مسیر سبز

از ابتدای حیات بشر، نیاز به حمل‌و‌نقل و جابه‌جایی مایحتاج زندگی و غیره انسان را بر آن داشت که به احداث راه و جاده‌هایی برای تردد خود و حیوانات اهلی بارکش اقدام کند. پس از آن انسان برای جابه‌جایی آسان و سریع‌تر چرخ را اختراع کرد و با استفاده از چرخ و حیوانات اقدام به حمل‌و‌نقل و جابه‌جایی کرد. قرن ۱۸ میلادی را می‌توان نقطه تحول در صنعت حمل‌و‌نقل دانست. حدوداً در سال ۱۷۵۰ میلادی که انقلاب صنعتی اتفاق افتاد این تحول عظیم تقریباً تمام جوانب زندگی بشر را تحت‌‌الشعاع قرار داد. کشورهای اروپایی که هدف آنها تولید انبوه و صدور کالا به کل جهان بود اقدام به ایجاد خطوط حمل‌و‌نقل و راه و جاده‌ها کرده و آنها را بر این اراده استوار کرد که این مهم را در سراسر جهان عملی کنند. امروزه صنعت حمل‌ونقل به عنوان یکی از از عوامل موثر در رشد و توسعه اقتصادی کشورها محسوب می‌شود. اهمیت و آثار اقتصادی حمل‌ونقل را می‌توان در رابطه با همه فعالیت‌ها اقتصادی مانند کشاورزی، صنایع، توریسم و... به وضوح مشاهده کرد و بر همین اساس کشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته همزمان با سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصادی، سعی بر آن دارند تا صنعت حمل‌ونقل را به جهت نیل به اهداف اقتصادی تقویت کنند. این امر تا حدی حائز اهمیت است که سازمان ملل متحد به منظور بهبود و توسعه اقتصادی-‌اجتماعی کشورهای در حال توسعه بر صنایع حمل‌ونقل و ارتباطات تاکید می‌کند. با این حال پاندمی کرونا موجب شد تا روند حمل‌ونقل و لجستیک جهانی با تغییرات شگرفی روبه‌رو شود. به نوعی می‌توان گفت که این بحران موجب شد تا کشورهای مختلف به ایجاد نوآوری و خلاقیت در این حوزه روی بیاورند.

نوآوری در حمل‌ونقل چیست؟ 

نوآوری در حمل‌ونقل به معنای همه چیز است. نوآوری‌های جدید، فناوری جدید، فرآیندهای جدید و حتی مسیرهای جدید. طی سال‌های گذشته نوآوری‌های بسیاری در این حوزه انجام شده که هر کدام جهان را بیش از پیش به هم متصل کرده است. همه چیز از اختراع تریلرهای کنترلی گرفته تا توسعه و اجرای سیستم‌های جدید نظیر حمل‌ونقل JIT. همیشه راه‌های جدید برای کارآمدتر کردن و موثرتر کردن زنجیره تامین وجود دارد. 

به دلیل اثر لجستیک روی همه کسب‌وکارها، تمرکز در حوزه نوآوری لجستیک وجود داشته است. همه کالاها به نوعی به زنجیره تامین وابسته هستند. همچنین اغلب لجستیک و حمل‌ونقل به عنوان یک گلوگاه در کل عملیات محسوب می‌شود. بنابراین وقتی نوآوری‌های جدید برای بهبود لجستیک انجام می‌شود، در واقع دیگر فرآیندها هم بهبود پیدا می‌کنند. 

اما نوآوری در لجستیک و زنجیره تامین دقیقاً چیست؟ آیا فقط کامیون‌های سریع‌تر است؟ کامیون‌ها سوخت کمتری مصرف کنند؟ در واقع نه! نوآوری خیلی بیشتر از این موارد است. کامیون‌ها نقش مهمی دارند ولی نقش آنها در لجستیک بسیار بیشتر از حمل‌ونقل است. یک نوآوری بزرگ که در سال‌های اخیر اتفاق افتاده اینترنت اشیاست. اینترنت اشیا مجموعه‌ای از دستگاه‌ها و فرآیندهای به‌هم‌پیوسته است که به کمک آن می‌توان بدون نیاز به تعامل داده‌ها را انتقال داد. این موضوع از طریق بهبود شفافیت در اکثر جوانب این حوزه به لجستیک کمک کرده و به مدیریت بهتر منجر می‌شود. همچنین ظهور هوش مصنوعی و یادگیری ماشین هم به شناسایی بسیار دقیق‌تر روندها منجر شده است. علاوه بر این، AI  بهتر به بهره‌وری بیشتر منجر شده که در نهایت هزینه‌های عملیاتی کمتری برای حمل‌ونقل‌کنندگان خواهد داشت. نوآوری بزرگ دیگر در لجستیک استفاده از داده در مقیاس وسیع‌تر است. همیشه راه‌های نوآوری جدیدی برای استفاده از داده‌ها در کسب‌وکار وجود دارد. در لجستیک، بحث این است که با استفاده از نوآوری بینش‌های جدیدی به شرکت‌های کسب‌وکار داده شود.  مثال‌های بی‌شمار دیگری وجود دارد که نشان ‌می‌دهد نوآوری در لجستیک چیست. اما نوآوری چه سودی برای شرکت لجستیک دارد؟ چرا یک شرکت حمل‌ونقل باید نگران نوآوری باشد؟ 

