رابطه بدون برجام
آیا ایران و چین می‌توانند بدون برجام روابط خود را توسعه دهند؟
زهرا اکبری: دولت سیزدهم مدعی است که دولت حسن روحانی با دولت چین رفتار نامناسبی داشته و به‌محض تصویب برجام از چین فاصله گرفته است اما به نظر می‌رسد این دولت نیز قصد دارد بدون تصویب برجام به چین نزدیک شود. سوال این است که آیا چین می‌تواند جایگزین برجام شود؟ تا همین اواخر به نظر می‌رسید چین از ایران فاصله گرفته و این را به صراحت می‌شد در برخی اقدامات این کشور نظیر سفر اخیر رئیس‌جمهوری این کشور به عربستان دید. مصاحبه تلویزیون چین با رضا پهلوی که سعی دارد مخالفان جمهوری اسلامی را با هم متحد کند و موارد مطرح‌شده در بیانیه مشترک چین و عربستان، بدون شک پیام‌های روشنی برای ساختار سیاسی ما داشت. آنجا که دو کشور بیانیه مشترکی علیه جمهوری اسلامی ایران صادر کردند و طی آن از ایران خواستند در امور داخلی دیگر دولت‌ها دخالت نکند و با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کند. سوالی که پیش می‌آید این است که آیا سفر اخیر ابراهیم رئیسی به معنای این است که چینی‌ها از این سیاست کناره گرفته‌اند یا ایران تصمیم گرفته از کنار این اتفاق عبور کند؟ حمید ابوطالبی در نقد این سفر نوشته: آنچه در این سفر مهم است سخنان و تمایلات طرف ایرانی نیست، بلکه اظهارات رئیس‌جمهور چین و بیانیه پایان سفر است که اهمیتی مبنایی دارد، چون شی جین‌پینگ که چند ماه پیش در عربستان گفته بود: «رهبران از هرگونه تلاش صلح‌آمیز امارات برای رسیدن به راه‌حل صلح‌آمیز در مورد جزایر سه‌گانه حمایت می‌کنند... و از ایران می‌خواهند به اصول حسن همجواری و عدم دخالت در امور داخلی کشورها احترام بگذارد و...» اکنون می‌گوید «چین از ایران برای تامین حاکمیت ملی، استقلال، و «یکپارچگی سرزمینی» خود حمایت کرده و مخالف دخالت نیروهای خارجی در امور داخلی ایران و تضعیف امنیت و ثبات ایران است». جملاتی کلیشه‌ای و تقریباً همسان با بیانیه چین در عربستان، و مطابق با خواسته‌های میزبانان و میهمانان.
با وجود همه اتفاقاتی که رخ داده، چین همچنان بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران است و قبل از اینکه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا، تحریم‌ها را در سال 2018 مجدداً علیه تهران اعمال کند، یکی از بزرگ‌ترین خریداران نفت ایران بود. با این حال ارزش تجارت چین و ایران از سال ۲۰۱۴ از ۵۰ میلیارد دلار سقوط چشمگیری داشته و به حدود ۱۵ میلیارد دلار رسیده، چین امروز در ایران حتی یک دلار هم سرمایه‌گذاری زیرساختی ندارد، علت اصلی این افت هم تحریم آمریکاست، بنابراین در رابطه با چین بدون برجام بعید است تحول عظیمی به وجود آید. در این پرونده تلاش می‌کنیم سفر هیات ایرانی را به چین بررسی کنیم و به این پرسش پاسخ دهیم که آیا چین می‌تواند جایگزین برجام شود و اینکه اصولاً بدون برجام، رابطه با چین به جایی می‌رسد؟
