در جست‌وجوی محرک
بازارها هفته گذشته را چگونه سپری کردند؟
یک هفته معاملاتی دیگر در بازارها به اتمام رسید و در این اثنا بازار سهام هفته متعادلی را پشت سر گذاشت، دلار همچنان به نوسان محدود خود در کانال 50 هزار تومان ادامه می‌دهد، بهرغم کاهش اونس جهانی طلا از محدوده سقف تاریخی خود، با توجه به ثبات در بازار ارز، قیمت‌های داخلی در بازار طلا و سکه نیز نوسان قابل توجهی نداشتند و قیمت نفت خام برنت و WTI نیز کمترین مقدار خود از ماه جولای را تجربه کردند.
بازار سهام
شاخص‌های سهامی در هفته‌ای که سپری شد، نوسانات محدودی را تجربه کردند. به نظر می‌رسد بعد از موج صعودی که اخیراً در بازار سهام در نتیجه اخبار مثبت ناشی از تجدید ارزیابی شرکت‌های بورسی ایجاد شد، بازار این روزها در انتظار محرک‌های جدید چشم به راه مانده است تا تصمیم خود را برای تعیین سمت‌وسوی معاملاتی خود اتخاذ کند. در هفته‌ای که گذشت، ارزش معاملات خرد بازار سهام که شامل سهام و حق تقدم می‌شود، در کانال پنج‌هزار میلیارد تومان قرار داشت که نسبت به کف تجربه‌شده در روند فرسایشی اخیر مقدار بالاتری را نشان می‌دهد. گفتنی است که بازار سهام از ناحیه دو متغیر خارجی که همواره اثرات قابل توجهی را در جریان معاملات تالار شیشه‌ای داشته‌اند، محروم از حمایت است. دلار در سال جاری تحت کنترل کامل بانک مرکزی قرار داشته است و بازارساز، با ارزهایی که در اختیار داشته است، همواره کوشیده تا تقاضای سفته‌بازانه را از بازار ارز دور سازد و این موضوع بر آرامش حاکم بر جریان معاملات اسکناس آمریکایی در بازار آزاد تاثیر مفرطی داشته است. بنابراین بازار سهام در مقطع فعلی و به‌طور کلی در سال جاری، از ناحیه محرک اصلی خود در سنوات اخیر، حمایت خاصی را دریافت نکرده است. دومین مورد هم به افت سطح قیمت کامودیتی‌ها در بازارهای جهانی بازمی‌گردد، بررسی‌ها نشان می‌دهد که سطح قیمتی کالاهای پایه در بازارهای جهانی در ماه‌های اخیر با افت همراه شده است که این موضوع سبب شده تا بورس کامودیتی‌محور تهران، از این ناحیه نیز محرک خاصی را برای رشد خود نداشته باشد. همین موضوع سبب شد تا سهامداران و سرمایه‌گذاران حاضر در بورس تهران، توجه افکار عمومی خود را از مسائل برون‌بازاری به سمت مسائل درون‌بازاری سوق دهند و اخبار مثبت ناشی از تجدید ارزیابی بنگاه‌های مختلف بورسی را در جریان معاملات دو هفته قبل مدنظر قرار دهند و بازار سهام شرایط مساعدتری را نسبت به هفته‌های قبل از آن تجربه کند. اما این روند ادامه‌دار نبود و با افزایش عرضه‌ها در کلیت تالار شیشه‌ای، مجدداً شاهد حاکم شدن فضای تردید بر بازار سهام بودیم. تردیدی که در مقطع فعلی در میان فعالان تالار شیشه‌ای مشهود است، از نواحی مختلفی نشات می‌گیرد: اول اینکه اعتماد عمومی به جریان معاملات سهام بعد از ریزش فجیع قیمت‌ها در سال 99، خدشه‌دار شده است و بازیگران این بازار، بعد از تجربه کوچک‌ترین روند صعودی در بازار، اقدام به عرضه سهام تحت تملک خود می‌کنند تا سودی که در جریان معاملات به دست آورده‌اند، در روند نزولی بازار از دست نرود. به بیانی ساده‌تر می‌توان این‌چنین استنباط کرد که بازار سهام، سهامداران حاضر در این بازار را دچار نوعی مارگزیدگی و ترس از روند آتی خود کرده است و همین موضوع بر ابهامات حاکم بر جریان دادوستدهای بازار سرمایه افزوده است. بسیاری از تحلیلگران بازاری اعتقاد دارند که بازار سهام در مقطع فعلی ارزنده است و می‌توان به خرید سهام به عنوان یکی از بهترین گزینه‌های سرمایه‌گذاری در این مقطع نگاه