دوستی با خرس
آیا رقیب نفتی می‌تواند شریک خوبی باشد؟
صدف صمیمی: شرکت نفت‌وگاز روسی گازپروم (به روسی: Газпром) بر استخراج، تولید، انتقال و فروش گاز طبیعی تسلط دارد. این شرکت با تولید روزانه بالغ بر یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی، به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده گاز جهان شناخته می‌شود. گروه گازپروم از طریق شرکت تابعه گازپروم نفت، به‌طور میانگین روزانه یک میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه، نفت خام نیز تولید می‌کند. این همان شرکتی است که مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران هفته گذشته از امضای تفاهم‌نامه‌ای «به ارزش ۴۰ میلیارد دلار» خبر داد و آن را بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری نفتی خواند. موافقان این موضوع حضور روس‌ها در صنعت نفت ایران را پراهمیت دانستند؛ آنها معتقدند در شرایط تحریمی ایران می‌تواند به کمک روس‌ها بار دیگر سهم خود از بازار نفتی را به دست آورد. اما منتقدان تلاش کردند یادآوری کنند اولاً تفاوت فاحشی بین «تفاهم‌نامه» با «توافق‌نامه» وجود دارد و دوم اینکه روسیه یکی از رقبای نفتی ایران است. سوم آنکه تا زمانی که روس‌ها تجهیزات خود را به ایران نیاورند و آموزش‌های لازم در این زمینه را به کارشناسان ایرانی ارائه نکند چنین توافق‌نامه‌ای آینده صنعت نفت ایران را تامین نمی‌کند. رویترز یک ماه و نیم پیش در گزارشی مدعی شد واردات نفت ایران به چین در ماه آوریل تحت تاثیر قرنطینه‌های کرونا و افزایش واردات از روسیه، از اوجی که اواخر سال ۲۰۲۱ و اوایل سال ۲۰۲۲ داشت، کاهش پیدا کرد. این خبر به معنی رقابت جدی صنعت نفت ایران و روسیه در بازار چین است و ایران هم مجبور شده برای حفظ توان رقابتی خود، برای صادرات به چین نفتش را با تخفیف بیشتری عرضه کند. از طرفی دیگر تا چند ماه پیش یعنی آغاز تحریم‌های نفتی روسیه توسط اروپا، برخی کارشناسان از احتمال جایگزینی نفت و گاز ایران در بازار اروپایی‌ها به جای این کشور تازه تحریم‌شده خبر می‌دادند و به لحاظ فنی آن را امری شدنی حساب می‌کردند. اما ایران زمانی می‌توانست برنده این بازی باشد که سر میز برجام به توافق می‌رسید؛ به گواه کارشناسان تنها ظرف یک تا دو ماه بعد از این توافق هم به بازار نفت و گازی قاره سبز متصل می‌شد. حالا که مذاکرات هسته‌ای به داستان هزار و یک شب بدل شده و بودجه نفتی ایران برای تحقق نیازمند فروش نفت است؛ به نظر می‌رسد ایران چاره‌ای جز دست دادن با رقیب نداشت و باید به تبدیل شدن این تفاهم‌نامه به توافق‌نامه و خوش‌قولی روس‌ها خوش‌بین بود. در این پرونده بررسی کردیم که مضرات و منافع تفاهم‌نامه با روسیه چیست؟
