غوغای دلاری؛ سکوت بورسی

هفته گذشته برای بازارهای دارایی متفاوت به پایان رسید. دلار که در میانه هفته برای لحظاتی در کانال 31 هزار تومان نیز مورد دادوستد قرار گرفته بود، جای پای خود را در میانه بالاتری کانال 30هزار‌تومانی سفت کرد و در مجموع هفته رشد بیش از چهاردرصدی را ثبت کرد. در بازار سهام اما جنب‌و‌جوش خاصی مشاهده نمی‌شد و در حالی ارزش معاملات خرد سهام به کمترین میزان خود از اوایل خردادماه رسیده بود که نماگر اصلی تالار شیشه‌ای رشد 7 /0درصدی را تجربه کرد و خود را تا میانه ابرکانال 3 /1 میلیون واحد بالا کشید. در بازار خودرو اما فعالان پس از یک ماه انتظار سرانجام شاهد انتشار قیمت جدید محصولات دو خودروساز بزرگ کشور بودند و در بازار مسکن نیز نسبت قیمت به اجاره تحت‌تاثیر کند شدن سرعت رشد قیمت مسکن و تند شدن سرعت رشد اجاره‌بها، از قله تاریخی خود در سال گذشته پایین‌تر آمده و به حدود 30 مرتبه رسید. اما در بازارهای جهانی، کریپتوها با ترس از شیوع واریانت جدید کرونا نزولی شدند و حدود هفت درصد از ارزش بازار آنها کاسته شد. افتی که البته با توجه به قدرت پایین کشندگی این ویروس می‌تواند موقتی باشد. به هر روی این هفته برای سرمایه‌گذاران بازارهای مختلف دارایی‌محور متفاوت بود.