کرد. اما برای تحلیل این موضوع باید بین دو مفهوم ارزندگی و جذابیت تمایز قائل شد، اگرچه می‌توان گفت با توجه به وضعیت کنونی بازار سهام، این بازار پتانسیل بیشتری برای جذب نقدینگی دارد، اما نمی‌توان هم‌راستا با این موضوع صفت جذابیت را نیز به نمادهای مختلف بورسی نسبت داد. چون اگر با پیش‌فرض ارزندگی اقدام به خریداری سهام شرکت‌های مختلف کنیم و آیتمی نباشد که قیمت سهام را به سمت ارتفاعات بالاتر هدایت کند، با توجه به هزینه فرصت پول و ارزش زمانی آن، سرمایه‌گذار دچار نوعی جاماندگی از شرایط موجود می‌شود. مناسب‌ترین زمان خرید در بازار سهام زمانی است که قیمت‌ها در بازار به‌طور همزمان شرایطی را دارا باشند که بتوان در یک لحظه صفت ارزندگی و جذاب بودن را به آنها نسبت داد. به این ترتیب با توجه به موارد گفته‌شده می‌توان گفت مشکل بازار سهام در مقطع فعلی این است که از داشتن محرکی که بتواند کلیت بازار را تحت تاثیر قرار دهد محروم است و بازار از ناحیه دلار و از ناحیه کامودیتی‌ها از کاتالیزوری که بتواند قیمت‌ها را به سمت ارتفاعات بالاتر سوق دهد خالی است. البته می‌توان گفت بخشی از سهامداران نیز به دلایلی نظیر نبود فرصت‌های سرمایه‌گذاری مناسب در بازارهای دیگر، چشم‌انتظار رشد قیمت‌ها در تالار شیشه‌ای هستند، چون با توجه به آرامش حاکم بر جریان معاملات بازار ارز در ماه‌های اخیر، هیچ بازاری نتوانسته انتظارات سرمایه‌گذاران را برآورده سازد و می‌توان گفت نبود چشم‌انداز رشد در این بازارها نیز در اتراق برخی از سهامداران در تالار شیشه‌ای تاثیرگذار است.
بازار ارز
معاملات اسکناس آمریکایی نیز در هفته‌های اخیر در کانال 50 هزار تومان قفل شده است. بعد از تجربه یک روند صعودی کوتاه‌مدت در قیمت دلار پس از کشمکش و جدال حادث‌شده در خاورمیانه که سبب شد دلار از کانال 49 هزار تومان تا سطح 53 هزار و 650 تومان پیشروی داشته باشد، دلار این روزها اوضاع و احوال آرامی را سپری می‌کند. می‌توان گفت مهم‌ترین عاملی که سبب شده دلار در بازار آزاد از ثبات برخوردار باشد، حضور فعال بازارساز در سمت عرضه در بازار است که اجازه قدرت‌نمایی را به جریان تقاضا نمی‌دهد. از سوی دیگر تقاضای سرمایه‌گذاری و سفته‌بازانه به دلایلی نظیر فروکش کردن نسبی انتظارات تورمی از صحنه معاملات بازار آزاد رخت بربسته است و برآیند تجمیعی دو عامل مذکور سبب شده تا بازار ارز، انتظارات افزایشی خاصی را در بطن و متن خود تجربه نکند. از سوی دیگر، جزئیات آمارهای پولی کشور از سوی بانک مرکزی به‌روز شده است که نشانگر این است که همچنان رشد نقدینگی در سطوح ماه‌های اخیر حفظ شده است و با توجه به همبستگی مستقیمی که همواره میان قیمت دلار و نرخ رشد نقدینگی وجود داشته است، فعلاً از این ناحیه نیز دلار چشم‌انداز صعودی قابل توجهی را دریافت نمی‌کند. افزون بر این، عامل دیگری که سبب شده دلار از ثبات و آرامش برخوردار باشد، زدوده شدن موقتی ریسک‌های سیاسی و بین‌المللی است که با شروع جنگ در خاورمیانه به صورت مقطعی در سطوح بالایی قرار گرفت و موجبات رشد قیمت اسکناس آمریکایی را فراهم آورد. بررسی بخش دارایی‌های خارجی در ترازنامه بانک مرکزی در ماه‌های اخیر نشان می‌دهد که بانک مرکزی از بخشی از دارایی‌ها و ذخایر ارزی تحت تملک خود در راستای حفظ آرامش در بازار ارز استفاده کرده است که این سیاست ارزپاشی شاید در کوتاه‌مدت بتواند به عنوان مسکن موقت در کنترل شرایط اثرگذار باشد، ولی در بلندمدت با فشرده شدن فنر ارزی، موجبات شکل‌گیری بحران‌ها و التهابات ارزی آتی را فراهم می‌کند.
