در انتظار توفان

  رضا طهماسبی: انتظارات تورمی، باور مردم به افزایش سطح عمومی قیمت‌ها در آینده است. وقتی مردم اعم از مصرف‌کننده، فعال اقتصادی یا سرمایه‌گذار اطمینان نسبی داشته باشند که در آینده قیمت کالاهای موردنیازشان بالا خواهد رفت، رفتار اقتصادی خود را بر اساس همین باور تنظیم می‌کنند. اگر برآوردشان این باشد که قیمت‌ها با شتاب زیادی افزایش خواهد یافت، نخستین تصمیم آنها تبدیل پول یا پس‌اندازشان به نوعی دارایی است که ارزش آن بتواند تا حدودی از آسیب تورم مصون بماند. مردم بر اساس مقدار پول و درآمدی که دارند تصمیم می‌گیرند دارایی خود را به شکل مسکن، طلا یا ارز خارجی نگه دارند. در کشور ما، خودرو نیز به واسطه کاهش توان تولید و ممنوعیت یا محدودیت واردات به یک کالای سرمایه‌ای تبدیل شده که مردم برای حفظ سرمایه خود رو به خرید آن آورده‌اند.

زمانی که انتظارات تورمی شدت می‌گیرد، مانند شرایطی که ما امروز در آن به سر می‌بریم، مردم تلاش می‌کنند حتی اگر پولی برای خرید دارایی‌هایی چون طلا و ملک و ارز ندارند، خریدهایشان را زودتر انجام دهند. در این شرایط اقتصادی خرید هر کالای مورد نیاز یک ماه، یک هفته و گاهی یک روز زودتر به نفع خریدار است. به همین دلیل مردم تصمیم می‌گیرند اگر قرار است یک کالای بادوام را برای بهبود رفاه خانوار چند ماه یا یک سال بعد بخرند، در زودترین زمانی که امکان خریدش فراهم می‌شود، تهیه کنند. نتیجه نهایی این است که عموم مردم تلاش می‌کنند پولشان را به یک نوع دارایی، کالای بادوام و حتی در مورد اقشار آسیب‌پذیر و کم‌درآمد، مواد غذایی با قابلیت نگهداری در زمان طولانی‌تر تبدیل کنند تا حداقل بخشی از آسیب تورم را کاهش دهند. این رفتار آحاد اقتصادی خود موجب می‌شود که تورم مورد انتظار، زودتر و شاید با نرخ‌های بالاتر رخ دهد.

اقتصاددانان می‌گویند انتظارات تورمی حتماً به تورم می‌انجامد، اما این بدان معنا نیست که مردم با رفتارشان مقصر به‌وجود آمدن تورم هستند. تورم نتیجه مستقیم سیاست‌های پولی و مالی دولت است و انتظارات مردم هم ریشه در تصمیم‌ها و سیاست‌های دولت دارد. زمانی که مردم می‌دانند دولت قصدی برای پیگیری جدی مذاکرات و رفع تحریم‌ها ندارد، علامت تداوم افزایش نرخ ارز و بالا رفتن قیمت‌ها را دریافت می‌کنند. وقتی نسبت به تدوین بودجه سال آینده دولت با کسری بالا آگاهی دارند، وقتی کاهش توان تسهیلات‌دهی بانک‌ها به دلیل ناترازی قابل توجه را درک می‌کنند، زمانی که مداخلات بی‌فرجام و زیان‌بار دولت در بازارهای مختلف از جمله ارز، مسکن یا خودرو را می‌بینند، انتظارات تورمی آنها تحریک می‌شود چون می‌دانند قرار نیست تورم کاهش یابد و اساساً کاستن از تورمی که نزدیک به 50 درصد شده است، کار ساده‌ای نیست.