به نام عشق

کلاهبرداری‌های عاطفی، یکی از پیچیده‌ترین و در عین حال رایج‌ترین انواع فریبکاری است که می‌تواند زخم‌های عمیقی بر روح و روان قربانیان بر جای بگذارد. این نوع سوءاستفاده از احساسات افراد برای دستیابی به منافع شخصی یا مادی انجام می‌شود و ممکن است در روابط عاشقانه، خانوادگی، دوستانه و حتی حرفه‌ای رخ دهد.

تعریف کلاهبرداری عاطفی

کلاهبرداری عاطفی به وضعیتی گفته می‌شود که فردی از احساسات، وابستگی‌ها و نیازهای عاطفی دیگران سوءاستفاده کند و آنها را به‌گونه‌ای دستکاری کند که به اهداف و خواسته‌های خود برسد. این رفتار معمولاً با فریبکاری، تهدیدهای ضمنی، بازی‌های روان‌شناختی و فشار عاطفی همراه است. کلاهبرداران عاطفی معمولاً روش‌های مختلفی را برای کنترل و فریب دادن قربانیان خود در پیش ‌می‌گیرند. به برخی از این روش‌ها اشاره می‌کنیم.

 1- گَس لایتینگ  (Gaslighting): در این تکنیک، کلاهبردار سعی می‌کند فرد مورد نظر را وادار کند به ادراک و حافظه خود شک کند. این کار با دادن اطلاعات نادرست، انکار واقعیت‌ها و تغییر دادن حقایق انجام می‌شود تا قربانی احساس کند دچار اشتباه شده است.

2- بازی قربانی: برخی از کلاهبرداران عاطفی خود را قربانی معرفی می‌کنند تا همدردی و حمایت دیگران را برانگیزند. آنها ممکن است مشکلات ساختگی یا اغراق‌شده را مطرح کنند تا فرد مقابل احساس گناه کند و مجبور شود کمک کند. 

3- ایجاد وابستگی عاطفی: یکی از روش‌های اثرگذار در کلاهبرداری عاطفی، ایجاد وابستگی شدید در فرد موردنظر است. سوءاستفاده‌گر ابتدا اعتماد و عشق قربانی را جلب می‌کند و پس از مدتی او را در وضعیتی قرار می‌دهد که احساس کند بدون فرد کلاهبردار نمی‌تواند به زندگی‌اش ادامه دهد.

4- تهدیدهای ضمنی و بازی‌های روان‌شناختی: برخی از کلاهبردارهای عاطفی به تهدیدهای ضمنی متوسل می‌شوند. کلاهبردار ممکن است تهدید به ترک رابطه کند، یا تهدید کند که به خود یا دیگران  آسیب می‌رساند، یا تهدید به افشای اطلاعات خصوصی کند. قربانی در این وضعیت زیر فشار قرار می‌گیرد و برای جلوگیری از پیامدهای ناخوشایند، تسلیم خواسته‌های فرد کلاهبردار می‌شود.

راهکارهای مقابله با کلاهبرداری عاطفی

برای مقابله با این نوع سوءاستفاده، روش‌های زیر توصیه شده است.

1- آگاهی و شناخت: نخستین گام برای مقابله با کلاهبرداری عاطفی، شناخت نشانه‌ها و روش‌های رایج آن است. آگاهی از این موضوع به افراد کمک می‌کند در برابر چنین رفتارهایی مقاومت کنند. درباره روش‌های رایج کلاهبرداری عاطفی مطالعه کنید و نمونه‌های شناخته‌شده را بشناسید. اگر فردی می‌خواهد به‌سرعت رابطه‌ای بسیار نزدیک با شما برقرار کند، در مورد رفتار او هوشیار و گو‌ش به‌زنگ باشید. هرگز بدون شناخت کافی از فرد مقابل وارد روابط عاطفی یا بده‌بستان مالی با او نشوید.

2-  تقویت عزت نفس: افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس موجب می‌شود افراد کمتر قربانی بازی‌های روان‌شناختی شوند. خودآگاهی و احترام به خود نقش مهمی در جلوگیری از سوءاستفاده‌های عاطفی دارد.

