کارخانه‌های تحت فشار

تعرفه‌های سنگین دونالد ترامپ هنوز به معنای ممنوعیت تجارت با چین نیستند، اما کشور را به آستانه آن نزدیک می‌کنند. نمی‌توان میزان و شدت کاهش تجارت میان دو کشور را تخمین زد، چرا که بنگاه‌ها مسیرهای تازه‌ای پیدا می‌کنند و آقای ترامپ هم مرتب سطح تعرفه‌ها را تغییر می‌دهد، اما سقوط آزاد تجارت قطعی است.  اگر کالاهای چینی پذیرفته نشوند مقصد بعدی آنها کجا خواهد بود؟ در دور اول جنگ تجاری آقای ترامپ زنجیره‌های تولید خود را سازگار کردند و بنگاه‌ها در خارج از کشورها توسعه‌ یافتند تا مشمول تعرفه‌های پایین‌تر شوند. آنهایی که کمتر به مقررات اهمیت می‌دهند ممکن است بخواهند مقامات گمرک آمریکا را تطمیع کنند. اما تغییر مسیر چه به شکل قانونی، چه به هر صورت دیگر نمی‌تواند اثرات کاهش شدید تقاضا از جانب بزرگ‌ترین واردکننده جهان را خنثی کند. سایر نقاط جهان خواهی‌نخواهی باید این شکاف را بپوشانند. در پایان دور اول ریاست‌جمهوری ترامپ، میانگین نرخ تعرفه‌های آمریکا بر کالاهای چینی از 3 به 19 درصد رسیده بود و حدود دوسوم از واردات را پوشش می‌داد. اما دورزنندگان تعرفه‌ها راه‌های در رو را پیدا کردند. آنها ارزش محموله‌ها را کمتر اظهار می‌کردند، کالاها را برچسب مجدد می‌زدند، اسناد تقلبی درست می‌کردند و کالاها را از مسیرهای دیگر از طریق کشورهای ثالث انتقال می‌دادند. براساس برآوردهای بانک گلدمن ساکس، در سال 2023 کالاهای صادراتی چینی با ارزش 120 میلیارد دلار توانستند تعرفه‌ها را دور بزنند. این بار دور زدن تعرفه‌های مرزی بسیار دشوارتر شده است. یک دلیل آن است که آقای ترامپ تمام کالاهای چینی (فعلاً به استثنای برخی محصولات الکترونیکی و دارویی خاص) را مشمول تعرفه می‌داند. این امر باعث می‌شود که صادرکنندگان نتوانند کالاها را مجدداً برچسب‌گذاری کنند. تغییر مسیر کالا از طریق کشورهایی مانند مکزیک و ویتنام هم دشوار است، چرا که آنها می‌ترسند اگر بنگاه‌های چینی از این طریق تعرفه‌ها را دور بزنند آمریکا علیه صنایع صادراتی خود آنها دست به اقدام تلافی‌جویانه بزند. کلودیا شینبام، رئیس‌جمهور مکزیک، اعلام کرد آماده است در زمینه تغییر مسیر محموله‌ها، تعرفه‌های جدید بر کالاهای چینی و هجوم به فروشگاه‌های تحت مالکیت چین با دولت آقای ترامپ همکاری کند.او دلیلی منطقی برای این کرنش دارد. عزم آقای ترامپ برای برقراری توازن تجاری تفاوتی بین مسیرهای مشکوک و زنجیره‌های عرضه‌ای که به طور قانونی تعرفه‌ها را پذیرفته‌اند نمی‌بیند. کشورهایی مانند کامبوج، هند، مکزیک، تایلند و ویتنام در معرض خطرات شدیدی قرار دارند، چرا که در مقایسه با دوران قبل از جنگ تجاری اول آقای ترامپ، حجم بیشتری از واردات آمریکا را تامین می‌کنند. مذاکره‌کنندگان تایلندی پیشنهاد دادند که با تقلب کشورهای ثالث مقابله کنند. مقامات ویتنام وعده می‌دهند که تقلب در تجارت را سرکوب و قوانین مبدأ کالاها را سخت‌گیرانه‌تر کنند.