بورس تهران با رکودی متفاوت

بورس تهران در حالی معاملات هفته منتهی به 17 آذرماه را به پایان رساند که شاخص کل این بازار پس از فراز‌و‌فرود چندباره به رشد 7 /0‌درصدی بسنده کرد و تا سطوح نزدیک به میانه ابرکانال 3 /1 میلیون واحد پیشروی کرد. نماگر هم‌وزن اما در این هفته با عقب‌نشینی 8 /1‌درصدی مواجه شد و سهامداران حقیقی نیز 633میلیارد تومان دیگر از سرمایه‌های خود را از گردونه معاملات سهام خارج کردند. در این میان اما فضای رکودی حاکم بر بازار بیش از هر متغیر دیگری خودنمایی می‌کرد. جایی که به طور میانگین روزانه سهامی به ارزش 1800 میلیارد تومان مورد دادوستد قرار گرفت و ارزش معاملات خرد سهام بورسی به کمترین میزان از اوایل خردادماه سال جاری رسید. با این حال شرایط بورس این روزها یک تفاوت اساسی با سومین ماه سال داشت. در خردادماه هر چند به سبب نزدیک شدن به زمان برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری، فضایی انتظاری بازار را در بر گرفته بود اما بودند سهامدارانی که تصمیم قطعی برای خروج از این بازار داشتند. در چنین فضایی هر روز بر صفوف فروش سهام افزوده می‌شد و در اصل این سرمایه‌های منجمد‌بوده در صف‌های عرضه بودند که موجب افت محسوس ارزش دادوستدها شده بودند. این روزها اما در کنار ضعف تقاضا، صف سنگینی نیز برای فروش سهام مشاهده نمی‌شود. پس دلیل چیست؟ آمارها نشان می‌دهند 98درصد از سرمایه‌های حقیقی وارد‌شده به بازار طی پنج ماه نخست سال 99، از گردونه معاملات سهام خارج شده‌اند. و در این شرایط نوع بازیگران بورسی نیز دستخوش تغییراتی شده است. در حالی که از ابتدای سال تا ۱۹ مرداد ۹۹ یعنی همان زمانی که شاخص کل بورس تهران به قله اعجاب‌انگیز دو میلیون و ۷۸ هزار واحد رسیده بود بیش از 95 هزار میلیارد تومان پول حقیقی جذب معاملات سهام بورسی شد. پس از آن با تغییر مسیر نماگرهای بورسی اما شرایط نیز تغییر کرد و در اغلب روزها حقیقی‌ها در نقش فروشنده ظاهر شدند که ماحصل آن تا پایان معاملات روز چهارشنبه ۱۷آذرماه خروج 93 هزار میلیارد تومانی این گروه از بازیگران بورسی بود. در این شرایط نوع بازیگران بورسی نیز دستخوش تغییراتی شده است. گروهی از معامله‌گران این روزهای بورس تهران را سهامداران باتجربه‌ای تشکیل می‌دهند که پیشتر نیز چنین رکودهای فرسایشی را تجربه کرده‌اند و می‌دانند قرار نیست این روند کاهشی تا ابد ادامه داشته باشد. خیلی دور نیست. دی‌ماه92 بود که سهام در مسیر کاهشی قرار گرفتند و این فضا برای 717روز ادامه یافت و بیش از 30 درصد از ارتفاع شاخص اصلی بورس تهران کاسته شد. رکودی با برخی شباهت‌ها که سرانجام پایان یافت و در سال‌های بعد سهامداران توانستند سود مناسبی از دادوستد سهام به دست بیاورند. پس می‌توان با نگاهی بلندمدت به بازی در این بازار نگریست. اما دسته‌ای دیگر از سهامداران این روزهای بورس تهران را سهامداران ارزشی تشکیل می‌دهند. معامله‌گرانی که بر مبنای تحلیل و با نگاه به پتانسیل‌های بنیادی سهام، به چینش پرتفوی خود پرداخته و با اطمینان نسبت به سودسازی سهام خود، لازم نمی‌بینند تا چوب حراج به دارایی‌های خود بزنند و در انتظار میوه‌چینی از این نگاه بنیادی خود پس از مشخص شدن برخی ابهامات نشسته‌اند. اما گروهی از معامله‌گران فعلی تالار شیشه‌ای از نوعی متفاوت هستند. سهامدارانی که شاید بیش از نیمی از سرمایه خود را در 16 ماه اخیر از دست داده‌اند اما نه تحمل ریسک جابه‌جایی به بازاری دیگر برای جبران زیان را دارند و نه می‌توانند عطای این بازار را به لقای آن ببخشند. این دسته از سهامداران به اصطلاح «آب از سرشان گذشته» و حالا تنها به امید آینده‌ای که زیان‌هایشان جبران شود، دست از خرید‌و‌فروش کشیده‌اند. به این ترتیب نوع متفاوت بازیگران بورسی در رکود فعلی تالار شیشه‌ای و همزمان با آن فضای انتظاری ناشی از عدم قطعیت‌ها سبب شده تا ارزش معاملات خرد سهام با کاهش 90‌درصدی نسبت به روزهای رونق سال 99 مواجه شود.

اما عامل دیگری نیز در سبب چنین ارقامی در ارزش معاملات خرد سهام دخیل بود. پس از جنجال افزایش نرخ خودرو در میانه آبان‌ماه و لغو این رشد قیمت در 48 ساعت بعدی، این سهامداران خودرویی بودند که جریمه شدند و حدود یک ماه شاهد حبس سرمایه‌های خود در سه خودروساز متوقف‌شده بورسی بودند. هر‌چند روز گذشته بالاخره این قفل باز شد و شاهد بازگشت خودرویی‌ها به گردونه معاملات سهام بودیم اما نبود آنها در یک ماه اخیر خود را در کاهش محسوس ارزش معاملات نشان داد. بررسی‌ها نشان می‌دهد خودروسازان در زمره گروه‌های با بیشترین میزان شناوری سهام قرار دارند. سه خودروساز متوقف‌شده شامل «خودرو»، «خساپا» و «خپارس» بر اساس آمار حدود 30 درصد سهام شناور دارند و همواره به سبب نام‌آشنا بودن برای بورسی‌ها و البته حرکت روی موج اخبار و شایعات، سهم ویژه‌ای در ارزش کل دادوستد سهام را در اختیار داشتند. با توقف این نمادها اما رکود معاملاتی سهام نیز بیش از گذشته خودنمایی کرد و ارزش دادوستد سهام بورسی به زحمت سطح دوهزار میلیارد‌تومانی را تجربه می‌کرد.