3- ایجاد مرزهای سالم: برقراری مرزهای مشخص در روابط و اجازه ندادن به دیگران برای سوءاستفاده از احساسات، یکی از راه‌هایی است که در پیشگیری از کلاهبرداری عاطفی نقش اساسی دارد.

4- مشاوره و حمایت اجتماعی: در بسیاری از موارد، صحبت کردن با یک مشاور یا نقش حمایتگر دوستان و خانواده می‌تواند کمک بزرگی به قربانیان باشد. مشاوره روان‌شناختی در بازسازی اعتماد به نفس و سلامت روحی افراد اهمیت بسیار دارد.

5- ترک رابطه ناسالم: هر گاه فرد متوجه شود که وارد یک رابطه ناسالم شده است، بهترین گزینه آن است که بی‌درنگ رابطه را ترک کند و از فرد سوءاستفاده‌گر فاصله بگیرد. گرچه این تصمیم چندان آسان نیست، اما برای حفظ سلامت روانی ضروری به نظر می‌رسد. کلاهبرداری‌های عاطفی یکی از آسیب‌زننده‌ترین اشکال سوءاستفاده در روابط انسانی هستند که ممکن است تاثیرات بلندمدتی بر قربانیان داشته باشند. شناخت این نوع سوءاستفاده، افزایش آگاهی، و اتخاذ راهکارهای مناسب می‌تواند به افراد کمک کند تا از خود در برابر چنین رفتارهایی محافظت کنند و روابط سالم‌تری داشته باشند.

6- بررسی اعتبار اطلاعات و ادعاها: اگر فردی ادعا می‌کند که دچار مشکل مالی یا حقوقی شده است، قبل از اینکه به او کمک کنید، درستی ادعای او را بررسی کنید. از دادن پول یا در اختیار گذاشتن اطلاعات شخصی به افراد ناشناخته یا کسانی که فقط از طریق فضای مجازی با آنها آشنا شده‌اید، خودداری کنید. اگر کسی در فضای آنلاین به شما وعده‌های واهی مانند سرمایه‌گذاری پرسود داد یا فوری به شما درخواست ازدواج داد، با احتیاط رفتار کنید.

7- حفظ استقلال عاطفی: به احساسات و نیازهای خود توجه کنید و اجازه ندهید کسی شما را وابسته کند. اگر رابطه‌ای موجب شد عزت نفس شما کم شود یا موجب برانگیختن احساس گناه بیش‌ازحد در شما شد، درباره سالم بودن این رابطه تجدیدنظر کنید. دوستان و خانواده خود را در جریان روابط جدیدتان بگذارید و نظرات آنها را جویا شوید. کلاهبرداری‌های عاطفی در سراسر جهان رخ داده‌اند و برخی از آنها به دلیل گستردگی تاثیراتشان بسیار معروف شده‌اند. به تعدادی از این روش‌های کلاهبرداری‌ها توجه کنید.

1- کلاهبرداری عاشقانه آنلاین: یکی از رایج‌ترین انواع کلاهبرداری‌های عاطفی، فریبکاری در روابط عاشقانه آنلاین است. در این روش، کلاهبردار با ایجاد یک پروفایل جعلی در شبکه‌های اجتماعی یا سایت‌های دوست‌یابی، قربانی را به یک رابطه عاطفی سوق می‌دهد. پس از جلب اعتماد او، کلاهبردار به بهانه‌های مختلف مانند مشکلات مالی، هزینه‌های درمانی یا سفر، از قربانی درخواست پول می‌کند.

2- کلاهبرداری عاشقانه با ارز دیجیتال: در این نوع کلاهبرداری، فرد کلاهبردار قربانی را متقاعد می‌کند که در یک سرمایه‌گذاری پرسود ارز دیجیتال مشارکت کند. این افراد معمولاً با دادن وعده‌های جذاب و سودهای بالا، قربانی را فریب می‌دهند و از آسیب‌پذیری‌های عاطفی و مالی او سوءاستفاده می‌کنند.

