ناامید از تغییر
چرا اغلب مردم به بهبود اوضاع امیدوار نیستند؟
حسین جلالی: یکی از شاخص‌های مثبتی که کشورهای در حال توسعه می‌توانند در آن به‌مراتب جلوتر از کشورهای توسعه‌یافته بایستند، امیدواری به بهبود اوضاع اقتصادی است. سرعت رشد اقتصادی کشوری در حال توسعه می‌تواند به‌مراتب بیشتر از یک اقتصاد توسعه‌یافته باشد. تاسف‌بار اینکه ایران مصداق این وضعیت نیست. در پی انتشار نتایج «پیمایش نگرش‌های اقتصادی ایرانیان» در روزهای اخیر، نومیدی شهروندان نسبت به بهبود وضعیت اقتصادی در آینده بار دیگر توجهات را به خود جلب کرد- این نظرسنجی در زمستان سال ۱۳۹۹ انجام شده است. 6 /62 درصد مردم وضعیت اقتصادی را در پنج سال دیگر بدتر از وضعیت کنونی پیش‌بینی کردند. البته این آمار هرچند غم‌انگیز باشد اما آنقدر هم تعجب‌آور نیست. در واقع خروج سرمایه از کشور دقیقاً یعنی صاحبان آن سرمایه ایران را جای مناسبی برای سرمایه‌گذاری ندیده‌اند و با تمام سختی و مخاطراتی که وجود داشت، ترجیح دادند سرمایه خود را از کشور خارج کنند.
جالب اینکه ایران در وضعیت تحریم سنگین نیز قرار دارد و صرف برداشتن تحریم‌ها می‌تواند دست‌کم در برهه پنج‌ساله مورد پرسش، بهبودی در اقتصاد ایجاد کند. با وجود این یا اغلب مردم امید خود را به برداشته شدن تحریم‌ها از دست داده‌اند یا دیگر آن را علاج مشکلات اقتصاد کشور نمی‌دانند. خلاصه از هر طرف که به این آمار نگاه کنیم نگران‌کننده است. پرونده پیش‌رو بر همین موضوع متمرکز شده است.
البته «پیمایش نگرش‌های اقتصادی ایرانیان» حاوی پرسش‌های دیگری هم بود که در نوع خودش جالب توجه هستند. یک پرسش درباره زندگی خیلی مرفه و «لاکچری» در ایران بود. 8 /47 درصد در مقابل 7 /41 درصد کاملاً با زندگی لاکچری در ایران موافق بودند. می‌توان حدس زد در گذشته مخالفان با زندگی تجملاتی به‌مراتب بیشتر بوده باشند، و با وجود دشواری‌ها و سختی‌های اقتصادی که در سالیان اخیر مردم از سر گذرانده‌اند، تغییر این معادله به‌نفع گروهی که با آن مشکلی ندارند جالب توجه است و شاید حتی نشانه‌ای باشد از تغییر نگرش اقتصادی مردم در سطحی عمیق‌تر.
از جمله دیگر آمارهایی که جالب توجه است واکنش مردم به این گزاره بود: «موفقیت ثروتمندان در جامعه ما محصول کار و تلاش آنهاست». 8 /51 درصد به میزان کمی با این گزاره موافق بودند که البته جای تعجب ندارد چراکه این شاخص منطقاً باید با شاخص جهانی ادراک فساد رابطه مستقیمی داشته باشد و وضعیت ایران در این شاخص جهانی بسیار اسفبار است. دیگر آماری که می‌تواند برای سیاستگذار جالب باشد میزان موافقت مردم با حذف یارانه‌های پنهان و پرداخت مستقیم آنها به مردم بود. ۴۸ درصد با این ایده مخالف و در مقابل 6 /38 درصد زیاد و 4 /13 درصد تا حدودی با آن موافق بودند. اگر این آمار در برهه‌های دیگری هم وجود داشته باشد فهم علل تغییر نگرش مردم به آن می‌تواند واجد ارزش بالایی برای سیاستگذاری باشد.
