صورت‌حساب زمین

دانشمندان می‌گویند که جهان به سال 2023 نگاه خواهد کرد، زمانی که بشریت ناتوانی خود را در مقابله با بحران آب‌وهوایی آشکار کرد.

گرم‌ترین سال ثبت‌شده در تاریخ، توانایی بشر را برای مقابله با بحران اقلیمی که خودساخته است، مورد تردید قرار می‌دهد. از آنجا که اواخر دسامبر در بسیاری از نقاط جهان دماهای بالای تاریخی ثبت می‌شد، جیمز هانسن، دانشمند سابق ناسا، به گاردین گفت که سال 2023 به ‌عنوان لحظه آشکار شدن شکست‌ها در خاطر خواهد ماند. او گفت: «وقتی فرزندان و نوه‌های ما به تاریخ تغییرات اقلیمی ساخته دست بشر نگاه می‌کنند، امسال و سال آینده به عنوان نقطه عطفی در نظر گرفته می‌شود که در نهایت ناتوانی دولت‌ها در مقابله با تغییرات آب‌وهوایی آشکار شد. آنها نه‌تنها نتوانستند از گرمایش جهانی جلوگیری کنند، بلکه سرعت گرم شدن کره زمین، شتاب گرفت.»

پس از گرم‌ترین جولای 120 هزار سال اخیر، هانسن، که شهادتش در سنای ایالات‌متحده در سال 1988 به طور گسترده به عنوان اولین افشاگری برجسته در مورد گرمایش جهانی شناخته می‌شود، هشدار داد که جهان در حال حرکت به سمت «مرز آب‌وهوایی جدید» با دمای بالاتر از هر نقطه‌ای در میلیون‌ها سال گذشته است. البته جنبه مثبت این وضعیت آن است که جوانان ممکن است متوجه شوند که باید مسوولیت آینده خود را بر عهده بگیرند. وضعیت آشفته سیاست امروز ممکن است فرصتی را فراهم کند. جیمز هانسن از جوانان می‌خواهد که کنترل امور را در دست بگیرند و جهان را از فاجعه آب‌وهوایی دور کنند.

اظهارات او بازتابی از ناامیدی کارشناسان از شکاف عظیم میان هشدارهای علمی و اقدامات سیاسی است. تقریباً 30 سال طول کشید تا رهبران جهان اذعان کنند که سوخت‌های فسیلی مقصر بحران اقلیمی هستند؛ با این حال اجلاس سران Cop 28 سازمان ملل در سال جاری در دوبی، با یک فراخوان مبهم درباره «گذار از سوخت‌های فسیلی» به پایان رسید؛ حتی با وجود افزایش شواهدی که نشان می‌دهد، جهان در حال حاضر به سطوح خطرناکی از گرما رسیده است.

سال رکورد

یک مطالعه نشان می‌دهد که سال 2023، سال رکوردهای منفی برای متغیرهای اقلیمی بود؛ سیل در چین، موج گرما در اروپا و ایالات‌متحده، اختلالات استثنایی در مدیترانه. از 35 شاخص شناسایی‌شده به عنوان نشانه سلامت محیط زیست و آب‌وهوای سیاره، 20 شاخص به سطح شکستن رکورد رسیده‌اند. این نتیجه به‌روزرسانی یک مطالعه است که در مجله BioScience  آکادمی آکسفورد منتشر شده است.

کریستوفر وولف، استاد دانشگاه و اولین امضاکننده این گزارش، به روزنامه بریتانیایی گاردین گفت: «ما به سمت فروپاشی بالقوه سیستم‌های طبیعی و اجتماعی-اقتصادی و همچنین به سوی یک جهان کاملاً متفاوت، همراه با کمبود غذا و آب شیرینِ در حد غیر قابل تحمل اندک، پیش می‌رویم.

روندهای آماری، الگوهای بسیار نگران‌کننده‌ای از متغیرها و بلایای مرتبط با آب‌وهوا را نشان می‌دهند. ما همچنین شاهد پیشرفت کمی در زمینه گزارش در مورد مبارزه بشریت با تغییرات اقلیمی بودیم.»

