مردی که نمی‌بخشد
در مورد رئیس سابق قوه قضائیه که ناگهان آماج حملات قرار گرفت
از مرحوم میرزاهاشم آملی، مجتهد و مرجع تقلید شیعه که سال‌ها در حوزه‌های علمیه قم و نجف فعالیت داشت، پنج پسر برجا مانده که دو تن سابقه ریاست در قوای سه‌گانه را دارند، یکی چهره‌ای شناختهشده در حوزه حقوق بشر است، یکی پزشکی کمتر شناختهشده و دیگری هم دارای مسوولیت‌های ریز و درشت متعدد دانشگاهی که به واسطه پخش فیلم مذاکراتش با سعید مرتضوی در مجلس و پیشنهاداتش شناخته شده است. مشخص نیست مرحوم میرزاهاشم، که به سیاق سایر علمای مجتهد و مرجع زندگی ساده‌ای داشت، چه میراثی برای پسران برجای گذاشت اما قطعاً آنقدری نبود که شیخ‌محمد یزدی به شیخ‌صادق آملی، پسر چهارم میرزاهاشم، طعنه بزند که «به اسم مدرسه علمیه، کاخ ساختند! آیا ارث پدرت بود، از کجا آوردی ساختی؟»
صادق اردشیر لاریجانی که بیشتر با عنوان آیت‌الله‌آملی‌لاریجانی از او یاد می‌شود، این روزها بر صندلی ریاست مجمع تشخیص مصلحت تکیه می‌زند، عضو فقهای شورای نگهبان است و ریاست هیات امنای دانشگاه امام صادق (ع) را نیز برعهده دارد. شیخ صادق پس از نزدیک به 10 سال ریاست بر قوه قضائیه، در همین روزها در اسفند سال گذشته، جای خود را به سیدابراهیم رئیسی داد. رئیس سابق قوه قضا البته دل پری از جماعتی نامعلوم داشت و در مراسم تودیعش در اقدامی کمتر متعارف گفت: «با خود عهد کرده‌ام هر کس تهمت‌زده باشد، حلال نخواهم کرد.» پس احتمالاً انتظارش را می‌کشید که در ماه‌های پس از خروجش از قوه قضا، کسانی از نزدیک و دور، از همکاران و همقطاران، همفکران و همراهان، ملا و مکلا، در تریبون‌ها، مجلس‌ها، گفت‌وگوها، نامه‌ها و دروس و دانشگاه، عباراتی در موردش بگویند که آنها را جز تهمت نمی‌پندارند؛ او این سخن را بر زمین گذاشت و رفت اما کسانی او را آماج حملات قرار دادند که تا چندی قبل در دفاع از او و کارنامه‌اش کم نگذاشته بودند. به ویژه طیف اصولگرا که در سال‌های پرحادثه بعد از انتخابات 1388 دائم قاضی‌القضات را با هر برخورد با متهمان سیاسی و امنیتی تقدیر و تشویق می‌کردند، خیلی زود علم حمایت را کنار گذاشتند و با رفتنش از قوه قضائیه از فساد نزدیکانش روایت کردند، از تهدیدش به مهاجرت گفتند و از بی‌اثر بودنش چه در قم و چه در نجف!
رسیدن به ریاست قوه قضائیه
حکم رهبر انقلاب برای انتصاب او این‌گونه آغاز شد «جناب مستطاب حجت‌الاسلام والمسلمین آقای حاج شیخ صادق آملی لاریجانی، محقق فرزانه و ارجمند» و او در حکمش «از برجستگان علمی حوزه علمیه قم و برخوردار از روحیه و توان نوآوری و ابتکار» خطاب گرفت. از نظر حجم متن، کوتاه‌ترین حکم انتصاب را داشت که از اشاراتی در باب اهمیت جایگاه قوه قضائیه در احکام پیشینیان یا توصیه‌هایی برای کار در حکم جانشین خالی بود. صادق لاریجانی جایگاه فقهی بالایی داشت، مساله‌ای که در حکم انتصابش هم به آن اشاره شده بود اما پیش از آن جایی در قوه قضائیه و مسندهای حقوقی نداشت و نهایتاً عضوی از فقهای شورای نگهبان بود.
