پرتره‌ای از یک زن کاردان
«کریستین لاگارد» چگونه نخستین زن رئیس صندوق بین‌المللی پول شد؟
وقتی دوران کارآموزی و اولین تجارب کاری در کاخ کنگره آمریکا بگذرد، رسیدن به جایگاه‌هایی که همه با صفت اولین تعریف می‌شوند، دیگر چندان عجیب و دور از ذهن به نظر نمی‌رسد. «کریستین لاگارد» که سال‌هاست به عنوان یکی از قدرتمندترین زنان جهان شناخته می‌شود، رشد پله‌پله و انتخاب هوشمندانه را در طول زندگی‌اش معنا کرده است. او علاوه بر کشورش، در عرصه بین‌المللی هم قله‌های بزرگی را فتح کرده است. سیاستمدار، اقتصاددان و وکیلی که حالا بر صندلی ریاست بانک مرکزی اروپا تکیه زده است، کارنامه پرباری از مشاغل و سمت‌های مهم جهانی را به عنوان پشتوانه با خود دارد؛ پشتوانه‌ای از تجارب شیرین، تلخ، پرچالش و البته جذاب.
شناگری ماهر از قدرتمندترین دوک‌نشین اروپا
برای کریستین لاگارد سال میلادی همیشه با مفهوم شروع دوباره و تولدی دیگر آغاز شده است. فارغ از گردش خورشید و سیارات، تقویم زندگی او با اولین روز سال مقارن بوده. لاگارد متولد اولین روز ماه ژانویه سال 1956 است. او در پاریس و در خانواده‌ای متولد شد که درس و تحصیل اولویت مهمی برای آنها بود. پدرش رابرت استاد ادبیات انگلیسی و مادرش نیکول معلم زبان‌های لاتین، یونانی و فرانسه بودند. کودکی کریستین و سه برادر کوچک‌ترش در شهر کوچک لوآور در شمال غربی فرانسه و بخش نرماندی شمالی گذشت؛ منطقه‌ای که تاریخش با حضور وایکینگ‌های نروژی گره خورده و سال‌ها به عنوان قدرتمندترین دوک‌نشین اروپا شناخته می‌شده. او در مدرسه‌ای درس خواند که پدرش در آنجا مشغول به تدریس بود. در نوجوانی به عضویت تیم ملی شنای موزون فرانسه درآمد.
کریستین اما بعد از اتمام دوره دبیرستان در سال 1973، با دریافت بورسیه تحصیلی راهی شهر بتزدا در ایالت مریلند آمریکا شد تا به دانشکده تحصیلات مقدماتی «هولتون آرمز» برود. این مهاجرت در واقع نقطه عطف زندگی کریستین لاگارد و آغاز سفر پرماجرای او بود. او در همان سال اول حضورش در ایالات متحده آمریکا توانست به عنوان کارآموز به کاخ کنگره این کشور راه پیدا کند. در آن زمان او دستیار «ویلیام کوهن» نماینده جمهوریخواه وقت کنگره بود که برای برگزاری همایش‌ها و به خصوص ارتباط با رای‌دهندگان فرانسوی‌زبان منطقه مین شمالی در زمینه شفاف‌سازی شایعات مربوط به رسوایی واترگیت کمک می‌کرد. در نهایت لاگارد دوره تحصیلات تکمیلی خودش را در یکی از معتبرترین دانشگاه‌های کشورش یعنی دانشگاه نانتر پاریس گذراند و مدرک‌اش را در رشته‌های ادبیات انگلیسی، حقوق کار و حقوق اجتماعی گرفت. او همچنین مدرک دکترای علوم سیاسی و حقوق بین‌الملل خودش را از دانشگاه علوم پو اکس در شهر اکسانپرووانس گرفت و از سال 2010 تاکنون هم مدیریت هیات علمی این دانشگاه را بر عهده دارد.
وزیری کاربلد با دل‌مشغولی حقوق انسانی
هرچند ورود به کاخ کنگره آمریکا آغاز دوره کاری کریستین لاگارد نبود، اما مقدمه‌ای برای حضور در موقعیت‌های کاری جدی و مهم در آینده شد. او کار حرفه‌ای خودش را با پیوستن به شرکت بزرگ و بین‌الملی حقوقی بیکر و مکنزی در سال 1981 آغاز کرد. بیکر و مکنزی یک شرکت بین‌المللی فعال در زمینه حقوق کار و شرکت‌هاست که مقر اصلی آن در شیکاگو بوده، در سی و هفت کشور از پنجاه اقتصاد بزرگ دنیا فعالیت دارد و وکلای آن در این کشورها مشغول به کار هستند. لاگارد در این شرکت، مسوول رسیدگی به پرونده‌ها و مسائل مربوط به کار و قوانین ضدانحصارطلبی بود، اما بعد از شش سال به عنوان شریک این شرکت و مسوول بخش اروپای غربی آن انتخاب شد. او در سال 1995 به هیات مدیران شرکت بیکر و مکنزی راه پیدا کرد و بالاخره در ماه اکتبر سال 1999 به عنوان اولین رئیس زن هیات مدیره این شرکت معرفی شد. اما شرکت بیکر و مکنزی همچنان مسیر رشد لاگارد را در خود داشت و به همین دلیل بود که او در سال 2004 هم عنوان رئیس کمیته استراتژیک جهانی این شرکت را از آن خود کرد.