این مطالعه با عنوان «وضعیت گزارش تغییرات اقلیمی در سال 2023: ورود به قلمرو ناشناخته»، نسخه به‌روزشده و اصلاح‌شده یک یادداشت در همین نشریه در سال 2019 است. این سند، مورد حمایت بیش از 15 هزار دانشمند از رشته‌های مختلف مرتبط با محیط زیست قرار گرفت که از سیاستگذاران درخواست کردند بر اساس این آگاهی‌ها عمل کنند. در به‌روزرسانی 2023، شاخص‌های جدیدی به گزارش اضافه شد.

اما در میان رکوردهایی که در سال 2023 شکسته شد، می‌توان به میانگین دمای هوای جهانی، دمای اقیانوس‌ها، گسترش شکست در ورقه یخی قطب جنوب و بالاترین دمای سطحی که تاکنون ثبت شده است، اشاره کرد. دانشمندان به بسیاری از رویدادهای شدید اقلیمی اشاره می‌کنند که صفحات اول روزنامه‌ها را در سال جاری پر کرده است: سیل در چین و هند؛ موج گرمای استثنایی در ایالات‌متحده آمریکا؛ ناآرامی در دریای مدیترانه، که ایتالیا را نیز درگیر کرده است؛ فصل آتش‌سوزی در کانادا که هرگز این اندازه طولانی و خشن نبوده است. بحث در مورد منشاُ این رخدادها هنوز باز است.

در آن سند می‌خوانیم که شعله‌های آتش، مقداری دی‌اکسید کربن در جو منتشر کردند که معادل مقداری است که در یک سال ژاپن، پنجمین کشور جهان در انتشار گازهای گلخانه‌ای تغییردهنده اقلیم، تولید می‌کند.

افزایش آتش‌سوزی در سطح جهان، به انتشار بیشتر گازهای گلخانه‌ای منجر می‌شود که خود این موضوع -با افزایش میانگین دمای جهانی- می‌تواند به بیشتر شدن تعداد آتش‌سوزی‌ها دامن بزند. برای مثال، در رابطه با ذوب یخ‌های دائمی سیبری -سرشار از متان- و کاهش جنگل‌های آمازون، سازوکاری وحشتناک در حال وقوع است. در ادامه، به تعدادی از رخدادهای ناشی از تغییرات اقلیمی، در سال 2023 اشاره خواهد شد.

فجایع پرهزینه

تجزیه و تحلیل جدید 20 بلای اقلیمی پرهزینه در سال 2023 نشان می‌دهد که تاثیر اقتصادی بلایا در کشورهای مختلف به طور قابل توجهی متفاوت است. موسسه خیریه توسعه بین‌المللی Christian Aid، که این تحلیل را در گزارش خود با عنوان «محاسبه هزینه سال 2023: یک سال شکست آب‌وهوا» منتشر کرد، هشدار می‌دهد که به شدت نیاز به تامین مالی بیشتر در زمینه آب‌وهوا، از جمله سرمایه‌گذاری در هشدارها و اقدامات اولیه است.

فهرست 20 بلای شدید پرهزینه سال 2023 در 14 کشور نشان می‌دهد که برخی از کشورها -از نظر اندازه، جغرافیا یا عوامل دیگر- بیشتر مستعد ابتلا به بلایا هستند. این موسسه خیریه دریافت که بالاترین هزینه سرانه بلایای طبیعی مربوط به آتش‌سوزی‌های جنگلی است که در ماه آگوست، هاوایی را تحت تاثیر قرار داد. هزینه این آتش‌سوزی‌ها به طور متوسط بیش از چهار هزار دلار برای هر نفر است. این بسیار فراتر از دومین رویداد پرهزینه‌، یعنی طوفان‌های گوام در ماه می است که تقریباً 1500 دلار برای هر نفر هزینه داشت. میانگین هزینه برای هر 20 فاجعه بیش از 400 دلار برای هر نفر بود.

Christian Aid توضیح می‌دهد که بلایا برای کشورهایی بدتر است که به دلیل وجود خانه‌های کم‌تاب‌آور، قادر به مقاومت در برابر بلایا نیستند؛ جایی که بسیاری از مردم در بخش کشاورزی آسیب‌پذیر در برابر آب‌وهوای شدید مشغول به کار هستند.

طوفان «فِرِدی» که در این فهرست قرار دارد، در سال 2023 به جمعیت مالاوی ضربه زد. موفولو چیکاوندا، بیوه 69ساله و اهل جنوب مالاوی، توضیح داد: «بدترین تاثیر منفی طوفان فِردی که هرگز در تمام زندگی‌ام فراموش نمی‌کنم، تخریب تنها خانه‌ای بود که برای ساختن آن خیلی تلاش کرده بودیم.»

