنیم که سوخت‌های فسیلی منبع اصلی انتشار گازهای گلخانه‌ای هستند و در سه دهه از اجلاس‌های آب‌وهوایی سازمان ملل متحد هرگز به آینده آنها پرداخته نشده است و تصمیم برای حذف تدریجی آنها در کاپ 28 بی‌سابقه خواهد بود.

این خبر و حواشی مربوط به آن روزی منتشر شد که پیش‌نویس قرارداد کاپ 28 در اختیار عموم قرار گرفت. کارشناسان در همان ساعات اولیه این پیش‌نویس را شامل طیف وسیعی از گزینه‌ها دانستند- از موافقت با «خروج تدریجی سوخت‌های فسیلی بر اساس علم موجود»، حذف تدریجی «سوخت‌های فسیلی کاهش‌یافته» تا عدم استفاده از هیچ‌گونه سوخت فسیلی. این اخبار در حالی به سرعت منتشر می‌شد که فضای اکسپو سیتی نسبت به روزهای قبلی متفاوت شد. من که برای حضور در ایونت طراحان جواهر و سنگ‌های قیمتی در روز سوم آنجا حضور داشتم (بررسی اثر برداشت سنگ‌های قیمتی معادن بر اقلیم آب‌وهوا) با نشست و راهپیمایی‌هایی در محوطه اصلی محل برگزاری رویداد مواجه شدم. مخالفان حذف تدریجی انرژی فسیلی از یک‌سو اخبار را دربر گرفته بودند و از سوی دیگر موافقان این طرح و مخالفان ادامه استفاده از چنین انرژی‌هایی در اکسپو سیتی مخالفت خود را با راهپیمایی‌هایشان نشان می‌دادند.

با نادو تانا، فعال محیط زیستی که در یکی از تجمعات حضور داشت صحبت کردم و نظرش را درباره نامه دبیرکل اوپک پرسیدم. او از تلفن موبایلش خط خبری سی‌ان‌ان را نشانم داد که نوشته بود استفان کروزات، سفیر آب‌وهوای فرانسه، گفته کشورهایی مانند عربستان سعودی که می‌گویند می‌توانند به تولید سوخت‌های فسیلی ادامه دهند و در عین حال انتشار گازهای گلخانه‌ای را با فناوری‌های جدید جذب کربن پاک کنند غیرواقع‌بینانه به این موضوع مهم نگاه می‌کنند. نادو ادامه داد: وقتی کشورهای پیشرویی مثل فرانسه ادعای کشورهایی را که می‌خواهند همچنان از سوخت فسیلی استفاده کنند قبول نمی‌کنند ما فعالان محیط زیست که بر اساس علم و دانش پژوهشگران می‌دانیم باید نگران آینده زمین باشیم چرا باور کنیم.

معترض‌ها تابلوهایی را در دست داشتند که از قدرت‌های جهانی خواسته شده بود «صدور هرج‌ومرج اقلیمی را متوقف کنند» و زنجیره عرضه جهانی LNG و نفت را بشکند. روی یکی از پلاکاردها به طعنه نوشته شده بود «هیچ گاز طبیعی»، این جمله به این برمی‌گردد که ال‌ان‌جی را گاز طبیعی می‌نامند.

اعضای یکی از گروه‌های محیط ‌زیستی در بلندگویی نامه گروه خود را خطاب به بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا می‌خواند: ما از دولت بایدن می‌خواهیم که در جریان کاپ 28 به‌طور علنی متعهد به عدم حمایت قانونی، مالی یا دیپلماتیک بیشتر از ال‌ان‌جی در ایالات‌متحده یا هر کجای جهان شود.

همان‌طور که از قبل کارشناسان پیش‌بینی می‌کردند، یکی از سخت‌ترین مسائلی که در کاپ 28 مطرح شد، مذاکرات میان کشورها در مورد حذف تدریجی سوخت‌های فسیلی بود. در حالی که بسیاری از کشورها، از جمله ایالات‌متحده و اعضای اتحادیه اروپا، تجارت ال‌ان‌جی و نفت خود را از زمان حمله مسکو به اوکراین که به توقف محموله‌های گاز و نفت روسیه منجر شد، افزایش داده‌اند. فراموش نکنیم گاز اگرچه کربن فشرده‌تر از زغال‌سنگ است، اما تاثیر زیادی بر آب‌وهوا دارد، به‌ویژه زمانی که فوق‌سرد می‌شود تا به مایعی برای حمل تبدیل شود.

