سبز به رنگ زمرد

بسیاری از کارشناسان به دنبال ترکیبی از انرژی زیستی با جذب کربن هستند که معمولاً با عنوان BECCS‌1 شناخته می‌شود و یکی از راه‌های کاهش سطح کربن اتمسفر است. با این حال، مطالعه انجام‌شده در دانشگاه اکستر نشان داد که احیای جنگل‌ها ممکن است گزینه بهتری باشد. بسیاری از کارشناسان این سوال را مطرح می‌کنند که آیا هر فناوری جدید به اندازه یک جنگل در اکوسیستم زمین موثر است یا خیر. جنگل‌ها دی‌اکسید کربن را از هوا جذب کرده و آن را به برگ، پوست، ریشه و شاخه تبدیل می‌کنند و به‌طور موثر کربن را برای حیات هر درخت، در خود حبس می‌کنند. تنها در منطقه آمازون، سالانه حدود 70 میلیارد تن دی‌اکسید کربن آزاد می‌شود. اما بشر قرن‌هاست که جنگل‌ها را نابود می‌کند تا جایی برای کشاورزی و همچنین ایجاد شهرها و شهرک‌ها باز کند و در این فرآیند، این سازوکار طبیعی برای حفظ تعادل کربن میان زمین، جو و اقیانوس‌های آن را از بین ببرد.

سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (فائو) تخمین می‌زند که بشریت اکنون نیمی از کل جنگل‌های استوایی را از بین برده است. جنگل‌ها در حال حاضر تقریباً 30 درصد از کل زمین را پوشش می‌دهند، اما به میزان 7 /18 میلیون هکتار در سال (برابر با 27 زمین فوتبال در دقیقه) ناپدید می‌شوند؛ مساحتی معادل ویرجینیای غربی به علاوه کانکتیکات، در هر سال. یکی از راه‌های مقابله با این امر، احیای جنگل‌هاست. 

بر اساس آمارهای گردآوری‌شده، از جمله برنامه محیط زیست سازمان ملل، سالانه تقریباً 9 /1 میلیارد درخت کاشته می‌شود. این آمار همچنین تخمین می‌زند که نزدیک به 158 میلیون درخت در سراسر کره زمین هر ماه دوباره کاشته می‌شود و از 158 میلیون درخت، روزانه پنج میلیون و در هر دقیقه تقریباً هفت هزار درخت کاشته می‌شود. جهان قصد دارد تا سال 2030 حداقل یک تریلیون درخت بکارد.

همان‌طور که انتظار دارید، کشورهایی با ثروت و زمین‌های عظیم مانند چین یا کشورهایی که بر پایداری محیط‌زیست تاکید دارند، بیشتر این درختان را می‌کارند. با وجود این، بسیاری از کشورهای کوچک به‌طور قابل توجهی بر طرح درختکاری تاثیر می‌گذارند. یک مثال خوب اتیوپی است که در سال 2019 با کاشت نزدیک به 350 میلیون درخت در روز به عنوان کمک به بازیابی پوشش جنگلی گذشته خود، رکورد جهانی را به نام خود ثبت کرد.

چندین پروژه احیای جنگل‌های جهانی در چند دهه گذشته موثر بوده‌اند و اکوسیستم‌های جنگلی را که زمانی روبه‌زوال بودند، احیا کرده‌اند. در اینجا نگاهی به چند پروژه احیای جنگلی که در جهان موفقیت‌آمیز بوده‌اند می‌اندازیم.

احیای جنگل کویمبا در تانزانیا

در سال 1990، تانزانیا پروژه احیای جنگل‌های کویمبا را آغاز کرد. یک گروه بین‌المللی از مردم و کسب‌وکارها با هم کار کردند تا زمین‌های نزدیک به 40 شهرک را احیا کنند. جنگل‌زدایی گسترده یک مشکل در جنوب صحرای آفریقاست که علت اصلی آن مصرف چوب برای مصارف خانگی است. منطقه کویمبا در اوایل قرن بیستم بیشتر پوشش جنگلی خود را به دلیل جمع‌آوری چوب به عنوان سوخت و تلاش‌ برای پاکسازی جنگل که با انگیزه از بین بردن مگس تسه‌تسه انجام شد، از دست داد.

