شبح ابرتورم
متغیرهای اقتصاد کلان در سه ماه گذشته چه وضعیتی داشتند؟
آرین فلاح: شاخص قیمت‌ها که مرکز آمار به صورت ماهانه آن را برای گروه‌های کالایی محاسبه می‌کند، در خردادماه به‌طور متوسط 2/12 درصد از اردیبهشت بیشتر بوده است. تداوم این مسیر نتیجه‌ای جز شکل‌گیری ابرتورم نخواهد داشت.
نگاهی به تورم ماهانه گروه‌های کالایی در گزارش مرکز آمار به روشنی نشان می‌دهد عامل اصلی تورم خرداد، افزایش قیمت خوراکی‌ها بوده است. در این مدت شاخص قیمت خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها 9/25 درصد رشد ماهانه داشته و همچنین 6/82 درصد افزایش را نسبت به خرداد سال قبل تجربه کرده است.
در میان خوراکی‌ها، گروه روغن و چربی‌ها رکورددار است که ۲۰۰ درصد رشد ماهانه داشته است؛ یعنی قیمت کالاهای این گروه به‌طور متوسط سه برابر شده است. تجربه‌های متعدد شوک‌های ارزی و جهش‌های قیمتی که اوج آن در دو ماه اخیر رخ داده، ذهن را به این پرسش وامی‌دارد که آیا این نوع افزایش قیمت ناگهانی باید اتفاقی معمول در یک اقتصاد باشد؟ در این باره باید به دو نکته مجزا فکر کرد. مورد اول این است که در بلندمدت افزایش سطح عمومی قیمت‌ها همگام با افزایش نقدینگی رخ می‌دهد و افزایش نقدینگی را هم دولت، برای جبران کسری بودجه ایجاد می‌کند. بنابراین مقصر اول و نهایی این وضعیت روشن است.
نکته دوم این است که حتی در شرایط وجود تورم بالا، اجازه به افزایش تدریجی و غیردستوری قیمت‌ها باعث پیش‌بینی‌پذیری بیشتر می‌شود، هر چند تورم در نهایت باعث و بانی انواع نااطمینانی‌ها و پیش‌بینی‌ناپذیری‌هاست. اما وقتی دولت با وجود رشد فزاینده نقدینگی، می‌خواهد به اجبار قیمت کالاها را یا با دستور یا با یارانه‌های سنگینی مثل ارز ۴۲۰۰ تثبیت کند، صرفاً در کوتاه‌مدت فنر رشد قیمت را فشرده‌تر می‌کند و جایی که دیگر توانش برای فشرده‌تر کردن این فنر تمام می‌شود، به‌ناگهان آوار قیمت‌های چندبرابرشده روی سر مردم خراب می‌شود.
البته تورمی که این روزها اقتصاد ایران با آن مواجه است، می‌تواند دلایل دیگری غیر از حذف ارز ترجیحی داشته باشد. مثلاً نکته‌ای که در تورم‌های گروه‌های کالایی به چشم می‌خورد این است که در گروه‌هایی به غیر از گروه خوراکی که مستقیماً اثری از حذف ارز ترجیحی بر آن وارد نشده نیز تورم ماهانه بزرگی وجود دارد.
در این پرونده ضمن بررسی شرایط موجود در اقتصاد، به آینده تورم و دلایل افزایش آن می‌پردازیم. اینکه چقدر سایه تهدید ابرتورم روی سر ما سنگینی می‌کند و آیا راه فراری وجود دارد یا خیر.