اهمیت نوآوری برای شرکت‌های لجستیک

به سه دلیل تمرکز روی نوآوری برای شرکت‌های لجستیک اهمیت دارد. اولین دلیل، متمایزشدن از رقباست. داشتن یک فرآیند خلاقانه یا تکنولوژی جدید می‌تواند واقعاً میان شما و رقبایتان در یک کسب‌وکار جدید تفاوت ایجاد کند. شما باید همچنین با استفاده از خلاقیت ارزش‌های منحصربه‌فرد خود را به بهترین شکل ارائه دهید. بنابراین اگر شما در حوزه‌ای مثل 3Pl ا (Third-Part Logistic) شناخته‌شده هستید، بهترین خدمت شما این است که به دنبال راه‌هایی برای نوآوری در آن باشید. 

دلیل بعدی توسعه فرآیندهای جدید است. بسیاری از نوآوری‌ها در لجستیک در جهت بهبود فرآیندی و عملیاتی است. بهترین نوآوری‌ها نه‌تنها عملیات شما را بهبود می‌بخشد بلکه تیم شما را هم خوشحال‌تر می‌کند. در پایان، این تیم کسب‌وکار شماست که فرآیند واقعی را اجرا می‌کند. سومین دلیل این است که شما نباید از جریان اصلی عقب بیفتید. یک ضرب‌المثل می‌گوید، اگر شما رشد نکنید، خواهید مرد. اگر نوآوری در فرآیند لجستیک وجود نداشته باشد بدون‌شک شما از رقبایتان جا خواهید ماند. رقابت شما در یافتن پیشنهاد بهتر است و اگر شما اقدام به شروع خلاقیت نکنید بنابراین مزیت رقابتی در برابر بقیه بازار نخواهید داشت. پس به دنبال ایده‌های جدید باشید.

اجرای اینترنت اشیا در صنعت لجستیک می‌تواند به رشد چشمگیر صنعت لجستیک کمک کند. در ادامه به مرور برخی از مهم‌ترین مزایایی که یک شرکت لجستیک می‌تواند از کاربردهای اینترنت اشیا کسب کند، می‌پردازیم:

1- مدیریت مسیر و مکان‌یابی: کامیون‌ها و وانت‌ها شاهراه هر شرکت لجستیک هستند. به عنوان مثال در آمریکا بیش از 70 درصد از کل کالاها از طریق کامیونت‌ها جابه‌جا می‌شوند. در واقع حدود 95 درصد از کالاهای تولیدی حداقل یک‌بار از طریق وسایل نقلیه باری جابه‌جا شده‌اند. از این‌رو شرکت‌های لجستیک و ناوگان‌ها به سیستم‌هایی نیاز دارند که به آنها در مدیریت عملیات ناوگانشان کمک کند.

به همین دلیل، راهکارهای IoT برای مدیریت مسیر و مکان در صنعت لجستیک بسیار محبوب است. این راهکار به مدیران لجستیک این امکان را می‌دهد که بر مکان ناوگان حمل‌ونقل خود به صورت بلادرنگ نظارت کنند. با استفاده از سیستم‌های ردیابی GPS و تکنیک جئوفنسینگ، مسیر طی‌شده توسط کامیون‌ها نیز از راه دور قابل نظارت است. این موضوع به شرکت‌های لجستیک کمک می‌کند که علاوه بر رصد فعالیت‌های راننده، از تحویل به‌موقع محموله خود مطمئن شوند. علاوه بر این، سیستم هشدار بلادرنگ این راهکارهای ردیابی خودرو به مدیران اجازه می‌دهد تا از هرگونه حادثه غیرطبیعی نظیر برخورد صاعقه یا تصادف در آزادراه‌ها مطلع شوند.

