ماموریت غیرممکن

  آرین فلاح: رئیس سازمان برنامه و بودجه گفته: «کشور را معطل مذاکره نمی‌کنیم. بر اساس آمایش سرزمینی و ظرفیت‌های داخلی رشد هشت‌درصدی اقتصاد هدف‌گذاری شده است. شش سال در کشور نرخ رشد اقتصادی هشت‌درصدی باشد، شرایط به سال ۱۳۹۰ می‌رسد.»

میرکاظمی در حالی این اظهارات را مطرح کرده است که متوسط رشد اقتصاد ایران در یک دهه گذشته نزدیک به صفر است و این عملکرد، عملاً چیزی جز تقسیم فقر در جامعه را به دنبال نداشته است. اما آیا با گذشت زمان امکان دستیابی به این هدف وجود دارد؟ برای بررسی این اظهارات سعی می‌کنیم در این پرونده به سه پرسش مهم پاسخ دهیم.

سوال اول: باید دید آیا جدا کردن مسیر اقتصاد از مذاکرات هسته‌ای امکان‌پذیر است یا خیر؛ پس از آنکه رئیس‌جمهوری اعلام کرد «اقتصاد کشور را به مذاکره گره نمی‌زنیم» مقامات دولت در حال تئوریزه کردن این دیدگاه رئیس دولت سیزدهم هستند. از جمله آقای میرکاظمی که مدعی شده مسیر مذاکرات هسته‌ای از مسائل اقتصادی جداست. اما اقتصاددانان معتقدند این اظهارات به معنی نادیده گرفتن «انتظارات عقلایی» در تصمیم‌های اقتصادی است. انتظارات در اقتصاد عبارت است از پیش‌بینی‌ها و تخمین‌های فعالان اقتصادی از متغیرهایی مثل قیمت، فروش، درآمد و...؛ فعالان اقتصادی در تصمیم‌گیری‌های خود آینده‌نگری می‌کنند؛ یا به عبارت دیگر انتظارات آتی از تغییر وضعیت متغیرهای اقتصادی را در تصمیم‌گیری امروز خود لحاظ می‌کنند.

سوال دوم: آیا اقتصاد ایران توان دستیابی به رشد هشت‌درصدی را دارد؟ بعد از جنگ تا قبل از شروع دهه ۹۰ متوسط رشد اقتصادی کشور حدود 5 /4 درصد بوده در حالی که رشد اقتصادی دهه ۹۰ تقریباً صفر بوده است. یعنی در دهه ۹۰، رشد اقتصاد ایران بیش از چهار واحد درصد کاهش پیدا کرده است. ضمن اینکه اکثر کشورهایی که در تله رشد پایین گرفتار می‌شوند، قادر به اصلاح وضع خود نیستند، چون کیفیت سیاستگذاری مطلوبی ندارند. برای پاسخ به این سوال باید کیفیت سیاستگذاری را بررسی کنیم، آیا این موضوع در این سال قابل اصلاح و بهبود است؟

سوال سوم: آیا شش سال رشد هشت‌درصدی داشتن، می‌تواند ما را به سال ۹۰ بازگرداند؟ در واقع علاوه بر امکان رشد هشت‌درصدی باید در نظر داشت که کشور زیرساخت‌های تداوم رشد در این سطح را دارد یا خیر. مواردی مثل محیط باثبات و پیش‌بینی‌پذیر در سطح کلان اقتصاد، حاکمیتی معتبر و توانمند که بستر ارائه خدمات و کالاهای عمومی را فراهم کند یا بخش خصوصی پویا از زیرساخت‌های مورد نیاز رشد اقتصادی قابل‌توجه هستند.

در این پرونده تلاش می‌کنیم ضمن پاسخ به این پرسش‌ها، شرایط رشد اقتصادی در کشور را با توجه به شرایط موجود، بررسی کنیم و همچنین افقی از رشد پایدار آن را مورد بحث قرار دهیم.