پس از توافق
برای اینکه میوه توافق به بار بنشیند دیپلماسی چه مسیری پیش رو دارد؟
زهرا اکبری: حسن روحانی سیاست خارجی ایران را بر مولفه‌های تنش‌زایی و تعامل سازنده با کشورهای غربی به‌خصوص ایالات متحده آمریکا بنا کرد. از دیدگاه روحانی، با توجه به نیاز کشور به سرمایه‌گذاری خارجی برای حل مشکلات اقتصادی از یک طرف و تسلط ایالات متحده آمریکا بر شرکت‌ها و نهادهای اقتصادی جهان از طرف دیگر ضرورت دارد که سیاست خارجی ایران به سمت تنش‌زدایی با آمریکا سوق پیدا کند. مصالحه با جهان غرب مهم‌ترین و بنیادی‌ترین مولفه گفتمان اعتدال شد که نقطه عطف آن برجام بود. از دیدگاه روحانی بین بازسازی سیاست خارجی و بهبود وضعیت اقتصادی کشور رابطه مستقیمی وجود دارد. اما بداقبالی تنش‌زدایان در ایران این بود زمانی که آنها درصدد کاهش تنش و خصومت با غرب بودند، در آمریکا جریان تندرو قدرت را به دست گرفتند. تجربه جمهوری اسلامی حاکی از این است که اتخاذ سیاست تنش‌زدایی از سوی ایران به‌تنهایی قادر به حل‌وفصل مسالمت‌آمیز اختلافات دو کشور نیست. تلاش آمریکا برای خروج از برجام، برنامه‌ای بود که دونالد ترامپ از زمان شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری در سر داشت. سیاست ترامپ در آن زمان این بود که مجموعه اقداماتی را انجام دهد که برجام غیرقابل احیا باشد. می‌بینیم که با گذشت یک سال‌ونیم از روی کار آمدن دولت جو بایدن روند احیای برجام با دشواری‌های فراوانی روبه‌رو بوده است.
مذاکرات وین برای احیای توافق هسته‌ای برجام که از فروردین ۱۴۰۰ آغاز شده و در اسفند همان سال متوقف شد، پس از پنج ماه از روز سیزدهم مرداد ۱۴۰۱ از سرگرفته شد. در این دور از مذاکرات احیای برجام، متن پیش‌نویس توافق نهایی شده است. این دور در حالی به پایان رسیده است که دیپلمات‌های اروپایی می‌گویند کار تهیه و تدوین متن توافق نهایی انجام شده است؛ ساعاتی پس از اعلام پایان گفت‌وگوها و بازگشت هیات‌های مذاکره‌کننده به پایتخت‌ها، جوزپ بورل مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در حساب توئیتری خود با اشاره به گفت‌وگوهایی که میان طرفین صورت گرفته، نوشت: «با وجود حصول متن نهایی، پشت هر مساله فنی و هر پاراگراف یک تصمیم سیاسی قرار دارد که باید در پایتخت‌ها گرفته شود.» در آخرین ساعات روز چهارشنبه CNN خبر داد پاسخ ایران را دریافت کردیم، ایران خواستار دریافت غرامت در صورت خروج مجدد آمریکا از توافق شده است. سوال مهمی که پیش می‌آید این است که آیا این دور از مذاکرات به توافق ختم می‌شود؟ در این پرونده تلاش می‌کنیم علاوه بر بررسی تحولات اخیر در برنامه هسته‌ای به این پرسش‌ها پاسخ دهیم که در صورت احیای برجام، دیپلماسی چه مسیری پیش رو دارد؟ راهکارهای حفظ برجام کدام است؟ آیا احیای برجام می‌تواند به احیای اقتصاد ایران بینجامد؟