این ویژگی‌ها به عنوان یک دستیار برای شرکت‌های لجستیک عمل کرده و به برنامه‌ریزی و مدیریت زمان‌بندی تحویل کمک می‌کند. موانع تاخیردهنده به سرعت شناسایی و برطرف شده و در نتیجه فرآیند کسب‌وکار در مسیر درست قرار گرفته و رضایتمندی مشتری بیشتر می‌شود.

2- ردیابی موجودی و انبار: IoT  در لجستیک علاوه بر خدمات مدیریت ناوگان، انبارش کالاها و مدیریت سطح ذخایر را نیز تسهیل می‌کند. در اکوسیستم لجستیک، اینترنت اشیا شرکت را قادر می‌سازد که در عملیات مختلف شفافیت داشته و پشتیبانی بیشتری از سازماندهی موجودی یکپارچه انجام دهند. تگ‌های RFID و حسگرها به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا به راحتی موجودی کالای خود را رصد کرده و وضعیت و جایگاه آنها را در لحظه بدانند. به معنای دیگر، IoT  توسعه سیستم‌های انبار هوشمند را تسهیل می‌کند. سیستمی که به شرکت‌ها کمک کرده تا زیان را کاهش داده و ذخیره ایمن کالاها را تضمین کرده و به طور موثر اقلام موردنیاز را پیدا کنند. علاوه بر این، این سیستم‌ به شرکت‌ها کمک می‌کند تا عملیات انبارداری خود را تقویت کنند که این موضوع به کاهش هزینه‌های نیروی انسانی و افزایش کارایی از طریق کاهش خطای انسانی منجر می‌شود.

3- CBM و پیشگیری از خرابی: کاربردهای IoT در بخش لجستیک تنها به نظارت و مدیریت دارایی محدود نمی‌شود. مفیدترین کاربرد این تکنولوژی شناسایی موانعی است که موجب کاهش ارزش دارایی‌های یک شرکت می‌شود. اینترنت اشیا به صنایع کمک می‌کند تا با ورود به حوزه نگهداری پیش‌بینی‌پذیر و نگهداری مبتنی بر شرایط، به جای دستورالعمل‌های بازرسی برنامه‌ریزی‌شده عملکرد خود را بهبود بخشند.

به عنوان مثال: با اندازه‌گیری و تجزیه‌وتحلیل پارامترهایی که عملکرد خودروها را تعریف می‌کند، شرکت‌ها می‌توانند الگوهای مربوط به خرابی شایع کامیون‌ها را پیش‌بینی کنند. به طور مشابه، با استفاده از نگهداری مبتنی بر شرایط، سیستم‌های هشدار بلادرنگ هم می‌توانند از وقوع نقص‌های احتمالی غیرمنتظره جلوگیری کنند.

این کاربردهای قابل پیش‌بینی IoT به شرکت‌ها کمک می‌کند تا معایب را قبل از وقوع فاجعه شناسایی کنند. شرکت‌های لجستیک قادر خواهند بود فرآیندهای تصمیم‌گیری خود را بهبود بخشیده و استراتژی‌های بازبینی /بازسازی موثری را اتخاذ کنند. علاوه بر این، این بینش پیشگیرانه درباره دارایی‌ها به شرکت‌ها برای کاهش ریسک در عملیات تحویل به‌موقع و اجرای فرآیند یکپارچه کمک خواهد کرد.

4-‌ IoT و بلاک‌چین برای بارنامه دیجیتال: کاربردهای IoT  در صنعت حمل‌ونقل و ترکیب آن با تکنولوژی بلاک‌چین موجب ایجاد بارنامه دیجیتال شده است. موضوعی که به ایجاد شفافیت بیشتر در زنجیره تامین کمک می‌کند. بارنامه‌ها به شرکت و مشتریانش اجازه می‌دهد تا چرخه حمل ونقل محصول را به طور کامل ردیابی کنند.

ادغام این دو تکنولوژی به خلق راهکار قراردادهای هوشمند منجر ‌شده که نظارت بر تمامی مراحل میان منشأ کالا تا تحویل به گیرنده نهایی را ممکن می‌کند. حسگرها و ردیاب‌های GPS نقشی حیاتی در این راهکار ایفا می‌کنند. هر دو طرف می‌توانند با استفاده از این ابزارها از دما، رطوبت، مکان و پارامترهای دیگر کالای در حال حمل در هر لحظه باخبر شوند.