3- کلاهبرداری با هویت جعلی: برخی از کلاهبرداران خود را به‌جای افراد مشهور، نظامی یا آدم‌های موفق جا می‌زنند تا اعتماد قربانی را جلب کنند. آنها با فرستادن تصاویر جعلی و داستان‌های ساختگی، قربانی را متقاعد می‌کنند که به کمک مالی نیاز دارند. این نوع کلاهبرداری در بسیاری از کشورها گزارش شده است و قربانیان معمولاً مبالغ زیادی از دست می‌دهند.

4- کلاهبرداری با تهدیدهای عاطفی: در این روش، کلاهبردار قربانی را تحت فشار روانی می‌گذارد و تهدید می‌کند که اگر کمک مالی دریافت نکند، مشکلات بسیار جدی برایش پیش خواهد آمد. این تهدیدها ممکن است آسیب زدن به خود، ترک کردن رابطه یا افشای اطلاعات خصوصی باشد.

5- کلاهبرداری با پیشنهاد ازدواج دروغین: برخی از کلاهبرداران با وعده ازدواج، طرف مقابل را فریب می‌دهند. آنها ممکن است از قربانی درخواست پول برای هزینه‌های مراسم، سفر یا مشکلات قانونی کنند. آنها بلافاصله پس از اینکه پول را دریافت کنند، ارتباط خود را قطع می‌کنند و ناپدید می‌شوند و دست کسی به آنها نمی‌رسد. این نمونه‌ها نشان می‌دهند که کلاهبرداری‌های عاطفی می‌توانند اشکال مختلفی داشته باشند و قربانیان باید همیشه هوشیار و گوش به‌زنگ باشند. پیشگیری از کلاهبرداری‌های عاطفی نیازمند آگاهی، هوشیاری و داشتن مرزهای سالم در روابط است.

آسیب‌های کلاهبرداری‌های عاطفی

کلاهبرداری‌های عاطفی می‌توانند آسیب‌هایی جدی و گاه طولانی‌مدت بر سلامت روان قربانیان بر جای بگذارند. این اثرات ممکن است به‌صورت احساسی، شناختی و رفتاری ظاهر شوند و در برخی موارد، نیاز به مداخله حرفه‌ای داشته باشند. در ادامه برخی از مهم‌ترین پیامدهای روانی این نوع سوءاستفاده بررسی شده است. کلاهبردار‌های عاطفی معمولاً قربانیان را در موقعیتی قرار می‌دهند که احساس کنند مقصر وضعیت خود هستند. فرد کلاهبردار با استفاده از روش‌هایی مانند گازلایتینگ، قربانی را دچار شک و تردید نسبت به توانایی‌ها و درک خود می‌کند. این وضعیت باعث کاهش عزت نفس و احساس ارزشمندی فرد می‌شود. قربانیان کلاهبرداری عاطفی معمولاً به استرس مزمن دچار می‌شوند، زیرا مدام احساس نگرانی، گناه یا ترس از دست دادن رابطه دارند. این اضطراب ممکن است موجب مشکلاتی مانند بی‌خوابی، افزایش ضربان قلب و احساس ناامنی در روابط آینده شود. پس از کشف حقیقت و درک اینکه از آنها سوءاستفاده شده است، بسیاری از قربانیان درگیر احساس ناامیدی و افسردگی می‌شوند. این حس می‌تواند کاهش انگیزه، بی‌حالی، دوری از اجتماع و حتی تفکرات منفی در مورد آینده را به دنبال داشته باشد. افرادی که تجربه کلاهبرداری عاطفی داشته‌اند، ممکن است برای مدت طولانی نتوانند به دیگران اعتماد کنند. این فقدان اعتماد می‌تواند باعث دوری از روابط جدید، ایجاد شک و تردید دائمی و ترس از تکرار تجربه‌های تلخ شود. در برخی موارد، قربانیان حتی پس از اینکه می‌فهمند از آنها سوءاستفاده شده است، توانایی ترک رابطه را ندارند. این وابستگی ناسالم می‌تواند آنها را در چرخه‌ای از آسیب‌های روانی گرفتار کند که خروج از آن بس دشوار است. بسیاری از قربانیان، پس از کشف کلاهبرداری، دچار احساس گناه و شرمندگی می‌شوند. آنها ممکن است خود را سرزنش کنند که باید زودتر متوجه فریبکاری کلاهبرداران می‌شدند. این چرخه احساسات منفی می‌تواند مانع از بهبود روانی آنها شود. استرس و فشار روانی ناشی از کلاهبرداری عاطفی می‌تواند به مشکلات جسمی مانند سردرد، مشکلات گوارشی، ضعف عمومی، بی‌خوابی و حتی مشکلات قلبی منجر شود.  

