بوی نفت در بازار سهام

  سردار خالدی: پرسش درباره اثرگذاری قیمت نفت بر بازار سهام اگرچه موضوعی مطرح و شناخته‌شده است، اما پاسخ به آن متفاوت است. برخی اقتصاددانان رابطه میان قیمت نفت و بازدهی بازار سهام را معنادار اما نامتقارن توصیف می‌کنند و برخی هم ارتباط معناداری میان آنان قائل نیستند. شوک‌های نفتی یا نوسانات قیمت نفت به عنوان متغیر برون‌زا شناخته می‌شود و با توجه به وضعیت اقتصاد کشورها می‌تواند روی متغیرهای کلان اقتصادی اثر بگذارد. به‌طور مثال، اگر کشوری صادرکننده نفت باشد، افزایش قیمت نفت می‌تواند درآمدهای دولت را تحت تاثیر قرار دهد و آن را با وفور درآمدی مواجه کند و اگر کشوری هم واردکننده نفت باشد، افزایش قیمت نفت می‌تواند هزینه‌های دولت و بنگاه‌ها را افزایش دهد. تکانه‌های قیمت نفت می‌تواند هم طرف عرضه و هم طرف تقاضا را تحت تاثیر قرار دهد و بسته به نوع شوک نفتی، اثرپذیری اقتصاد هم می‌تواند متفاوت باشد.

به این ترتیب، چه به‌طور مستقیم و چه به‌طور غیرمستقیم تکانه‌های قیمت نفت می‌تواند برای بازار سهام مهم تلقی شود. در حالت مستقیم، افزایش قیمت نفت در اقتصادهایی که واردکننده نفت هستند، می‌تواند باعث افزایش هزینه بهای تمام‌شده محصول‌ها، کالاها و خدمات بنگاه‌ها شود. با کند شدن و چالش در جریان نقدی بنگاه‌ها، که لاجرم تحت تاثیر رخدادهای اقتصاد کلان هستند، ارزش سهام بنگاه‌ها هم تحت تاثیر قرار می‌گیرند. از آنجا که ارزش سهام مجموع تنزیل‌یافته جریانات نقدی آینده بنگاه‌هاست، اختلال در جریان نقدی سهام، ارزش برگه‌های سهام را تنزل می‌دهد. از این رهگذر سهام شرکت‌ها هم می‌توانند مسیر معاملات بازار سهام را تحت تاثیر قرار دهند.

البته در کشورهایی که صادرکننده نفت و تنها متکی به فروش نفت هستند، این وضعیت متفاوت است. با افزایش قیمت نفت، دولت‌ها با افزایش و وفور درآمدی مواجه می‌شوند و در صورتی که سیاستگذار درآمدها را در مسیر سرمایه‌گذاری، هزینه‌کرد زیرساخت‌ها و رشد و تولید داخلی قرار ندهد و تنها در هزینه‌های جاری خرج کند، چه‌بسا به صورت تورم خود را نشان دهد. با اثرپذیری بنگاه‌ها از تورم، اگرچه شاید قیمت اسمی برگه‌های سهام (توهم تورمی) افزایش یابد اما ارزش ذاتی آنها کاهش می‌یابد. با افزایش قیمت نفت، در کشورهایی که بنگاه‌ها واردکننده ماشین‌آلات و کالاهای سرمایه‌بر هستند، متاثر از افزایش بهای (هزینه) تمام‌شده، کالاهای خارجی باز هم تحت تاثیر قرار می‌گیرند و همین مساله می‌تواند دوباره جریان نقدی بنگاه‌ها را تحت تاثیر قرار دهد.

در حالت غیرمستقیم، افزایش قیمت نفت می‌تواند از طریق بازار ارز روی روند بازدهی شاخص‌های بورس و فرابورس اثرگذار باشد. بدین معنا که با توجه به اثرگذاری شوک و تکانه‌های قیمت نفت روی نرخ ارز، بنگاه‌ها هم تحت تاثیر تغییرات قیمت ارز قرار می‌گیرند. دوباره از همین رهگذر ارزش سهام بنگاه‌ها دستخوش تغییر قرار می‌گیرد و بازدهی بازار سهام هم اثر می‌پذیرد. اگرچه نوع و دامنه اثرپذیری صنایع مختلف در بازار سهام از نوسان قیمت نفت، متفاوت و گاهی شاید هم بی‌اثر باشد اما نوع رابطه و میزان اثرگذاری تکانه‌های قیمت نفت، در تصمیمات سرمایه‌گذاران برای مدیریت ریسک پورتفوی خود و سیاستگذاران برای نقشه راه آینده اقتصاد بسیار مهم تلقی می‌شود.