با توجه به اینکه داده‌ها در بلاک‌چین ذخیره می‌شوند، احتمال سرقت داده و حمله سایبری به شدت کاهش می‌یابد. بنابراین در صورت رعایت تمام شرایط از‌پیش‌توصیف‌شده، تراکنش‌ها بلافاصله از حساب مشتری آزاد می‌شود. مشتری همچنین می‌تواند در صورت درز اطلاعاتی نظیر افشای تاخیر در تحویل قرارداد را لغو کند. این موضوع یک اختیار دو‌طرفه را روی مشخصات قرار‌داد حفظ کرده و موجب افزایش امنیت، شفافیت و قابلیت ردیابی زنجیره تامین می‌شود.

5- اتومبیل‌های خودران و بدون راننده:  مدیران حمل‌ونقل تنها مسوول مدیریت دارایی حمل‌ونقل‌شده نیستند. آنها همچنین باید امنیت رانندگان و محموله‌های منتقل‌شده را تضمین کنند. این کار می‌تواند با به‌کارگیری وسایل نقلیه خودران تکمیل شود.

هیاهوی وسایل نقلیه خودران به بالاترین سطح خود رسیده است. فناوری‌های هوشمندی نظیر هوش مصنوعی و یادگیری ماشین از طریق زیرساخت‌های شکل‌گرفته‌شده با اینترنت اشیا ترکیب شده است. استفاده از چنین ساختارهای IoT در لجستیک، اولین گام برای هر کسب‌وکاری برای استفاده از مفهوم وسایل نقلیه خودران است. داده‌های مربوط به پارامترهای مختلف حمل‌ونقل برای توسعه مسیرهای رانندگی هوشمند و جهت‌یابی پردازش می‌شوند. بنابراین لجستیک قادر خواهد بود هزینه‌های عملیاتی را کاهش دهد، تصادفات رانندگی را کم کند و تحویل به‌موقع محموله در شرایط ترافیکی مختلف را تضمین کند.

6- تحویل پهپادی: وسایل نقلیه هوایی بدون سرنشین یا پهپادها، ابزارهای جدیدی هستند که برای تحویل بسته به‌کار گرفته می‌شوند. پتانسیل آنها به‌شدت به حوزه خرده‌فروشی، لجستیک، کشاورزی و تجارت الکترونیک بستگی دارد. آمازون یکی از چهار شرکت تکنولوژی بزرگ در دنیاست که از پهپادها برای تحویل کالاهای سفارش‌داده‌شده استفاده می‌کند.

کاربردهای پهپادها و اجرای اینترنت اشیا در لجستیک می‌تواند اجرای خودکار فرآیند و تحویل فوری کالاها را تضمین کند. بازار پهپادها به عنوان سیستم‌های تحویل با نرخ سریعی در حال رشد است و انتظار می‌رود ارزش این بازار تا پایان امسال به بیش از 15 میلیارد دلار برسد.

نتیجه‌گیری

کاربردهای IoT در صنعت لجستیک با نرخ غیرمنتظره‌ای در حال افزایش است. با استفاده از راهکارهای یکپارچه‌IoT، کسب‌وکارها می‌توانند داده‌ها را توسعه داده و برای ایجاد یک نگرش مفید از آنها استفاده کنند. IoT در صنعت لجستیک به یک رکن جدید تبدیل شده که جنبه‌های قدیمی موجود را تقویت می‌کند. بازار به‌هم‌پیوسته جهانی لجستیک هم‌اکنون رونق پیدا کرده و با استفاده از فناوری‌های جدید همراه، شرکت‌ها می‌توانند زنجیره تامین و سیستم‌های توزیع را مدیریت کنند. 