پایان انتظار خودروسازان

در آخرین روز کاری هفته در حالی که همانند هر چهارشنبه، فعالان خودرویی ناامیدانه در انتظار تشکیل جلسه ستاد تنظیم بازار و تعیین تکلیف افزایش نرخ خودرو بودند که خیلی زودتر دو خودروساز بزرگ کشور یعنی ایران خودرو و سایپا سرانجام پس از انتظاری یک‌ماهه اطلاعیه مربوط به افزایش نرخ محصولات خود را روانه کدال کردند. بر این اساس دو گروه خودروسازی کشور بر اساس تورم‌بخشی، تا 18 درصد به تمامی خودروهای خود افزودند. خودروسازان در اطلاعیه‌های روز چهارشنبه خود از به کار بردن «افزایش قیمت» امتناع کرده و از عبارت «اصلاح قیمت براساس محاسبه تورم‌بخشی» استفاده کردند.

لیست‌های اعلامی ایران خودرو و سایپا نشان می‌دهد دیگر در خطوط تولید آنها خبری از خودرو زیر 100 میلیون تومان نخواهد بود. همچنین به جز دو محصول دنا‌پلاس توربو شارژ اتومات و پژو 207 با فرمان برقی و سقف پانوراما بقیه خودروهای حاضر در لیست رشد 18‌درصدی را به خود دیده‌اند. دنا پلاس توربو شارژ اتومات با رشد قیمتی حدود یک‌درصدی کمترین رشد قیمت را در میان محصولات یاد‌شده داشته است. پژو 207 با فرمان برقی و سقف پانوراما نیز حدود هشت درصد رشد قیمت خواهد داشت. تمام محصولات سایپا اما 18 درصد رشد قیمت را به خود دیدند.

دلار 30 هزار تومان شد

اسکناس آمریکایی در هفته‌ای که گذشت هر چند موقت اما توانست برای لحظاتی معامله در کانال 31 هزار تومان را نیز تجربه کند. در اولین روز هفته، دلار شروع هیجانی داشت. اسکناس آمریکایی در همان شروع بازار به محدوده ۲۹ هزار و ۹۰۰‌تومانی رفت. این محدوده نزدیک به ۶۰۰ تومان بالاتر از روز پنجشنبه بود و نشان از رفتار رادیکال معامله‌گران ارزی، پس از پایان مذاکرات هسته‌ای داشت. حدود یک ساعت از شروع بازار روز شنبه نگذشته بود که اسکناس آمریکایی از مرز ۳۰ هزار‌تومانی گذشت و حتی توانست وارد محدوده ۳۰ هزار و ۱۰۰ تومان شود. این وضعیت تند و هیجانی بازار در نیمه اول شروع بازار بود. با این حال، از نیمه دوم روز جو احتیاطی در بازار بیشتر شد و حجم خریداران تا حدی کاهش یافت. این موضوع موجب شد شدت رشد دلار کند شود تا اینکه اسکناس آمریکایی حدود ساعت ۳ بعدازظهر در محدوده ۳۰ هزار و ۱۵۰ تومان قرار گرفت. این قیمت ۸۰۰ تومان بیشتر از نرخ بسته‌شده روز پنجشنبه بود.

در دومین روز هفته، فضای بازار ارز آرام‌تر شد و خبری از خریدهای سنگین روز شنبه نبود. معامله‌گران در این روز ترجیح دادند محتاطانه‌تر اقدام به خرید کنند و همین موضوع موجب شد سرعت رشد قیمت اسکناس آمریکایی کند شود. در این روز دلار به افزایش ۲۰۰ تومانی اکتفا کرد و در محدوده ۳۰ هزار و ۳۵۰ تومان قرار گرفت. به گفته فعالان، یکی از دلایلی که زمینه‌ساز آرامش ارزی روز یکشنبه شد، سودگیری بخشی از معامله‌گران ارزی بود. بخشی از معامله‌گران ارزی در دوران مذاکرات هسته‌ای اقدام به خرید ارز کرده بودند و با ورود دلار به کانال 30 هزار‌تومانی، شماری از خریدهای ارزی خود را به فروش رساندند و کسب سود کردند. این دسته از معامله‌گران انتظار دارند که در هفته جاری بتوانند یک بار دیگر زیر مرز 30 هزار‌تومانی اقدام به خرید ارز کنند. با این حال، دسته دیگری از معامله‌گران باور دارند که خط 30 هزار تومانی حمایت جدیدی در بازار است که به‌راحتی شکسته نخواهد شد. تحلیلگران فنی نیز باور دارند تا زمانی‌که دلار بالای مرز 30 هزار تومان قرار دارد، شانس افزایشی‌های بازار بیشتر خواهد بود. برای فعال شدن بازیگران کاهشی، به نظر می‌رسد نیاز است دلار به زیر مرز 30 هزار‌تومانی بازگردد. یکی از دیگر عواملی که به افزایش قیمت دلار در روز یکشنبه کمک کرد، رشد بهای حواله درهم بود. در این روز نرخ حواله درهم توانست با قدرت از محدوده هشت هزار و 300‌تومانی عبور کند و تا دامنه هشت هزار و 350 تومان پیشروی کند. با این سطح از قیمت حواله درهم، ارزش دلار در بازار داخلی حتی می‌توانست به بالای مرز 30 هزار و 600 تومان برود.