در این سال‌ها دیگر مسیر رشد کریستین لاگارد هموارتر شده و فعالیت جدی در شرکتی مانند بیکر و مکنزی باعث شده بود تا توجه کابینه دولت فرانسه به او جلب شود. همین شد که از سال 2005 تا 2007 به عنوان وزیر تجارت در کابینه دولت رئیس‌جمهور وقت «نیکولا سارکوزی» انتخاب و مشغول به فعالیت شد. لاگارد در دوره تصدی وزارت تجارت فرانسه، به دنبال ایجاد بازارهای جدید برای محصولات کشور بود و بیش از همتایان پیشین خود روی بخش تکنولوژی و استفاده از فناوری‌های روز برای توسعه تجارت تمرکز کرد. او در ماه می سال 2007 از وزارت تجارت به وزارت کشاورزی منتقل شد، اما تنها یک ماه در این وزارتخانه دوام آورد. بعد از این بود که در کابینه نخست‌وزیر «فرانسوا فیون» به وزارت کار، اقتصاد و امور مالی رفت تا به عنوان وزیر جدید و در واقع اولین وزیر اقتصاد زن فرانسه مشغول به کار شود. کریستین لاگارد در فاصله سال‌های 2007 تا 2011 سکان این وزارتخانه را در اختیار داشت تا به این ترتیب فرانسه تنها کشور در میان کشورهای گروه هشت باشد که اولین وزیر اقتصاد زن را دارد. این عنوان اما برای لاگارد و دولت فرانسه، بیش از اینها ارزشمند بود. فعالیت‌های لاگارد در دوره تصدی وزارت اقتصاد فرانسه باعث شد تا نشریه معتبر و بین‌المللی فایننشال‌تایمز در سال 2009 او را به عنوان بهترین وزیر اقتصاد کشورهای منطقه یورو انتخاب و معرفی کند.
لاگارد اما همیشه دغدغه حقوق انسانی را داشت و مسائل و وقایع جامعه را با دقت رصد می‌کرد. او نمی‌توانست رویکرد منفعلانه‌ای داشته باشد، درست به همین دلیل هم بود که بعد از اظهارات نژادپرستانه برند معروف گورلین (تولیدکننده قدیمی عطر و لوازم آرایشی)، او تنها عضو کابینه دولت بود که آنها را محکوم و اعتراض کرد.
اولین رئیس زن صندوق بین‌المللی پول
کریستین لاگارد با دوران حضورش در شرکت حقوقی بزرگ بیکر و مکنزی و همچنین تکیه بر صندلی وزارتخانه‌های مختلف در کشورش، حالا دیگر به قدر کفایت شناخته شده بود. با این اوصاف بود که به محض پایان دوره تصدی وزارت اقتصاد، در اواخر ماه می سال 2011 نامزدی خودش را برای تصاحب پست ریاست صندوق بین‌المللی پول اعلام کرد. او می‌خواست بعد از هموطنش «دومینیک استروس-کان»، این پست را در اختیار بگیرد. دولت‌های بریتانیا، هندوستان، آمریکا، برزیل، روسیه، چین و آلمان از نامزدی او برای تصدی این پست حمایت کردند. رقیب او «آگوستین کارستنز» رئیس بانک مرکزی مکزیک و وزیر اقتصاد پیشین این کشور بود که حمایت دولت‌های کشورهای آمریکای لاتین، اسپانیا، کانادا و استرالیا را با خود داشت.
در نهایت هیات مدیره صندوق بین‌المللی پول در روز بیست و هشتم ماه ژوئن کریستین لاگارد را به عنوان مدیر بعدی این صندوق برای یک دوره پنج‌ساله انتخاب کرد و او از هفته اول ماه جولای سال 2011 بر صندلی ریاست این نهاد مهم نشست تا به این ترتیب اولین زنی باشد که این پست را در اختیار می‌گیرد. تصاحب پست ریاست صندوق بین‌المللی پول با بحران بدهی‌های کشورهای اروپایی مخصوصاً یونان همراه شد. به همین خاطر ایالات متحده او را برای تصاحب سریع‌تر این پست حمایت کرد تا از تشدید شرایط اقتصادی شکننده اروپا جلوگیری کند.