لجستیک سبز

یک محصول یا خدمت نمی‌تواند تنها نفع مشتری را در نظر بگیرد. در چند سال گذشته، روندی ایجاد شده که در آن مشتریان ترجیح می‌دهند از برندها و خرده‌فروشانی خرید کنند که به پایداری زیست‌محیطی تعهد دارند. بر اساس یک بررسی انجام‌شده، 80 درصد از مشتریان تمایل دارند در صورت تحویل سبز کالای خود، هزینه بیشتری پرداخت کنند. یک بررسی دیگر هم نشان می‌دهد حفاظت از محیط‌زیست عاملی کلیدی برای رضایت مشتری به حساب می‌آید.  66 درصد از شرکت‌کنندگان در یک نظرسنجی می‌گویند ترجیح می‌دهند از برندی خرید کنند که برای حفاظت از محیط‌زیست احساس مسوولیت می‌کند. در واقع، دلیل اصلی حرکت شرکت‌ها به سمت لجستیک سبز، هم حفاظت از محیط‌زیست است و هم رضایت مشتری. به‌کارگیری لجستیک سبز به بهبود تصویر برند کمک می‌کند و کسب‌و‌کار شما را هم در رقابت با همتایانتان جلو می‌اندازد. لجستیک سبز یا همان اکولجستیک، در واقع تلاش‌هایی است که برای اندازه‌گیری و به حداقل رساندن اثر زیست‌محیطی فعالیت‌های لجستیک انجام می‌گیرد. این مفهوم روی پایه‌های لجستیک سنتی بنا شده است. در لجستیک سنتی، تمرکز تنها روی عملیات بوده و توجه به محیط زیست یا حداقل است یا اصلاً وجود ندارد. این در حالی است که لجستیک سبز هم به بهبود عملیات و هم به پایداری کسب‌وکار می‌اندیشد. لجستیک سبز، تنها به یکسری استانداردهای عملی مشخص محدود نمی‌شود و با توجه به صنعت و کسب‌وکاری که قرار است این عملیات را انجام دهد، نحوه کارکرد آن هم تغییر می‌کند. به عنوان مثال، شرکت خرده‌فروشی پاتاگونیا (‌Patagonia‌) در سراسر جهان مراکز تعمیر ایجاد کرده تا ردپای کربن را به حداقل برساند. در حالی که شرکت جانسون ‌اند جانسون یک ناوگان حمل‌ونقل هیبریدی را برای به صفر رساندن انتشار کربن راه‌اندازی کرده است. 

چرا باید به سمت لجستیک سبز رفت؟

استفاده از لجستیک سبز مزایای زیادی دارد. علاوه بر افزایش فروش و کاهش هزینه‌ها، این استراتژی به کاهش انتشار کربن هم کمک می‌کند. 

کاهش هزینه‌ها

لجستیک سبز با کاهش مجموع مصرف انرژی، در بلندمدت هزینه‌ها را کاهش می‌دهد. این موضوع در مسیرهای تحویل هم لحاظ شده است. زمانی که شما پایداری زیستی را در عملیات خود در اولویت قرار می‌دهید، می‌توانید با کاهش مسافت و زمان توزیع، همان میزان توزیع بار را انجام دهید. این کاهش در زمان و مسافت به رانندگان کمک می‌کند که در مدت زمان مشابه تحویل بیشتری داشته باشند و از این رو سودآوری خود را افزایش دهند. برای مثال، راهکار لجستیک سبز پراکتر و گمبلز (‌Procter & Gambles‌) شامل بهبود برنامه‌ریزی ظرفیت بارگیری خودرو هم می‌شود.

این بدان معناست که تمامی خودروهای حامل بار با ظرفیت کامل از مرکز توزیع حرکت می‌کنند و مراکز توزیع به مشتریان نزدیک‌تر هستند. این شرکت با این اقدامات چیزی حدود یک میلیارد دلار در هزینه‌های خود صرفه‌جویی کرد و اتلاف منابع را هم کاهش داد. 

کاهش ردپای کربن

بخش حمل‌ونقل با سهم 29درصدی یکی از بزرگ‌ترین بخش‌های انتشاردهنده گازهای کربن در آمریکاست. با وقوع پاندمی کرونا و افزایش تقاضا برای خرید آنلاین و متعاقب آن افزایش درخواست تحویل به گیرنده نهایی، روند افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای تداوم یافت. 

افزایش فروش

خریداران بیشتر از هر زمان دیگری نگران محیط زیست هستند و این موضوع حتی در عادت‌های خرید آنها هم دیده می‌شود. بر اساس گزارش IBM، نزدیک 80 درصد از مصرف‌کنندگان، پایداری زیستی را به عنوان یک عامل مهم در انتخاب خرید خود در نظر می‌گیرند. 60 درصد از مصرف‌کنندگان همچنین می‌گویند برای کاهش اثرات مخرب زیست‌محیطی ممکن است عادت‌های خرید خود را تغییر دهند. 

بنابراین، فرقی نمی‌کند که شما یک شرکت تجارت الکترونیک بوده یا کسب‌و‌کار دیگری دارید، برای باقی‌ماندن در رقابت با رقبا و بهبود درآمد، شما باید پایداری زیستی و لجستیک سبز را به یکی از اولویت‌های اصلی خود تبدیل کنید.