رمزگشایی از عصر کرونا

سردار خالدی: با وجود رکود در بازارهای مالی جهانی، بورس تهران در دوران شیوع کووید19 رشد قابل توجهی را تجربه کرد و پرسشی را در اذهان باقی گذاشت که چرا برخلاف خیلی از کشورها، بازار سهام در ایران بازدهی قابل توجهی به دنبال داشت. در ایران مطالعات اندکی درباره بررسی اثر انتشار کووید19 بر بازار سهام ایران انجام شده که البته نتایج گاه متفاوت و متناقض هستند. پژوهش‌ها اما همگی یک نکته را برجسته می‌کنند و آن این است که عوامل و مولفه‌های دیگری هم بودند که در زمان موج‌های اول و دوم همه‌گیری کرونا، شاخص‌های بازار سهام را تحت تاثیر قرار دادند.

با محدودیت‌های اعمال‌شده ناشی از همه‌گیری کووید‌19، تجارت بین‌الملل مختل شد که کوچک‌تر شدن بخش خارجی اقتصاد را به دنبال داشت. این اتفاق به معنای کاهش درآمد و فروش کالاها بود که از این ناحیه نیز روی تولید بنگاه‌ها اثر گذاشت. کاهش تولید و متعاقباً کاهش سودآوری بنگاه‎ها، به تاثیر در شاخص‎های مالی کسب‎وکارهای حاضر در بازار سهام منجر شد و حجم معاملات را تحت تاثیر قرار داد.

اعمال محدودیت‌ها و تعطیلی کسب‌وکارها رکودی سنگین را به دنبال داشت که همین مساله اثر خود را روی تضعیف ارزش پول ملی و تضعیف ارزش بازار سهام کشورها گذاشت. در واقع شیوع کووید19 با تحت تاثیر قرار دادن مصرف، پس‌انداز، سرمایه‌گذاری و بخش خارجی اقتصاد و همچنین تاثیر در انتظارات اشخاص، بازار سرمایه کشورها را متاثر خواهد کرد.

 علی چشمی و فریبا عثمانی از دانشگاه فردوسی مشهد در مقاله‌ای که مجله «مطالعات اقتصادی ایران» منتشر کرده، به تحلیل تاثیر سه موج کرونا بر شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران، زیرشاخص‌های آن و صنایع مختلف پرداخته‌اند. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که هر موج کووید19 تاثیر متفاوتی بر بازار سهام داشته است. کووید19 در موج اول بر شاخص صنایعی مانند پالایش نفت، شیمیایی، فلزات و حمل‌و‌نقل تاثیر منفی داشت اما بر صنایعی مانند دارو و غذا تاثیر مثبت داشت. اما در امواج بعدی، واکنش صنایع مختلف به این همه‌گیری به دو دلیل پیچیده بوده است. یکی اینکه نرخ اسمی ارز بر صنایع اصلی مانند خودرو، بانک، پالایش نفت، فلزات و پتروشیمی (که وزن قابل توجهی در بورس تهران دارند) اثر مثبت و معناداری داشته، که توانسته روند مثبت شاخص به‌ویژه در موج اول و دوم کووید‌19 را نشان دهد. دوم اینکه دستکاری دولت در افزایش قیمت سهام این صنایع اصلی به منظور تامین مالی کسری بودجه خود باعث شده تا شاخص بورس تهران در برخی دوره‌ها در واکنش به ویروس کرونا در جهت مخالف حرکت کند.