بازار طلا و سکه
قیمت‌ها در بازار طلا و سکه نیز در روزهای اخیر، روند آرام و باثباتی را تجربه کرده‌اند. بهرغم افزایش قیمت اونس جهانی طلا و ورود به کانال دو هزار و 100 دلار و افت قیمت به حوالی دو هزار دلار در ادامه مسیر معاملاتی، با توجه به اینکه موتور محرک داخلی قیمت‌های بازار طلا و سکه یعنی دلار خاموش است، قیمت‌ها در این بازار از نوسانات قابل توجهی برخوردار نبوده‌اند. در جریان معاملات روز چهارشنبه، هر گرم طلای 18 عیار، با رشد 24 /0درصدی نسبت به جلسه معاملاتی قبل در قیمت دو میلیون و 450 هزار تومان میان خریداران و فروشندگان معامله شد. هر قطعه سکه امامی نیز در قیمت 29 میلیون و 100 هزار تومان معامله شد. قطعات کوچک‌تر خانواده سکه و طلا که دارای حباب بیشتری نیز هستند، روند کاهشی را تجربه کردند. هر قطعه نیم سکه، با افت 33 /0درصدی نسبت به جلسه معاملاتی قبل، در قیمت 15 میلیون و 300 هزار تومان میان خریداران و فروشندگان دست به دست شد و ربع‌سکه نیز با افت 19 /0درصدی، 10 میلیون و 330 هزار تومان قیمت خورد.
بازار نفت
بهای نفت در معاملات روز چهارشنبه افت داشته و به پایین‌ترین حد پنج‌ماهه رسید. نگرانی‌ها در مورد تقاضای ضعیف‌تر و ادامه‌دار بودن نرخ‌های بهره بالاتر باعث کاهش شدید قیمت نفت در این هفته شد، زیرا بازارها بهرغم کاهش شدید تولید از سوی اوپک‌پلاس برای سال 2024، اقبالی نسبت به نفت خام نداشتند. تولید بی‌سابقه ایالات‌متحده و نگرانی‌های فزاینده در مورد کاهش تقاضای چین نیز بر نفت خام تاثیر گذاشته است، همان‌طور که عدم قطعیت قبل از سیگنال‌های بیشتر در مورد سیاست‌های پولی از سوی فدرال‌رزرو نیز تاثیرگذار بود. معاملات آتی نفت برنت تحویل فوریه با 2 /0 درصد کاهش به 09 /73 دلار در هر بشکه رسید، در حالی که قیمت نفت خام وست‌تگزاس اینترمدییت با 2 /0 درصد کاهش به 71 /68 دلار در هر بشکه رسید. هر دو قرارداد در کمترین سطح خود از ماه جولای قرار دارند. چشم‌انداز ضعیف اداره اطلاعات انرژی (EIA) در مورد قیمت نفت نیز تاثیرگذار بود، EIA پیش‌بینی خود از برنت در سال 2024 را با 10 دلار در هر بشکه کاهش داد و به 83 دلار در هر بشکه رساند. موجودی‌های ایالات‌متحده کاهش یافته است، اما ذخایر بنزین افزایش داشته به‌طوری که داده‌های موسسه نفت آمریکا (API) نشان می‌دهد که ذخایر نفت احتمالاً در هفته منتهی به 8 دسامبر با حاشیه‌ای بیش از حد انتظار کاهش یافته است. از طرف دیگر، داده‌های API نشان می‌دهد ذخایر بنزین بیش از 8 /5 میلیون بشکه افزایش یافته است که نشان‌دهنده کاهش مصرف سوخت در ایالات‌متحده است. داده‌های API معمولاً از شرایط مشابهی از داده‌های رسمی موجودی ذخایر نفتی خبر می‌دهد، که در اواخر وقت روز جاری (چهارشنبه) منتشر خواهد شد و انتظار می‌رود کاهش 5 /1 میلیون‌بشکه‌ای را نشان دهد. همچنین انتظار می‌رود ذخایر بنزین 4 /2 میلیون بشکه افزایش داشته باشد و تولید ایالات‌متحده نزدیک به بالاترین رکورد باقی بماند. تولید بالای ایالات‌متحده، بهرغم کاهش تعداد دکل‌های حفاری در این کشور، همچنان محل مناقشه بازارهای نفت بوده است، زیرا این کشور تولید خود را برای پر کردن شکاف باقی‌مانده توسط اوپک افزایش داده است. با توجه به ثابت ماندن تورم ایالات‌متحده، نگاه‌ها به سوی فدرال‌رزرو بود. داده‌های شاخص قیمت مصرف‌کننده ایالات‌متحده که روز سه‌شنبه منتشر شد، افزایش خفیف تورم ماه به ماه در نوامبر را نشان داد و این نگرانی‌ها را افزایش داد که فدرال‌رزرو در پایان نشست نهایی خود برای سال 2023 در پایان امروز، به لفاظی‌های جنگ‌طلبانه خود ادامه خواهد داد. در حالی که انتظار می‌رود بانک مرکزی نرخ‌های بهره را ثابت نگه دارد، چشم‌انداز آن برای سال 2024، به ویژه هرگونه برنامه‌ای برای کاهش نرخ بهره، نقطه تمرکز اصلی خواهد بود. با توجه به نشانه‌های اخیر تورم و قدرت در بازار کار، بازارها انتظارات برای کاهش زودهنگام نرخ بهره توسط فدرال‌رزرو را کاهش داده‌اند.