ساخت موانع‌

آن دسته از کالاهای چینی که راهی به آمریکا ندارند به دیگر نقاط سرازیر خواهند شد. این امر در زمانی اتفاق می‌افتد که همسایگان چین از قبل نگران تولید صنعتی این کشور بوده‌اند.

سیاست‌گذاران چینی در واکنش به رشد ضعیف اقتصاد کشور به تولید‌کنندگان پول و وام می‌دهند تا تولید را افزایش دهند. از سال 2023 تاکنون، بنگاه‌های چینی قیمت صادراتشان را تا 20 درصد پایین آورده‌اند و رشد مازاد تجاری چین با کشورهای آسیایی و آمریکای لاتین بسیار سریع‌تر از رشد آن با آمریکا یا اروپا بوده است. سال گذشته، تعداد شکایت‌های ثبت‌شده از چین در سازمان تجارت جهانی به رقم بی‌سابقه 198 مورد رسید که 37 مورد آن از جانب هند بود. 

سیل کالاهای ارزان‌قیمت می‌تواند خبر خوبی برای مصرف‌کنندگان باشد، اما سیاستمداران نگران آن‌اند که تولید‌کنندگان داخلی از چرخه خارج شوند. برای مثال، به تایلند توجه کنید. تولید صنعتی آن از سال 2019 به بعد تا یک‌دهم کاهش پیدا کرد. این اتفاق زمانی رخ داد که اندازه کسری تجاری تایلند با چین دو برابر شده بود. بنگاه‌های کامپیوتر و کالاهای الکترونیک بیشترین آسیب را دیدند و تولیدشان تا 40 درصد کاهش یافت. این در حالی بود که امید می‌رفت تایلند بتواند به مرکز تولید لپ‌تاپ تبدیل شود. چین در سال گذشته 33 میلیارد دلار کامپیوتر قابل حمل را به آمریکا صادر کرد. این صادرات امسال باید مقصد جدیدی پیدا کند. 

چنین ضربه‌ای در کشورهایی شدیدتر احساس می‌شود که از دور اول جنگ تجاری منتفع شده‌ بودند. یک نمونه از آن بازار اسباب‌بازی در ویتنام با ارزش سالانه یک میلیارد دلار است که شرکت‌هایی مانند باندای نامکو (Bandai Namco) و لگو (lego) در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند. اکنون صنعت اسباب‌بازی آنها باید با محصولات ارزان‌قیمت چینی رقابت کند که قبلاً به آمریکا می‌رفتند. منسوجات نمونه‌ای دیگر هستند. سال گذشته، آمریکا 29 میلیارد دلار کالا از چین وارد کرد. اما امسال آقای ترامپ قانون محموله‌های کوچک را برداشت. طبق آن قانون، محموله‌هایی که ارزش آنها کمتر از 800 دلار بود بدون تعرفه وارد آمریکا می‌شدند. قانون محموله‌های کوچک به شرکت‌هایی مانند تمو (Temo) و شین (Shein)‌ کمک می‌کرد. ناهنجاری‌های تجاری پیش‌رو به تولیدکنندگان در بنگلادش و هند آسیب خواهند زد. بدون تردید کشورهای حمایت‌گرا علیه چین وارد عمل خواهند شد. در دور گذشته هند و اندونزی به‌سرعت دست به‌کار شدند، اما دیگر کشورها احتیاط بیشتری به خرج دادند. برای مثال، مالزی و تایلند به طور عمده از اقدامات متقابل پرهیز کردند، چون از همسایه سلطه‌طلب خود هراس داشتند. اما فشارها بر رهبران این کشورها در ماه‌های آینده تشدید خواهند شد.