راه‌های بهبود و بازیابی سلامت روان

برای مقابله با اثرات منفی کلاهبرداری‌های عاطفی، رعایت این موارد می‌تواند کمک‌کننده باشد:  صحبت با مشاور یا روان‌شناس برای پردازش احساسات و بازیابی عزت نفس.  اتکا به حمایت اجتماعی و ارتباط با دوستان و خانواده برای دریافت همدردی و درک متقابل.  تمرین مراقبت از خود مانند ورزش، مدیتیشن و فعالیت‌های سرگرم‌کننده برای کاهش استرس.  شناسایی الگوهای ناسالم و یادگیری مهارت‌های مقابله‌ای برای پیشگیری از تجربه‌های مشابه در آینده.

این نمونه‌ها نشان می‌دهند که کلاهبرداری‌های عاطفی می‌توانند اشکال مختلفی داشته باشند و قربانیان باید همیشه هوشیار باشند.

مجرمان زیادی در سراسر جهان دست به کلاهبرداری‌های عاشقانه زده‌اند که با تنی چند از آنان شما را آشنا می‌کنیم.

 شیمون هایوت، شیاد تیندر: شیمون هایوت که با نام جعلی سایمون لویف (Simon Leviev)   فعالیت می‌کرد، یکی از معروف‌ترین کلاهبرداران عاشقانه است. او که در اپلیکیشن تیندر با زنان ارتباط برقرار می‌کرد، خود را میلیاردر معرفی می‌کرد و پس از جلب اعتماد آنها، درخواست پول می‌کرد. مستند «The Tinder Swindler» در نتفلیکس داستان او را به تصویر کشیده است.

 جاناتان مایر، کلاهبردار عاشقانه آنلاین: جاناتان مایر یکی از کلاهبرداران شناخته‌شده‌ای بود که با جعل هویت در شبکه‌های اجتماعی، با قربانیان رابطه عاشقانه برقرار می‌کرد و پس از اینکه اعتماد طرف مقابل را جلب می‌کرد به انحای مختلف از آنها پول می‌گرفت.

 رابرت هندرسون، کلاهبرداری با وعده ازدواج: رابرت هندرسون با وعده ازدواج، زنان را گول می‌زد و از آنها می‌خواست برای هزینه‌های مراسم، سفر کاری یا مشکلات قانونی به او پول بدهند. هندرسون پس از اینکه پول را می‌گرفت فلنگ را می‌بست و در می‌رفت.

 کلاهبرداران ناشناس در حوزه ارز دیجیتال: برخی از مجرمان با استفاده از هویت‌های جعلی در شبکه‌های اجتماعی، کاری می‌کنند که افراد در سرمایه‌گذاری‌های ارز دیجیتال مشارکت کنند. این نوع کلاهبرداری در سال‌های اخیر افزایش بسیار یافته و بسیاری از افراد مبالغ هنگفتی را از دست داده‌اند.