در سال 2023 هیچ گوشه‌ای از جهان در امان نبود و هر شش قاره پرجمعیت در این فهرست حضور داشتند. حتی کشورهای بزرگ با جمعیت زیاد در فهرست «کمک‌ مسیحی» قرار دارند: ایالات‌متحده آمریکا، چین و مکزیک همگی بیش از 100 میلیون جمعیت دارند اما بلایایی را تجربه کرده‌اند که ده‌ها دلار برای هر نفر هزینه داشته، یعنی میلیاردها دلار در سطح ملی.

پاتریک وات، مدیر اجرایی کمک مسیحی، گفت: «با توجه به اینکه سال 2023 گرم‌ترین سال ثبت‌شده است، تاثیرات تغییرات اقلیمی آشکارتر از همیشه بوده است. هزینه‌های انسانی بحران آب‌وهوا به طور فزاینده‌ای در خانه‌هایی دیده می‌شود که از بین رفته‌اند و زندگی‌هایی که به دلیل سیل و طوفان به پایان می‌رسد و محصولات کشاورزی و دام‌هایی که به دلیل خشکسالی نابود شده‌اند. همچنین، در حالی که برخی بلایا مانند آتش‌سوزی‌های جنگلی در هاوایی به سرفصل اخبار تبدیل می‌شوند، در بسیاری از موارد بلایای ویرانگر مرتبط با تغییرات اقلیمی، مورد توجه جهان قرار نمی‌گیرند.»

وی افزود: «وقتی نوبت به بحران آب‌وهوا می‌رسد، قرعه‌ به نام فقرا درمی‌آید. در کشورهای فقیرتر، مردم اغلب آمادگی کمتری برای این فجایع و منابع کمتری برای بازگرداندن وضعیت دارند. نتیجه این است که افراد بیشتری می‌میرند و بهبودی کندتر و نابرابرتر است. بی‌عدالتی مضاعف در این واقعیت وجود دارد که جوامعی که بیشتر تحت تاثیر گرمایش جهانی قرار گرفته‌اند، کمترین نقش را در این مشکل ایفا کرده‌اند.»

فهرست بلایا

پرهزینه‌ترین بلایای آب‌وهوایی در سال 2023، بر اساس هزینه سرانه عبارت‌اند از:

1- آتش‌سوزی در هاوایی، ایالات‌متحده؛ 4161 دلار

2- طوفان در گوام؛ 1455 دلار

3- طوفان وانواتو؛ 947 دلار

4- طوفان در نیوزیلند؛ 468 دلار

5- سیل در نیوزیلند؛ 371 دلار

6- سیل در ایتالیا؛ 164 دلار

7- سیل در لیبی؛ 105 دلار

8- سیل در پرو؛ 66 دلار

9- خشکسالی در اسپانیا؛ 50 دلار

10- طوفان در میانمار؛ 41 دلار

11- سیل در شیلی؛ 39 دلار

12- سیل در هائیتی؛ 36 دلار

13- طوفان در مکزیک؛ 35 دلار

14- آتش‌سوزی در شیلی؛ 30 دلار

15- طوفان در ایالات‌متحده؛ 25 دلار

16- سیل در چین؛ 23 دلار

17- طوفان در پرو؛ 20 دلار

18- طوفان در مالاوی؛ 17 دلار

19- طوفان در ایالات‌متحده؛ 16 دلار

20- سیل در پرو؛ 9 دلار

در ادامه به بعضی از بلایای طبیعی ناشی از تغییرات اقلیمی که آثار مخربی بر جای گذاشته‌اند، اشاره می‌کنیم.

بدترین سیل چند دهه اخیر سومالی و کنیا: در پی بدترین سیلی که سومالی در دهه‌های اخیر به خود دیده، دست‌کم 29 نفر جان خود را از دست دادند و هزاران نفر آواره شدند. به گفته آژانس ملی مدیریت بلایای سومالی (SODMA)، 300 هزار نفر برای امنیت خود، خانه‌هایشان را ترک کرده‌اند. سازمان ملل همچنین هشدار داده است که ارتباط با دست‌کم 2400 نفر در شهر لوق پس از طغیان رودخانه جوبا به طور کامل قطع شده است.

