شروه‌ای برای رود

چو دخلت نیست خرج آهسته‌تر کن

که می‌گویند ملاحان سرودی

اگر باران به کوهستان نبارد

به سالی دجله گردد خشک‌رودی (سعدی)

  جواد حیدریان:توصیف وضعیت منابع آبی ایران مصداق ساده نصیحت سعدی علیه‌الرحمه در حکایت باب هفتم گلستان «در تاثیر تربیت» است؛ «دخل آب روان است و عیش آسیای گردان. یعنی خرج فراوان کردن مسلم کسی را باشد که دخل معین دارد.» منابع آبی ایران ته‌ کشیده چون عیش مصرف نگذاشته عقل تدبیر به کار افتد و عاقبت خرج بی‌پشتوانه را بداند. نه‌تنها منابع آب زیرزمینی، که منابع روی سطح یعنی رودخانه‌هایی مثل کارون هم دیگر رمقی ندارند. رودخانه معظمی که حتی روزی کشتی‌های تجاری در آن رفت‌و‌آمد می‌کردند. کارون امروز لاشه‌ای است که زیر پل‌های سیاه و معلق اهواز افتاده است. در بالا‌دست و پایین‌دست کارون زندگی‌های بسیاری است که حالا در خطر مرگ هستند. البته این فقط سرنوشت کارون نیست بلکه این سرنوشت تمامی رودخانه‌های ایران است.عیسی کلانتری رئیس سازمان محیط زیست چندی پیش گفت که «هیچ رودخانه‌ای در کشور دیگر زنده نیست و آب جاری دیگر وجود ندارد». تاکید او بر مرگ رودخانه‌های ایران بر اثر کم‌آبی و اینکه دیگر آب جاری در ایران وجود ندارد، خبر هولناکی است که هنوز جدی گرفته نشده است.آنچه دخل آب ایران را زده است، فقط خشکسالی و تغییر اقلیم و کاهش بارش نیست، بلکه فقدان سیاستگذاری صحیح و غلبه تفکر ناپایدار بر توانایی زیستی سرزمین است که سبب شده به قولی از ۵۰۰ میلیارد مترمکعب منابع آب فسیلی سرزمین که تنها ۲۰۰ میلیارد متر‌مکعب آن آب شیرین بود، نیز چیزی جز آب شور باقی نماند! با این حال 300 میلیارد متر‌مکعب آب شور فسیلی هم در جاهایی از کشور با چاه‌های عمیق برداشت می‌شود. به گفته رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور مسیر آب جاری را بسته‌ایم و دیگر آب جاری نداریم و متاسفانه انتهای رودخانه‌ها مثل تالاب‌ها، محل گرد‌و‌غبار شده‌اند.با خشکسالی شدید امسال که شاید در سال‌های بعد نیز تکرار شود، نه‌تنها آبی در رودخانه‌ها جریان نخواهد داشت که آب پشت سدها نیز تخلیه و تبخیر خواهد شد و به نظر می‌رسد ایران در تمامی مناطق از شمال تا جنوب، از شرق تا غرب در بحران ابرچالش آب و سوءمدیریت منابع آبی خواهد گداخت و خطر جدی نه‌تنها تنوع زیستی سرزمین را تهدید خواهد کرد که تنش‌های اجتماعی و اقتصادی را دامن خواهد زد. برای فهم وضعیت فعلی رودخانه‌ها در ایران به خصوص کارون نیاز به تحلیل وضعیت در گذشته و شرایط حال داریم. از سویی باید به شرایط ملتهب پیش‌رو هم نظری داشت که چرا کارون و دیگر رودخانه‌های ایران به این روز افتاده‌اند.