چشم طمع

  صدف صمیمی: جمهوری آذربایجان و ارمنستان جمعه یکم مهرماه بار دیگر یکدیگر را به نقض آتش‌بس متهم کردند. وزارتخانه‌های دفاع جمهوری آذربایجان و ارمنستان در بیانیه‌هایی اعلام کردند که طرف مقابل آتش‌بس را نقض کرده و تیراندازی در سراسر مرز مشترک صورت گرفته است. ایران تنها کشوری است که به شکل همزمان، هم با جمهوری آذربایجان و هم جمهوری ارمنستان و منطقه قره‌باغ مرز مشترک دارد. از روز اول انتظار می‌رفت ایران هرچه سریع‌تر استراتژی خود را در مقابل این بحران در منطقه قفقاز مشخص کند. به گفته علیرضا محرابی، استاد جغرافیای سیاسی دانشگاه شهید بهشتی، «هر کشوری در ورود به معادلات، تحولات و اتفاقات بین‌المللی می‌تواند دو راهبرد را برای خود تعریف کند؛ یا «بی‌طرفی» یا «جانبداری و طرفداری» از یکی از طرف‌های درگیری و مناقشه». مشخصاً در استراتژی جانبدارانه، کشورها بر اساس منافع خود حمایت از یکی از طرف‌های درگیری را پیش می‌برند؛ کمااینکه مشخصاً در مناقشه قره‌باغ کشوری مانند ترکیه بر اساس منافع خود حمایت مستقیم و صریح از جمهوری آذربایجان را در دستور کار قرار داد؛ اما آیا لازم است که ایران مانند ترکیه به شکل صریح و قاطع از یکی از طرف‌های مناقشه قره‌باغ دفاع کند و وارد این تنش بین باکو و ایروان شود؟ با در نظر گرفتن شرایط امروز سیونیک پاسخ بله است.

سیونیک استانی هم‌مرز با ایران در ارمنستان است که جمهوری آذربایجان انتظار دارد از طریق آن یک بزرگراه و ارتباط راه‌آهن با منطقه نخجوان برقرار کند. گفته می‌شود هم آنکارا و هم باکو به دنبال اشغال استان سیونیک و یکپارچه کردن جمهوری آذربایجان هستند و می‌خواهند این اقدام را با فرسایش موقعیت ژئوپولیتیک ایران به دست آورند. نوع جنگ و لشکرکشی باکو برای آزادسازی سرزمین‌های اشغالی خود از دست ارمنستان که در نظر بسیاری از کارشناسان حق این کشور هم هست و ایران هم در جنگ اخیر از آنها حمایت کرده، سمت شمال نیست و بلکه هدف اصلی آنها محور جنوبی است. گویا کاری که باکو می‌خواهد انجام دهد گرفتن استان سیونیک و قطع کردن مرز ایران و ارمنستان است. به گفته آرش سعیدی‌نژاد استاد دانشگاه به نظر می‌رسد باکو درصدد است تا پس از حمله به جنوب و اشغال استان سیونیک، با یک میانجی‌گری غربی-ترکی، قره‌باغ را به ارمنستان بدهد و استان سیونیک را که واصل سرزمین اصلی باکو و نخجوان است، بردارد.

به نظر می‌رسد ایران بیش از گذشته باید به عمق خطری که کشور را تهدید می‌کند توجه کند. کارشناسان هشدار می‌دهند که این دالان که به درستی دالان تورانی ناتو نام گرفته، نه‌تنها موجب خطرات ژئوپولیتیک از طریق تحت فشار قرار دادن قلمرو ایران می‌شود بلکه خطرات سیاسی-امنیتی جدی برای کشورمان به همراه خواهد داشت چرا که اگر باکو موفق به این کار شود دور از ذهن نیست که به خاک ایران هم چشم طمع بدوزد.