شیخ‌صادق، که در زمان انتصاب 49ساله بود و همچنان جوان‌ترین رئیس دستگاه قضا به حساب می‌آید، در یکی از نخستین اقداماتش سعید مرتضوی، دادستان تهران، را برکنار کرد اما او را به کلی کنار نگذاشت و به معاونت مطلق دادستان کل کشور گماشت. یک سال نگذشت که مرتضوی به واسطه اتهاماتی در ماجرای برخورد با معترضان پس از انتخابات ریاست‌جمهوری 88 در کهریزک که خودش در دادگاه از آن به «واقعه خونبار تیرماه 88» یاد کرد تحت تعقیب قرار گرفت و از قوه قضائیه کنار رفت. اتفاقی که شاید پایه‌های انتقام از لاریجانی‌ها را گذاشت تا آن فیلم مشهور گفت‌وگوی مرتضوی در کسوت رئیس سازمان تامین اجتماعی با فاضل، برادر بزرگ‌تر شیخ‌صادق، بدون اطلاع او ضبط شود و توسط رئیس‌جمهور وقت در مجلس پخش شود؛ انتقام بزرگ و یک‌جای مرتضوی و احمدی‌نژاد از علی و صادق لاریجانی. احمدی‌نژاد هیچ‌گاه دل خوشی از برادران لاریجانی نداشت و هنوز هم ندارد.
از خدمات آملی‌لاریجانی در دستگاه قضا به الکترونیکی کردن پرونده‌ها و روند رسیدگی‌ها اشاره می‌کنند. گرچه با حجم بالای پرونده‌های ورودی و تعداد کم قضات، راهروهای دادگاه و دادسراها همیشه پرازدحام و شلوغ بود و هنوز هم کسی نتوانسته از این ازدحام کم کند و هر پرونده‌ای که به جریان می‌افتد ماه‌ها و گاه سال‌ها بازمی‌ماند. آشیخ صادق با این همه زبان تند و تیزی در پاسخ به انتقادات داشت. تفاوتی نداشت که منتقد او و سیاست‌هایش در قوه قضائیه، روزنامه‌نگاران باشند یا نمایندگان مجلس یا حتی رئیس‌جمهور. هر نقدی بلافاصله از سوی او با تندترین واکنش مواجه می‌شد. او حتی پس از خروج از قوه قضائیه و حضور در مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز این ویژگی حمله در برابر حمله را حفظ کرد تا جایی که دفترش در واکنش به یک خبر در خبرگزاری ایرنا در بخشی از پاسخش نوشت: «خبرگزاری رسمی دولت (ایرنا) اگر دغدغه اطلاع‌رسانی صحیح دارد بهتر است به‌جای انتشار اخبار مجعول، اسناد واقعی و صحیح تخلفات بستگان و نزدیکان رئیس‌جمهور را منتشر کند؛ اسنادی بسیار متنوع و رنگارنگ؟!»
شیخ‌صادق اما بسیار زود و با کنار رفتن از صندلی ریاست قوه قضائیه با اینکه پیشتر به عنوان رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب شده بود، بارها از تریبون‌های رسمی و غیررسمی آماج حملات قرار گرفت. شاخص‌ترینش حمله آیت‌الله محمد یزدی که البته با پاسخ کوبنده مواجه شد و در نهایت یک آشتی و دیده‌بوسی پایانش بود.
اما دستگیری اکبر اتباعی طبری، معاون اجرایی حوزه ریاست قوه قضائیه و کمی بعدتر دستگیری بیژن قاسم‌زاده بازپرس مشهور دادسرای فرهنگ و رسانه و شایعاتی در باب دیگر برخوردها با قاضیان فاسد و انفصال آنها از خدمت، همان‌قدر که برای ابراهیم رئیسی، رئیس جدید قوه قضائیه، حمد و ثنا به همراه داشت برای لاریجانی جور و جفا بود. شیخ‌صادق آملی اگرچه گفت تهمت‌زنندگان را نمی‌بخشد اما بعید است از انتقادهای تند و تیز خلاصی یابد و شاید با خداحافظی علی لاریجانی از مجلس، برادران لاریجانی بسیار بیش از پیش مورد نقد قرار گیرند و شیخ‌صادق و علی بیش از همه.