«تیموتی گیتنر» وزیر خزانه‌داری وقت آمریکا درباره انتصاب لاگارد به عنوان رئیس صندوق بین‌المللی پول گفت: «در دوره بحرانی اقتصاد جهانی، استعداد عالی و تجربه غنی و جامع او رهبری ارزشمندی برای این نهاد حساس و بااهمیت خواهد بود.» رئیس‌جمهور وقت فرانسه «نیکلا سارکوزی» هم انتصاب لاگارد به این سمت را پیروزی برای فرانسه برشمرد. این در حالی بود که نهاد خیریه بین‌المللی آکسفام که بیشتر در کشورهای در حال توسعه فعالیت می‌کند، چندان با این انتصاب موافق نبود و آن را اقدامی مضحک در نبود شفافیتی می‌دانست که اعتبار صندوق بین‌المللی پول را زیر سوال می‌برد. در نیمه دسامبر سال 2015 هم «مایکل ساپین» وزیر اقتصاد فرانسه گفت که لاگارد با وجود اتهامش برای قصور مجرمانه، در سمت خود به عنوان مدیر صندوق بین‌المللی پول ابقا شده است.
این در حالی بود که لاگارد در طول دوره فعالیتش در صندوق بین‌المللی پول از قبول مشاغل رده‌بالا در اتحادیه اروپا، مانند رئیس کمیسیون اروپا یا رئیس بانک مرکزی اروپا، سر باز زد. با این همه در ماه جولای سال 2019 او برای تصدی سمت رئیس بانک مرکزی اروپا نامزد شد و توانست به این سمت انتخاب شود. بعد از این اتفاق بود که او استعفای خودش از ریاست صندوق بین‌المللی پول را
اعلام کرد.
در ماه جولای سال 2010 لاگارد در یک برنامه تلویزیونی به برنامه صندوق بین‌المللی پول برای دادن وام به کشورهای اروپایی درگیر بحران اقتصادی اشاره کرد و این برنامه را پیش‌بینی‌نشده و غیر‌رسمی خواند. او همچنین اعلام کرد که در آن زمان یک تریلیون دلار بودجه برای مقابله با مشکلات بازار وجود داشت که می‌توانست به هر کشوری در حوزه یورو اختصاص پیدا کند. او همچنین درباره اقتصاد فرانسه هم گفته بود که در کنار اقدامات مشوق و محرک، باید کسری بودجه را از بین برده و همچنین میزان بدهی را کاهش دهیم. او همچنین به شرایط ریاضت اقتصادی حاکم بر یونان در آن زمان اشاره کرد و گفت: «اگر بخواهم پیامی به یونان بدهم، از جناح مختلف دولت آن می‌خواهم که به خاطر روح اتحاد ملی، از حزبی که در قدرت است حمایت کند.» یکی دیگر از اظهارات جنجالی لاگارد در این برنامه اشاره به این موضوع بود که چالش‌ها و بحران‌های فعلی صندوق بین‌المللی پول ناشی از اقدامات و سوءمدیریت «دومینیک استروس کان» رئیس سابق این صندوق و تیم کاری‌اش بوده است. در این برنامه از او درباره فلسفه اقتصادی مورد علاقه‌اش پرسیده شد و او در جواب خودش را مانند «آدام اسمیت» -اقتصاددان اسکاتلندی- آزادیخواه معرفی کرد.
او در آخرین روزهای سال 2011 هم درباره خطری که اقتصاد جهانی را تهدید می‌کند هشدار داد و از کشورهای اروپایی خواست تا با اتحاد با یکدیگر در برابر بحران بدهی‌های سنگینی که اروپا با آن مواجه است، بایستند. در جولای سال 2012 و زمانی‌که اقتصاد یونان همچنان در روند رکود بود و رهبران این کشور به دنبال کمک‌های خارجی بودند، لاگارد گفت که او اصلاً در شرایط مذاکره یا حتی مذاکره دوباره نیست. در نهایت در تابستان سال 2015 صندوق بین‌المللی پول اعلام کرد که دیگر در هیچ برنامه کمکی به یونان با کشورهای حوزه یورو مشارکت نمی‌کند، چون ابعاد واقعی نجات این کشور از بحران بدهی‌هایش هنوز نامشخص است.