نقش فضای مجازی

فضای مجازی تاثیرات گسترده‌ای بر روابط عاطفی دارد و در برخی موارد می‌تواند بستری برای کلاهبرداری‌های عاطفی فراهم کند. برخی از مهم‌ترین اثرات آن عبارت‌اند از:  ایجاد فرصت برای فریبکاری: افراد سودجو می‌توانند با هویت‌های دروغین در شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های همسریابی، اعتماد دیگران را جلب کرده و از آنها سوءاستفاده کنند.  وابستگی عاطفی و آسیب‌های روانی: ارتباطات مجازی می‌توانند وابستگی‌های عاطفی شدیدی ایجاد کنند که در صورت فریب خوردن، فرد دچار آسیب‌های روانی و احساسی می‌شود.  عدم تعامل حضوری و چالش‌های اعتمادسازی: نبود ارتباط چهره‌به‌چهره باعث می‌شود افراد نتوانند به‌درستی شخصیت طرف مقابل را ارزیابی کنند، که این موضوع احتمال گول خوردن افراد را افزایش می‌دهد.  تاثیر بر روابط زناشویی و خانوادگی: حضور بیش‌ازحد در فضای مجازی می‌تواند ارتباطات واقعی میان زوج‌ها و خانواده‌ها را خدشه‌دار کند و حتی زمینه‌ساز طلاق عاطفی شود.

برای کاهش خطرات کلاهبرداری‌های عاطفی در فضای مجازی، پیشنهاد می‌شود افراد با احتیاط و دانسته وارد روابط آنلاین شوند، اطلاعات شخصی خود را به‌راحتی در اختیار دیگران قرار ندهند و در صورت امکان، قبل از ایجاد وابستگی عاطفی، طرف مقابل را در دنیای واقعی ملاقات کنند.

تنهایی و کلاهبرداری‌های عاطفی

تنهایی در جامعه امروزی می‌تواند نقش پررنگی در کلاهبرداری‌های عاطفی داشته باشد.    

 افزایش آسیب‌پذیری افراد: افراد تنها ممکن است بیشتر به دنبال ارتباطات عاطفی باشند و در نتیجه، راحت‌تر فریب بخورند.

 اعتماد بیش‌ازحد به روابط مجازی: تنهایی موجب می‌شود افراد به روابط آنلاین وابسته شوند، که این کار احتمال گرفتار شدن در دام کلاهبرداری‌های عاطفی را بالا می‌برد.

 کاهش مهارت‌های اجتماعی: افرادی که مدت زیادی تنها بوده‌اند، ممکن است در تشخیص نشانه‌های فریبکاری دچار مشکل شوند و به‌راحتی اعتماد کنند.

 تاثیر بر تصمیم‌گیری‌های احساسی: تنهایی موجب می‌شود برخی افراد تصمیمات احساسی و غیرمنطقی بگیرند، که آنها را در برابر سوءاستفاده‌های عاطفی بی‌دفاع می‌کند.

برای کاهش خطرات ناشی از تنهایی، توصیه می‌شود افراد روابط اجتماعی واقعی را تقویت کنند، مهارت‌های ارتباطی‌شان را بهبود ببخشند و در تعاملات آنلاین محتاطانه و به کندی پیش بروند.

آمار سالانه کلاهبرداری‌های عاطفی

کلاهبرداری‌های عاطفی، که اغلب شامل فریب دادن افراد برای دادن پول یا اطلاعات شخصی به کلاهبرداران می‌شود، در سال‌های اخیر رشد داشته‌اند. بر اساس یافته‌های اخیر، تعداد قربانیان این نوع کلاهبرداری در سال ۲۰۲۴ نسبت به سال قبل ۲۳ درصد افزایش داشته است. همچنین، در برخی کشورها، کلاهبرداری‌های اینترنتی به‌طور کلی ۳۶ درصد از جرائم سایبری را تشکیل می‌دهند. این نوع کلاهبرداری‌ها معمولاً از طریق شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های دوست‌یابی انجام می‌شوند، و از هر 10 پروفایل دوست‌یابی، یکی‌شان کلاهبردار هستند. به همین دلیل، نظارت دقیق‌تر نه‌تنها برای کاربران، بلکه برای موسسه‌های مالی نیز ضروری است. بر اساس گزارش‌ها، استرالیا یکی از کشورهایی است که میزان بالایی از کلاهبرداری‌های عاطفی را تجربه می‌کند. علاوه بر استرالیا، ایالات‌متحده، بریتانیا، کانادا و نیجریه نیز در میان کشورهایی هستند که موارد زیادی از این نوع کلاهبرداری‌ها در آنها گزارش شده است. این کشورها به دلیل استفاده گسترده از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، بیشتر در معرض این نوع جرائم قرار دارند.