در سومین روز هفته، خبری از فروشندگان ارزی در بازار نبود. موضوعی که زمینه‌ساز دومین جهش دلار در هفته جاری شد. روز دوشنبه اسکناس آمریکایی ۴۵۰ تومان رشد را تجربه کرد و در محدوده ۳۰ هزار و ۸۰۰ تومان قرار گرفت. به گفته فعالان، روند افزایشی قیمت دلار موجب شده تا بسیاری از معامله‌گران تمایلی به عرضه ارز نداشته باشند. در واقع معامله‌گران نگران این مساله هستند که ارز خود را به فروش برسانند و بعد با افزایش قیمت‌ها دچار ضرر شوند. گفته می‌شود که در برخی از مقاطع روزهای شنبه و دوشنبه حتی افزایش قیمت دلار بدون ثبت معامله خاصی صورت گرفت. در این شرایط، اگر معامله‌گری ارز خود را به فروش می‌رساند، ممکن بود ناچار شود در قیمت‌های بسیار بالاتر ناچار به تهیه دوباره و جایگزینی ارز فروخته خود شود. مکث عرضه دلار توسط بازیگران ارزی موجب شده است که تنها عرضه‌کننده بازار، بازارساز باشد. بازارساز نیز گفته می‌شود بیشتر تقاضای رسمی و واقعی را پاسخ می‌دهد. به این ترتیب، تقاضای احتیاطی و سفته‌بازی وارد‌شده به بازار در روزهای اخیر توانسته است در روزهای مکث عرضه معامله‌گران دلار، زمینه‌ساز جهش معنادار قیمت شود.

در چهارمین روز هفته، اسکناس آمریکایی با وجود آنکه به کانال جدید سر زده بود اما نتوانست بالای مرز ۳۱ هزار تومانی تثبیت شود و به کانال ۳۰ هزار تومانی بازگشت. روز چهارشنبه، اخبار منفی هم نتوانستند قیمت دلار را در جهت صعودی قرار دهند و اسکناس آمریکایی یک روز قبل از شروع دور دوم مذاکرات هسته‌ای، راه کاهشی را انتخاب کرد و در محدوده 30هزار و 650 تومان مورد معامله قرار گرفت که 100 تومان کمتر از روز سه‌شنبه بود. ایالات متحده روز سه‌شنبه ۱۶ آذر (۷ دسامبر) هشت شخص حقیقی و چهار نهاد از جمله یگان ویژه ناجا را به دلیل نقض حقوق بشر تحریم کرد. وزارت دادگستری آمریکا نیز در بیانیه‌ای مدعی شده بود دو محموله بزرگ تسلیحاتی ایران شامل موشک‌های زمین به هوا و همچنین قطعات موشک‌های کروز را مصادره کرده است. این تسلیحات از دو «کشتی بدون پرچم» در محدوده دریای مکران توقیف شده بود که قصد تحویل این محموله به نیروهای انصارالله یمن را داشتند. با این حال فعالان ارزی واکنشی به این اخبار منفی نشان ندادند. ضمن آنکه به گفته فعالان، قبل از شروع دور جدید مذاکرات هسته‌ای،‌ رفتار بیشتر معامله‌گران ارزی، محتاطانه بود و کمتر کسی تمایل به خریدهای سنگین ارزی داشت. از نگاه آنها، ممکن است که در دور جدید مذاکرات،‌ انعطاف‌هایی از سوی طرفین در مذاکرات هسته‌ای صورت بگیرد که زمینه را برای لغو تحریم‌ها فراهم‌تر کند. این دسته از معامله‌گران اعتقاد دارند که در دور اول مذاکرات در دولت جدید طبیعی بود که تقاضاهای بیشتری از سوی ایران مطرح شود. از سوی دیگر، ممکن است اروپایی‌ها و آمریکا در همان فرصت اول نخواهند که به یکباره عقب‌نشینی کنند. برخی از معامله‌گران با چنین استدلال‌هایی احتمال نزدیک شدن مواضع طرفین مذاکرات هسته‌ای در انتهای هفته جاری را مطرح می‌کردند و به همین دلیل، تمایل چندانی برای خرید ارز از خود نشان ندادند. به این ترتیب تا پایان معاملات چهارشنبه، نرخ دلار با رشد بیش از چهاردرصدی همراه شد.