در گفت‌وگو با یحیی احمِد یکی دیگر از معترضان متوجه شدم بر اساس داده‌های دولت آمریکا، انتشار دی‌اکسید کربن از تاسیسات ال‌ان‌جی ایالات‌متحده از سال 2019 تا 81 درصد افزایش یافته است. او می‌گوید به همین دلیل در کاپ 28 دوبی شرکت کرده تا درخواستش را از دولت‌ها برای امضای «منشور کربن‌زدایی» که 50 شرکت مهم جهانی را متعهد می‌کنند تا سال 2050 انتشار گازهای گلخانه‌ای خالص را به صفر برسانند و تا سال 2030 به شعله‌ور شدن متان معمولی پایان دهند، تشویق کند.

تزپورا برمن، رئیس ابتکار عدم تکثیر سوخت فسیلی هم گفت: این کاملاً ریاکارانه است که رهبران ما در اینجا در مورد مقابله با متان صحبت کنند، وقتی شاهد این افزایش عظیم سرمایه‌گذاری در پروژه‌های گاز و نفت هستیم.

هیاهو درباره شدن یا ناممکن بودن گذار از انرژی فسیلی در روزهای آخر کاپ 28 بالا گرفت و حواشی ایجادشده شاید باعث شد تا دستاوردهای فنی و فرهنگی را که امارات تلاش کرد از این رویداد برای جهانیان به جای بگذارد کمرنگ کرد. حالا در روزهای آخر انگار رنگ و نگار چنین رویداد بزرگ و همه‌جانبه‌ای نسبت به واقعیت جهان یعنی اقتصاد حاصل از سوخت‌های فسیلی کمرنگ شد. امارات متحده عربی، دومین کشور عربی بود که پس از مصر میزبان اجلاس آب‌وهوا شد. این کشور خودش یکی از اعضای اوپک است و حالا امروز در کنار سایر تولیدکنندگان انرژی خلیج‌فارس خواستار انتقال واقع‌بینانه‌تر انرژی فسیلی به انرژی سبز شده است. او می‌گوید با کربن‌زدایی صنایع، تاسیس نیروگاه‌های خورشیدی و اختصاص منابع مالی قدم‌های مثبتی در این حوزه برداشته است. این تغییر رویکرد نرم، از روزهایی که با صدای بلند و قاطع از حذف جدی سوخت‌های فسیلی حرف می‌زد تا روزهای پایانی کاپ (پس از درخواست مذکور اوپک) نشان داد که هنوز جهان بر مدار سوخت‌های فسیلی می‌چرخد حتی اگر سایت‌ها آیکون ورژن کم‌کربن داشته باشند و هنرمندان برای جهانی بدون نفت و گاز بخوانند و برقصند.

 در نهایت متن پیش‌نویس توافق‌نامه نهایی کاپ 28 در روز آخر، از سوی ریاست اماراتی کنفرانس منتشر شد؛ «ما خواستار کاهش مصرف و تولید سوخت فسیلی هستیم».

در این پیش‌نویس آمده است که کشورها «می‌توانند» با اتخاذ تدابیری «منصفانه، منظم و عادلانه»، میزان تولید و مصرف سوخت‌های فسیلی را تا پیش از سال ۲۰۵۰ یا حدود آن، به صفر برسانند. از دیگر راه‌های پیشنهادی ذکرشده در این پیش‌نویس می‌توان به سه برابر کردن ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر تا سال ۲۰۳۰ و توسعه فناوری‌ها برای خارج کردن دی‌اکسید کربن از جو زمین اشاره کرد. نکته مهم آن است که در پیش‌نویس توافق‌نامه، عبارت «حذف تدریجی سوخت‌های فسیلی» گنجانده نشده و از واژه «کنار گذاشتن» نفت، گاز یا زغال‌سنگ، بزرگ‌ترین عوامل انتشار گازهای گلخانه‌ای، استفاده نکرده؛ واژه‌ای که برای برخی از هیات‌های شرکت‌کننده در مذاکرات دوبی خط قرمز است.