سریع و خشن
آیا جامعه ایران در حال مسلح شدن است؟
حسین جلالی: دیرزمانی درگیری‌های مسلحانه در مرزها اتفاق می‌افتاد و مختص دوردست‌ها بود اما اگر روزی درگیری‌های مسلحانه در خیابان‌ها و بزرگراه‌ها دیده شود چگونه باید با آن برخورد کرد؟ اخبار نه‌چندان امیدبخش از اوضاع اجتماعی و اقتصادی باعث شده بسیاری نگران افزایش خشونت و میل به استفاده از سلاح‌های گرم و سرد در جامعه شوند. این پرسش مطرح می‌شود آیا با گسترش ناامنی اقتصادی و اجتماعی، گروه‌های تبهکاری در ایران افزایش می‌یابند؟ چقدر از این نگرانی ناشی از افزایش اخبار و اطلاعات است و چقدر از آن جدید است؟
در نبود آمار، پاسخ به پرسش‌های مطرح‌شده دشوار می‌شود. اما همان‌طور که کارشناسان نیز تاکید دارند، وقتی شرایط موید و مشوق جرم و خشونت شود قاعدتاً پیامد طبیعی آن افزایش خشونت در جامعه است. ایران امروز از جهات مختلفی در معرض افزایش خشونت است. طبق آمار منتشر‌شده از سوی خبرگزاری «ایمنا» ۸۰ درصد از ورودی زندان‌ها در سال ۹۹ از افرادی بودند که پیش‌تر سوءسابقه نداشته‌اند.
بهمن‌ماه ۱۳۹۵ «تجارت فردا» در شماره ۲۰۹ نگاهی به بازار اسلحه انداخت. در آن زمان چند خبرتکان‌دهنده جامعه را مبهوت کرده بود که مهم‌ترین آنها استفاده از سلاح گرم در میان گروه‌هایی از مردم بود. آن زمان نیز کارشناسان تاکید داشتند تا مباحث زیربنایی چون مشکلات اقتصادی-اجتماعی و نبود حاکمیت قانون حل نشود نمی‌توان انتظار داشت که از میزان خشونت و استفاده از سلاح‌های گرم کاسته شود. ایران در سال ۲۰۲۰ به‌لحاظ میزان قتل عمد در جهان در رتبه چهلم ایستاد. در اولین نگاه به آمارهای مربوط به قتل عمد در میان کشورها چند نکته سریعاً توجه مخاطب را به خود جلب می‌کند. اول اینکه در میان ۲۵ کشور اول این آمار، اکثر قریب به اتفاق را کشورهایی با جمعیت نسبتاً پایین تشکیل می‌دهند. نکته بعدی آن‌که به‌لحاظ پراکندگی جغرافیایی کشورهای آمریکای جنوبی و مرکزی در این آمارها وضعیت بدتری دارند.
اینسایدر در مقاله‌ای با عنوان «۱۰ علتی که آمریکای لاتین را خشن‌ترین ناحیه جهان کرده است» عواملی چون نابرابری، بیکاری در میان مردان جوان، کیفیت پایین آموزش، خشونت به‌عنوان راهی برای حل‌وفصل مناقشات، دولت‌های ضعیف، شهرسازی‌های بی‌قاعده، تعدد گروه‌های سازمان‌یافته جرم، قاچاق مواد مخدر، وجود اسلحه و استفاده از الکل را عامل بالا بودن خشونت در آمریکای لاتین عنوان می‌کند. عواملی که به نظر می‌رسد جوامع بسیاری با آن درگیر باشند که برای ایرانیان نیز چندان دور از انتظار نیست.
در این پرونده می‌خواهیم به دلایل بروز خشونت و احتمال گسترش آن در جامعه ایران، به‌خصوص با استفاده از سلاح گرم نگاهی بیندازیم و روند بروز چنین احتمالی را بررسی کنیم. برای این‌کار خشونت با اسلحه را درون تصویر بزرگ‌تر قرار دادیم، تصویری که به قول سعید مدنی، مصاحبه‌شونده این پرونده، به ما نشان می‌دهد که جرائم مسلحانه تنها نوک قله یخ هستند.