لاگارد اما در این دوران با بعضی حواشی جدی هم مواجه شد. در بیست و سوم ماه می سال 2013 لاگارد به عنوان رئیس صندوق بین‌المللی پول، برای پاسخ دادن به سوال‌هایی درباره پرداخت مبلغی کلان به یک سرمایه‌دار پرحاشیه فرانسوی در دورانی که وزیر اقتصاد فرانسه بود، به دادگاه احضار شد. هرچند در نهایت این حواشی نتوانستند فعالیت‌های ارزشمند و تاثیرگذار لاگارد را کمرنگ کنند و از بین ببرند، اما همیشه بهانه‌ای در اختیار مخالفان او قرار می‌دادند.
اولین رئیس زن بانک مرکزی اروپا
فعالیت‌های او در زمان تصدی ریاست صندوق بین‌المللی پول و اقداماتی که برای کمک به نجات اروپا از بحران‌های مالی انجام داد، او را به گزینه‌ای مناسب برای تصدی پست ریاست بانک مرکزی اروپا تبدیل کرد. در ماه سپتامبر سال 2019 پارلمان اروپا به انتخاب لاگارد برای این سمت رای داد. در این رای‌گیری، لاگارد توانست 394 رای موافق، 206 رای مخالف و 49 رای ممتنع به دست بیاورد. در نهایت در ماه اکتبر این رای‌گیری به تایید شورای اتحادیه اروپا رسید و او در اولین روز نوامبر سال 2019 بر صندلی جدیدش تکیه کرد. همان‌طور که انتظار می‌رفت کریستین لاگارد رویکردی سازگار با سیاست‌های پولی همتای سابقش یعنی «ماریو دراگی» داشت. او در زمان انتصابش به عنوان رئیس بانک مرکزی اروپا از علاقه و تمایلش به پررنگ‌تر کردن نقش این بانک در مبارزه با تغییرات آب‌وهوایی و اجرای چارچوب بازنگری‌شده سیاست‌های پولی این بانک، خبر داد.
کریستین لاگارد اما علاوه بر تمام اینها سابقه حضور در نهادها و موسسات مهم دیگری را هم دارد. او در سال 2019 ریاست هیات خطرات سیستماتیک در اتحادیه اروپا و عضویت هیات مدیره بانک سرمایه‌گذاری اروپا در فاصله سال‌های 2007 تا 2011 را به عهده داشته است. در میان نهادهای بین‌المللی اما او در سال 2019 عضو هیات مدیران بانک تسویه حساب‌های بین‌المللی بود و در فاصله سال‌های 2007 تا 2011 به صورت همزمان عضو هیات مدیران بانک توسعه آسیا، عضو هیات مدیران بانک بازسازی و توسعه اروپا، عضو هیات مدیره صندوق بین‌المللی پول و عضو هیات مدیره بانک جهانی بوده است. در میان سازمان‌ها و نهادهای غیر‌انتفاعی هم او عضویت هیات امنای مجمع جهانی اقتصاد را از سال 2011 تا حالا، در کارنامه خودش دارد.
گیاهخوار، محبوب و تاثیرگذار
کریستین لاگارد به مدت ده سال از سوی مجله فوربس به عنوان یکی از ده زن قدرتمند جهان انتخاب و معرفی شده است. او در دو سال اخیر بعد از آنگلا مرکل، جایگاه دوم این فهرست را در اختیار گرفته است. او دکترای افتخاری دانشگاه‌های کاتولیک لون بلژیک و دانشگاه مونترال کانادا را هم دریافت کرده است.
لاگارد که دو پسر جوان دارد و از همسرش طلاق گرفته است، به شدت به سلامتی‌اش اهمیت می‌دهد. درست به همین دلیل گیاهخوار است، نوشیدنی‌های الکلی مصرف نمی‌کند و ورزش منظم، دوچرخه‌سواری و شنا سرگرمی‌های محبوبش هستند. شخصیت و فعالیت‌های او در تمام این سال‌ها برای بسیاری از طرفدارانش الهام‌بخش بوده است. درست به همین دلیل هم هست که لاگارد همیشه مورد توجه رسانه‌ها قرار داشته است. تصویر او در ماه سپتامبر سال 2011 روی جلد مجله معروف و شناخته‌شده صنعت مد یعنی «ووگ» رفت. لاگارد همچنین در سال 2010 در صحنه‌هایی از فیلم مستند «سوءاستفاده از جایگاه» هم حاضر شد؛ فیلمی به کارگردانی چارلز فرگوسن که درباره بحران‌های مالی اواخر دهه 2000 در ایالات متحده آمریکا ساخته شده و دستمایه آن فساد سازمان‌یافته حاکم بر نهادهای صنعتی و مالی آمریکا بود. این فیلم در هشتاد و سومین دوره جوایز اسکار توانست جایزه بهترین فیلم مستند را از آن خودش کند.