در 7 نوامبر باران شدید در سراسر منطقه شرق آفریقا، به سیل شدیدی منجر شد که سومالی و کنیا را تحت تاثیر قرار داد. تخمین زده می‌شود که حداقل 40 نفر در این دو کشور جان خود را از دست داده‌اند. این دو کشور طی چهار سال متوالی، از خشکسالی که سطح گرسنگی را افزایش داده بود و سومالی را به آستانه قحطی کشانده بود، رنج می‌بردند. در واقع، قحطی ناشی از خشکسالی به قدری وحشتناک بود که به گفته سازمان ملل، جان 400 هزار سومالیایی را گرفت. باران‌های شدید پس از سال‌های خشکسالی، سیل را بسیار بدتر از حد ممکن کرده است. یک تحلیلگر آب‌وهوا در گروه بین‌المللی بحران به الجزیره گفت: «تاثیر سیل بسیار بدتر است، زیرا خاک از خشکسالی بی‌سابقه اخیر بسیار آسیب دیده است؛ همچنین سال‌ها درگیری و حضور شبه‌نظامیان الشباب، ساخت سیستم‌های دفاعی در برابر سیل و مقاوم‌سازی را پیچیده‌تر و پرهزینه‌تر می‌کند.» شهروندان همچنین زمین‌های کشاورزی و دام -منابع حیاتی امنیت غذایی- را به همراه خانه‌های خود در اثر سیل از دست داده‌اند.

طوفان مرگبار سیاران در اروپای غربی: در شب اول نوامبر، طوفان سیاران اروپای غربی را درنوردید و بادهای بی‌سابقه، باران شدید و سیل را به همراه داشت. حداقل هفت مورد مرگ ناشی از آب‌وهوا گزارش شد و چندین نفر نیز مجروح شدند. به گزارش آسوشیتدپرس، خانه‌ها و زیرساخت‌های برق نیز آسیب دیدند و 2 /1 میلیون نفر در فرانسه و هزاران نفر در بریتانیا بدون برق ماندند. صبح روز بعد، طوفان در سراسر انگلستان و جزایر کانال با بادهای قوی با سرعت بیش از 100 مایل در ساعت حرکت کرد و به مردم هشدار داده شد که در خانه بمانند. آژانس محیط زیست 82 هشدار -در جاهایی که سیل انتظار می‌رود- و 197 هشدار -در جاهایی که احتمال وقوع سیل وجود دارد- در نقاطی در سراسر انگلستان صادر کرد. در جزیره جرسی، جایی که هشدار قرمز اعلام شده بود، مدارس و فرودگاه جزیره بسته و 30 خانه تخلیه شدند.

در روز جمعه 3 نوامبر، طوفان سیاران منطقه توسکانی ایتالیا را درنوردید و بارندگی و سیلی بی‌سابقه را به همراه آورد، ساکنان را در خانه‌هایشان گرفتار کرد، بیمارستان‌ها را به زیر آب برد و خودرو‌ها را واژگون کرد. اثرات این طوفان شامل هفت کشته در فرانسه، اسپانیا، آلمان، هلند، بلژیک و ایتالیا، حداقل 16 نفر مجروح در فرانسه، انداختن درختان، قطع برق، تخلیه مناطق، خانه‌های آسیب‌دیده، تعطیلی مدارس و اختلال در حمل‌ونقل از جمله بسته شدن فرودگاه بود. طوفان سیاران کمتر از دو هفته پس از طوفان بابِت رخ داد که بادها و بارندگی شدید و جاری شدن سیل را در بخش‌هایی از اسکاتلند و شمال و مرکز انگلستان به همراه داشت و چندین نفر را کشت.

طوفان قدرتمند اوتیس به مکزیک رسید: طوفان اوتیس در 25 اکتبر به سواحل جنوب غربی مکزیک رسید. بادهایی با سرعت 165 مایل در ساعت، باران شدید، سیل، رانش گل و قطع برق و ارتباطات را به همراه داشت. این طوفان دسته 5 (بالاترین سطح طوفان)، که یکی از قوی‌ترین طوفان‌هایی بود که تاکنون به سواحل اقیانوس آرام مکزیک رسیده، ارتباطات را از بین برد و ارزیابی میزان تخریب را دشوار کرد. بیش از نیم‌میلیون نفر در سراسر ایالت آکاپولکو و گوئررو با خاموشی مواجه شدند و مقامات گفتند که بیش از 220 هزار خانه تحت تاثیر قرار گرفتند. دانش‌آموزان شاهد لغو کلاس‌ها در سراسر ایالت بودند. فرماندار ایالت گوئررو گفت تا 29 اکتبر، 43 نفر جان خود را از دست داده‌اند. طبق گزارش‌ها، الگو‌ها نتوانستند شدت طوفان را پیش‌بینی کنند؛ بادها فقط یک روز قبل، حدود 65 مایل در ساعت بودند، اما به سرعت تشدید شدند و یک «سناریوی کابوس» ایجاد کردند.

