ایران خسته
فرسودگی زیرساخت‌ها چه خطری برای اقتصاد و جامعه دارد؟
محمدحسین شاوردی:توسعه بدون زیرساخت یعنی هیچ. در همه تجربیات موفق توسعه در جهان، رابطه مستقیمی میان رشد سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و صعودی شدن آمارهای رشد اقتصادی و درآمد سرانه وجود دارد. این موضوع حتی به زیرسیستم‌ها هم قابل تسری است. مقاله مشترک پژوهشگران سه دانشگاه بوستون، هاروارد و واشنگتن روی تاثیر توسعه شبکه پستی بر روند توسعه کشور آمریکا در فاصله سال‌های 1875 تا 2007 که در شماره اخیر «ژورنال آمریکایی علوم سیاسی» در مارس 2021 منتشر شده، موید این نکته است که زیرساخت‌ها تا چه حد بر روند توسعه کشورها تاثیرگذار هستند. با این مقدمه، مشاهده فرسودگی و زوال بخش‌های زیرساختی ایران غم‌انگیز است. یک روز مشکل آب، یک روز قطع برق و یک روز ناکارآمدی شبکه حمل‌ونقل عمومی در اتوبوس، هواپیما و قطار. در یک تصویر دقیق، فراساختارهای کشور قربانی دو چالش جدی نظام سیاستگذاری کشور یعنی سرکوب قیمت‌ها و دولت‌گرایی شدید هستند. دقت بیشتر در تصویر امروز دولت ایران نشان می‌دهد در بخش زیرساخت‌ها ما با فرسودگی جدی روبه‌رو هستیم. ایران بدون توسعه زیرساخت‌ها بی‌شباهت به ورزشکاری پیر نیست که حجم عضلاتش کاهش یافته و چابکی و سرزندگی گذشته را ندارد. چرا؟ شاید چون سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران متوقف شده و رشد موجودی سرمایه به صفر گراییده. بودجه عمرانی دولت کم شده و کالای عمومی در حال آب رفتن است. بررسی بودجه‌های چند سال گذشته هم نشان می‌دهد که حجم مخارج دولت به کمترین مقدار خود در چند دهه گذشته رسیده است. کاهش حجم مخارج دولت به معنی افت شدید میزان و کیفیت خدمات عمومی است به گونه‌ای که این شاخص در کمترین مقدار خود، ظرف حدود ۲۰ سال گذشته قرار دارد. برای تغییر شرایط کشور، باید سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها تقویت شود. معنی ساده تغییر رویکرد در تولید کالاهای عمومی این است که دولت باید مقادیر بیشتری از منابع مالی خود را صرف ایجاد و نوسازی زیرساخت‌ها کند. رفتار جو بایدن در تلاش برای تصویب بزرگترین بودجه تاریخ ایالات متحده آمریکا که بخش اعظم آن هزینه نوسازی زیرساخت‌های این کشور می‌شود، منبعث از همین نکته است. اما به راستی چرا زیرساخت‌ها برای اقتصادهای ملی مهم‌اند؟ بر اساس یکی از کامل‌ترین تعریف‌ها، زیرساخت برای دارایی‌های بلندمدت تحت مالکیت دولت عبارت است از مجموعه تسهیلات عمومی با سرمایه‌گذاری خصوصی یا عمومی که امکان ارائه خدمات ضروری و استاندارد زندگی را فراهم می‌کند. این مجموعه از تسهیلات عمومی مرتبط به یکدیگر که امکانات جابه‌جایی و حمل‌ونقل، تامین امنیت و سرپناه، ارائه خدمات و برقراری خدمات رفاهی را میسر می‌کند عبارت است از مجموعه بزرگراه‌ها، پل‌ها، راه‌آهن‌ها و جاده‌های حمل کالا (ترانزیت)، شبکه فاضلاب، سیستم آب‌رسانی و مخازن تامین آب، سدها، آب‌بندها، راه‌های آبی و بنادر، و نیز مراکز تولید برق، گاز و نیرو. در کل، زیرساخت‌ها را می‌توان به زیرساخت‌های اجتماعی (مانند آموزش، بهداشت و امنیت) و زیرساخت‌های اقتصادی (مانند سیستم حمل‌ونقل، ارتباطات و نیرو) تقسیم کرد. در چند هفته گذشته به وضوح شاهد آثار زیان‌بار کاهش حجم مخارج دولت در زیرساخت‌ها بودیم. آب و برق در شماری از شهرها و روستاها قطع شد و تصادف‌های جاده‌ای دوباره جامعه را آزرد. در این پرونده می‌خواهیم ببینیم فرسودگی زیرساخت‌ها، اقتصاد ایران را در چه مسیری قرار می‌دهد؟