سبقت تورم اجاره از قیمت ملک

خرید و فروش در بازار ملک هر چند نسبت به گذشته کمی رونق گرفته اما هنوز می‌توان از فضای رکودی در بازار مسکن سخن گفت. جایی‌که هم حجم معاملات چنگی به دل نمی‌زند و هم قیمت‌ها تغییر چندانی نمی‌کنند. با این حال در بازار اجاره شرایط متفاوت است. آمارهای رسمی از تورم ۵۲‌درصدی اجاره در پایتخت طی ماهی که گذشت، حکایت دارد. این نرخ رشد نقطه‌ای اجاره‌بهای مسکن در طول سه دهه گذشته سابقه نداشته است. تورم اجاره مسکن شهر تهران در حالی مهرماه امسال با عبور از رشد 48‌درصدی، رشد بی‌سابقه با پایان نخستین‌ماه از فصل پاییز در 30 سال گذشته را تجربه کرد که آبان ماه امسال با افزایش سرعت رشد اجاره‌بها و عبور تورم این بازار از مرز 50 درصد، رکورد تاریخی جدیدی به لحاظ بالاترین میزان رشد اجاره‌بهای آپارتمان‌های مسکونی در شهر تهران به ثبت رسید. در حال حاضر سرعت رشد اجاره‌بها سه برابر رشد قیمت مسکن است. از این‌رو تحت تاثیر کند شدن سرعت رشد قیمت مسکن و تندشدن سرعت رشد اجاره‌بها، P /R مسکن از قله تاریخی خود در سال گذشته پایین‌تر آمده و به حدود 30 مرتبه رسید اما هنوز با سقف متعارف خود یعنی 25 واحد فاصله دارد.

ترس کوین‌ها از اومیکرون

در هفته‌ای که گذشت (تا میانه دادوستدهای روز چهارشنبه) ارزهای دیجیتال در مجموع شاهد افت 7 /6‌درصدی ارزش بازار خود بودند. در میان کریپتوهای معروف، بیت‌کوین با افت بیش از 14‌درصدی در هفت روز کاری گذشته مواجه شد و اتریوم نیز 8 /8 درصد افت قیمت را در همین بازه زمانی تجربه کرد. مشاهده و گسترش واریانت جدیدی از ویروس کرونا مهم‌ترین عاملی بود که به افت قیمت‌ها در بازار ارزهای دیجیتال انجامید. هر‌چند هنوز اطلاعات دقیقی از ویژگی‌ها و ابعاد اثرات ویروس اومیکرون مشخص نیست اما همین نااطمینانی‌ها به تلاطم بازارها منجر شده است. سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است که طی دو هفته آینده خصوصیات نوع جدید این ویروس را منتشر خواهد کرد. عواملی نظیر سرعت انتقال، اثرگذاری واکسن‌ها، میزان کشندگی آن و نیز موثر بودن داروهای موجود، بر آینده بازارها از جهات مختلفی تاثیرگذار خواهد بود. با این حال بنابر اظهاراتی که در خصوص کشندگی پایین این واریانت جدید به گوش می‌رسد انتظار می‌رسد دامنه اثرگذاری آن بر بازارها موقتی باشد.