هزاران نفر در اثر سیل در غنا به دلیل سرریز سدها آواره شدند: حداقل 26 هزار نفر به دلیل فرو ریختن دو سد برق‌آبی در غنا که در ماه سپتامبر آغاز شد، آواره شدند. ظرفیت سدها به دلیل افزایش بارندگی غیرقابل پیش‌بینی پر شد که دانشمندان عقیده داشتند با تغییرات اقلیمی مرتبط بوده است. علاوه بر تخریب کل مزارع و خانه‌ها، سرویس‌های بهداشتی، گورستان‌ها و زباله‌دان‌ها به زیر آب رفتند و نگرانی‌های جدی در مورد شیوع بیماری‌هایی مانند وبا و حصبه ایجاد کردند. خسارات، ویرانی‌ها و بزرگی سیل در منطقه وُلتای غنا نگران‌کننده است. شهرها و روستاها در یک لحظه از بین رفتند و مردم آواره شدند.

آتش‌سوزی‌های جنگلی، استان کوردوبای آرژانتین را فراگرفت: استان کوردوبای مرکزی در آرژانتین روز سه‌شنبه 10 اکتبر شاهد آتش‌سوزی‌های فزاینده‌ای بود که در میان موج گرمای بی‌امان، منطقه را فراگرفت. ده‌ها نفر از منطقه تخلیه شدند و حدود 960 آتش‌نشان برای مهار شعله‌های عظیم آتش مستقر شدند. تلفات جانی گزارش نشد و تعداد خانه‌های آسیب‌دیده هنوز در زمان انتشار مشخص نشده است. در حالی که علت اولیه آتش‌سوزی در حال بررسی است، دمای بسیار بالای ماه‌های آگوست و سپتامبر به همراه وزش باد شدید باعث گسترش سریع آتش‌سوزی شده است.

آب شدن دریاچه یخچال، باعث سیل گسترده در هند شد: بیش از 22 هزار نفر پس از باران شدید که باعث سرریز شدن دریاچه Lhonak در ایالت سیکیم در شمال شرقی هند از سواحل آن در 4 اکتبر شد و سیل ناگهانی در یک دره کوهستانی به راه انداخت، آسیب دیده‌اند. به گفته مقامات هندی، حداقل 77 نفر جان خود را از دست داده‌ و بیش از 100 نفر مفقود شده‌اند و سیل خانه‌ها را ویران کرده و بزرگراه‌ها و پل‌های اصلی را از بین برده است.

به گزارش گاردین، پما گیامتشو، مدیر کل مرکز بین‌المللی توسعه یکپارچه کوهستان مستقر در نپال، گفت: «متاسفانه، این آخرین مورد از یکسری سیل‌های ناگهانی مرگبار است که در این موسم بارانی در منطقه هندوکش-هیمالیا سرازیر شد و واقعیت آسیب‌پذیری شدید این منطقه در برابر تغییرات اقلیمی را به وضوح عیان کرد.» بیش از پنج هزار نفر ایالت را تخلیه کرده‌اند و بیش از سه هزار گردشگر همچنان سرگردان هستند، زیرا تلاش‌های نجات ادامه دارد و بسیاری به کمک‌های غذایی و پزشکی نیاز دارند. به گزارش خبرگزاری فرانسه، دانشمندان هشدار می‌دهند که با افزایش دمای جهانی و آب شدن یخ‌ها به دلیل تغییرات اقلیمی، بلایای مشابه به خطر فزاینده‌ای در سراسر هیمالیا تبدیل خواهند شد.

طوفان استوایی ماوار به ژاپن، گوام، فیلیپین و تایوان رسید: طوفان «غیرعادی شدید» استوایی ماوار؛ گوام، فیلیپین، تایوان و ژاپن را در پایان ماه می و اوایل ژوئن تحت تاثیر قرار داد. اوج بادهای ماوار که در سال 2023 به عنوان قوی‌ترین طوفان استوایی در سطح جهان گزارش شد، به 175 مایل در ساعت با تندبادهایی نزدیک به 210 مایل در ساعت رسید و آن را به یک ابرطوفان تبدیل کرد. همان‌طور که جفرسون چوآ، از مبارزان صلح سبز فیلیپین گفت: «فیلیپین در وضعیت اضطراری آب‌وهوایی دائمی است. ابرطوفان‌ها به بخشی از تاثیرات بلندمدت تغییر اقلیم مانند خشکسالی، افزایش سطح آب دریاها و کاهش منابع طبیعی تبدیل شده‌اند.» اخیراً، در ماه جولای، ژاپن نیز در معرض چیزی قرار گرفت که ساتوشی سوگیموتو، یکی از مقامات سازمان هواشناسی، آن را «شدیدترین بارانی که تا به حال تجربه کرده» در منطقه توصیف کرد؛ با گل‌ولایی که خانه‌ها و خودروها را فرا گرفته بود.

قطب، در خطر

دانشمندان از سرعت تغییرات در قطب جنوب گیج و نگران شده‌اند. غرب قطب جنوب تحت تاثیر چندین موج گرمای زمستانی مرتبط با ریزش رودخانه‌های جوی1 قرار گرفت. در اوایل جولای، یک تیم شیلیایی در جزیره کینگ جرج، واقع در انتهای شمالی شبه‌جزیره قطب جنوب، یک رویداد بی‌سابقه از بارندگی را در اواسط زمستان استرالیا ثبت کردند؛ زمانی که فقط بارش برف پیش‌بینی می‌شود. 

در ماه ژانویه، یک کوه یخ عظیم به وسعت حدود 1500 کیلومترمربع از قفسه یخی Brunt در دریای Weddell جدا شد. این سومین زایش عظیم در همان منطقه در سه سال گذشته بود.

فرانسیسکو الیزئو آکوینو، استاد اقلیم‌شناس و اقیانوس‌شناس در دانشگاه فدرال ریو گراند دو سول و معاون مرکز قطبی و آب‌وهوایی برزیل، گفت: نفوذ انسان -از طریق سوزاندن سوخت‌های فسیلی- پویایی «وحشتناکی» میان قطب‌ها و مناطق استوایی ایجاد کرده است. جبهه‌های مرطوب سرد از قطب جنوب با گرمای بی‌سابقه و خشکسالی در آمازون تعامل داشته و طوفان‌های بی‌سابقه‌ای را در این میان ایجاد کرده است. سیل در جنوب برزیل در اوایل سپتامبر 51 کشته بر جای گذاشت، سپس در اواسط نوامبر با نیروی ویرانگر مشابهی بازگشت.

او گفت: «از این سال به بعد (2023)، ما به طور مشخص درک خواهیم کرد که معنی معاشقه با 5 /1 درجه سانتیگراد [گرمایش] در میانگین دمای جهانی و رکوردهای جدید برای بلایا چیست.» برای مثال، طوفان دانیل در یک روز، 200 برابر بیشتر از آنچه معمولاً در کل ماه سپتامبر در شهر می‌بارد، بارید. تغییرات اقلیمی انسان‌منشاُ، این احتمال را تا 50 برابر بیشتر کرده است.

گرمای تسلیم‌ناپذیر

دانشمندان هنوز در حال پردازش داده‌های این سال پرتلاطم هستند. آخرین موردی که اعلام کرد این سال یک رکورد خواهد بود، آژانس هواشناسی ژاپن بود که دما را در سال 2023، 53 /0 درجه سانتیگراد بالاتر از میانگین جهانی بین سال‌های 1991 تا 2020 اندازه‌گیری کرد. این عدد بسیار بالاتر از رکورد قبلی ثبت‌شده در سال 2016 بود، زمانی که دما 35 /0 درجه سانتیگراد بالاتر از میانگین بود. در درازمدت، جهان حدود 2 /1 درجه سانتیگراد گرم‌تر از دوران ماقبل صنعتی خواهد شد.

اداره ملی اقیانوسی و جوی ایالات‌متحده قبلاً محاسبه کرده بود که «بیش از 99 درصد احتمال» وجود دارد که سال 2023 گرم‌ترین سال در مجموعه داده‌های 174ساله خود باشد. این پیش‌بینی به دنبال شش ماه گرم متوالی، از جمله گرم‌ترین تابستان و پاییز نیمکره شمالی بود. بر اساس گزارش سرویس تغییرات آب‌وهوایی کوپرنیک اروپا، در ماه نوامبر، یک ناهنجاری حتی بزرگ‌تر وجود داشت؛ با دو روز گرم‌تر از 2 درجه سانتیگراد بالاتر از میانگین پیش از صنعتی‌شدن.

همچنین سازمان جهانی هواشناسی قبلاً رکورد سالانه را تایید کرده است. در ماه دسامبر، بسیاری از نقاط جهان گرم‌ترین کریسمس تاریخ را پشت سر گذاشتند. با نزدیک شدن به سال جدید، رکوردهای ماهانه دما در آسیای مرکزی، آمریکای جنوبی، اروپا و استرالیا همچنان در حال شکستن بود.

سازمان «برکلی ارث»2 پیش‌بینی کرده است که میانگین دما در سال 2023،  5 /1 درجه سانتیگراد بالاتر از سطوح قبل از صنعتی بوده است. اگرچه روندهای اقلیمی بر اساس اندازه‌گیری‌های دهه‌ای است و نه سالانه، اما بسیاری از دانشمندان می‌گویند که دیر یا زود، جهان از بلندپروازانه‌ترین اهداف توافق پاریس عبور خواهد کرد.

پروفسور یوهان راکستروم، مدیر مشترک موسسه پوتسدام برای تحقیقات تاثیر آب‌وهوا در آلمان، گفت: این تحولات جدید نشان می‌دهد که زمین در قلمرو ناشناخته و تحت محاصره قرار دارد. منظور ما این است که ممکن است در واکنش زمین به 250 سال فشار فزاینده انسانی، شاهد تغییری به وضعیت «انتقام» باشیم که در آن، زمین شروع به فرستادن صورت‌حساب به لایه نازک روی زمین می‌کند؛ جایی که انسان‌ها بر روی آن زندگی می‌کنند. راکستروم یکی از نویسندگان مقاله «زمین گرمخانه» در سال 2018 بود که هشدار داد آبشار دومینووار از ذوب یخ‌ها، گرم شدن دریاها و جنگل‌های در حال مرگ، می‌تواند سیاره را به حالتی سوق دهد که فراتر از آن، دیگر تلاش‌های انسان برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای بیهوده خواهد بود. پنج سال بعد او گفت، چیزی که او را در سال 2023 بیش از همه ناراحت کرد، افزایش شدید دمای سطح دریا بود که حتی برای یک سال ال‌نینو نیز ناگهانی بوده است.

پدیده گرمایش آب‌وهوا، ال نینو، بازگشته است و دماهای فزاینده‌ای را به همراه دارد. ال نینو، یک الگوی آب‌وهوایی شناخته‌شده در اقیانوس آرام است که هر دو تا هفت سال یک‌بار اتفاق می‌افتد و دما را افزایش می‌دهد. تغییرات آب‌وهوایی ناشی از ال نینو، به معنای بلایای طبیعی بیشتر برای کشورهای آسیب‌پذیر از آب‌وهواست.

رائول کوردرو، استاد آب‌وهوا در دانشگاه گرونینگن و دانشگاه سانتیاگو، گفت که اثرات گرمای امسال در سراسر آمریکای جنوبی به شکل تنش آبی بی‌سابقه در اروگوئه، آتش‌سوزی رکوردشکن در شیلی، شدیدترین خشکسالی در حوضه آمازون در 50 سال گذشته، کمبود طولانی‌مدت برق در اکوادور ناشی از کمبود انرژی آبی و افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل در طول کانال پاناما به دلیل سطح پایین آب، احساس شد.

کوردرو گفت که پیش‌بینی می‌شود ال نینو در سال آینده ضعیف شود، اما دمای بالاتر از میانگین یا دمای رکورد، احتمالاً حداقل تا سه ماه آینده ادامه خواهد داشت. و همان‌طور که علم بدون هیچ شکی ثابت کرده است، تا زمانی که بشریت به سوزاندن سوخت‌های فسیلی و جنگل‌ها ادامه دهد، دمای جهانی همچنان افزایش خواهد یافت.

در سال‌های آینده، «ناهنجاری» گرما و فجایع سال 2023 ابتدا به یک هنجار جدید تبدیل می‌شود، سپس به عنوان یکی از سال‌های خنک‌ و پایدار! دیده خواهد شد. همان‌طور که هانسن هشدار داد، تا زمانی که تغییرات رادیکال و سریع رخ ندهد، سیستم اقلیمی شکست خواهد خورد.

راه چاره چیست؟

در این زمینه، دانشمندان ایده‌هایی را پیشنهاد می‌کنند: حذف تدریجی یارانه سوخت‌های فسیلی و افزایش حفاظت از جنگل‌ها. سپس گزارش در مورد ضرورت تغییر سریع به سمت رژیم‌های غذایی مبتنی بر گیاه در کشورهای برخوردار (به گفته فائو، صنعت گوشت مسوول 14 درصد انتشار جهانی است)، و تصویب معاهدات بین‌المللی برای پایان دادن به پروژه‌های جدید زغال سنگ و حذف تدریجی نفت و گاز صحبت می‌کند. همه این اقدامات سال‌ها در گزارش‌های IPCC (هیات بین‌دولتی تغییرات اقلیمی)، بالاترین مرجع علمی جهانی در زمینه اقلیم گنجانده شده، اما هرگز واقعاً از سوی هیچ دولتی در جهان اجرا نشده است. پژوهشگران توضیح می‌دهند که در بلندمدت، محدود کردن رشد جمعیت جهانی، یک اقدام ضروری است.

مشکلات بزرگ، به راه حل‌های بزرگ نیاز دارند. بنابراین، ما باید دیدگاه خود را در مورد وضعیت اضطراری آب‌وهوا از یک مشکل زیست‌محیطی مجزا، به یک تهدید سیستمی و وجودی تغییر دهیم. در حالی که گرم شدن کره زمین ویرانگر است، تنها یک جنبه از بحران زیست‌محیطی رو به رشد و مرتبط با آن را نشان می‌دهد؛ برای مثال، از دست دادن تنوع زیستی، کمبود آب شیرین و بیماری‌های همه‌گیر. 

پاتریک وات، مدیر اجرایی موسسه کمک مسیحی می‌گوید: «دولت‌ها باید فوراً اقدامات بیشتری را در سطح داخلی و بین‌المللی انجام دهند تا انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش دهند و با تاثیرات تغییرات اقلیمی سازگار شوند. جایی که تاثیرات، فراتر از آن چیزی است که مردم می‌توانند با آن سازگار شوند، صندوق ضرر و زیان باید برای جبران اثرات بحرانی که به فقیرترین کشورها وارد می‌شود، منابعی را تامین کند.»

پرداخت ضرر و زیان از سوی کشورهای ثروتمندتر و آلوده‌کننده‌تر، به کشورهایی که سوخت‌های فسیلی کمتری منتشر می‌کنند، اما بار عمده ویرانی‌ها را متحمل می‌شوند، در سال‌های اخیر به بخشی از مذاکرات آب‌وهوا تبدیل شده است. کشورهای در حال توسعه پس از مواجهه با بلایایی که رفع آنها بسیار پرهزینه بوده است، خواهان عدالت اقلیمی شده‌اند. در اجلاس آب‌وهوای Cop28 امسال در دوبی (30 نوامبر تا 12 دسامبر 2023)، کشورهای ثروتمندی که بیشترین مسوولیت را در تغییرات اقلیمی بر عهده دارند، در مجموع بیش از 700 میلیون دلار (556 میلیون پوند) به صندوق ضرر و زیان وعده دادند؛ معادل کمتر از 2 /0 درصد از خسارات جبران‌ناپذیر اقتصادی و غیراقتصادی سالانه کشورهای در حال توسعه، که ناشی از گرمایش جهانی است. 

1- رودخانه‌های جوی، بخش‌های بزرگ و باریکی از جو زمین هستند که رطوبت را از مناطق استوایی زمین در نزدیکی استوا به قطب‌ها منتقل می‌کنند.

2- Berkeley Earth یک سازمان غیرانتفاعی مستقل مستقر در برکلی، کالیفرنیاست که بر تجزیه و تحلیل داده‌های دمای زمین برای علم آب‌وهوا متمرکز است. برکلی ارث در اوایل سال 2010 برای رسیدگی به نگرانی‌های عمده خارج از جامعه علمی در مورد گرم شدن کره زمین و رکورد دمای ابزاری تاسیس شد.