نیاز به بهبود کارایی استفاده از چوب به عنوان منبع سوخت و تحریک رشد اقتصادی به‌طور کلی، موتور محرک تلاش برای کویمبا بود. این تلاش شامل ساختن اجاق‌های گاز کارآمدتر و ایجاد نهالستان‌های محلی، علاوه بر کاشت درختان اکالیپتوس استرالیایی به وسیله بانوان منطقه می‌شود. سازمان‌های غیردولتی استرالیایی و آفریقایی و نهادهای دولتی در این زمینه با همدیگر همکاری کردند. در طول 9 سال اولیه این پروژه، تقریباً 4 /6 میلیون درخت کاشته شد. یکی از ویژگی‌های نوآورانه‌تر در زمینه ارائه قابلیت ردیابی برای این درختان، ایده «گواهی مالکیت درخت» بود که بدون توجه به مالکیت ملکی که در آن قرار گرفته است، مالکیت را به درخت می‌دهد.

جنگل‌های آپالاچی

به‌رغم فراوانی منابع طبیعی، منطقه آپالاچی در شرق ایالات متحده از لحاظ تاریخی دارای استانداردهای پایین زندگی بوده است. بسیاری از مردم این منطقه از طریق معدن زغال سنگ امرار معاش می‌کنند. این موضوع باعث شده که مناطق وسیعی از چشم‌اندازهای طبیعی، از داشتن درختان خود محروم شوند. در اواسط دهه 2000، طرح احیای جنگل‌های منطقه آپالاچی برای معکوس کردن خسارات ناشی از استخراج معادن شروع شد. برنامه محیط زیست سازمان ملل تخمین می‌زند که این طرح بر کاشت 60 میلیون درخت در حدود 87 هزار هکتار از سایت‌های معدنی موجود در آپالاچی نظارت داشته است. این طرح نه‌تنها به بازیابی یکی از مناطق با بالاترین تنوع زیستی در ایالات متحده کمک کرده، بلکه جایگزین‌های مناسبی برای کسب‌وکار معدن، به ویژه در زمینه قطع درختان و بخش گردشگری فراهم کرده است.

جشن احیای جنگل

در حالی که اهدافی مانند کاشت یک تریلیون درخت بسیار جاه‌طلبانه به نظر می‌رسد، یک سازمان غیرانتفاعی تاکنون نزدیک به یک میلیارد درخت را کاشته و بازسازی کرده است- نقطه عطفی که ارزش جشن گرفتن دارد. پروژه‌های احیای جنگل‌های اِدِن (Eden) یک سازمان غیرانتفاعی است که در کشورهای در حال توسعه برای بازسازی مناظر طبیعی تخریب‌شده در اثر جنگل‌زدایی کار می‌کند و مستقیماً با جوامعی سروکار دارد که فقر شدید ناشی از جنگل‌زدایی و تخریب زمین‌هایشان را تجربه می‌کنند. این سازمان 14800 نفر از اعضای جامعه محلی را استخدام می‌کند و آموزش و ابزار لازم برای کاشت، رشد و حفاظت از میلیون‌ها درخت را در هر سال به آنها ارائه می‌دهد.

در سال اول، این تیم 330 هزار نهال تولید کرد و کاشت. 17 سال بعد، ادن به پربارترین سازمان غیرانتفاعی احیای جنگل در جهان تبدیل شد. ادن در حال حاضر در 11 کشور فعالیت می‌کند که ماداگاسکار از لحاظ تاریخی بزرگ‌ترین کشور تولیدکننده آن بوده است. ادن در حال حاضر به‌طور قابل توجهی در شرق آفریقا، آمریکای لاتین و آسیای جنوب شرقی رشد می‌کند.

در قلب جنگل

در سال 2017، پروژه‌ای با هماهنگی سازمان بین‌المللی حفاظت (CI) در منطقه آمازون برزیل راه‌اندازی شد تا طی یک دوره شش‌ساله، حدود 73 میلیون درخت در زمینی به وسعت 70 هزار هکتار که قبلاً برای مرتع پاکسازی شده بود، کاشته شوند. این ابتکار، مناطقی را در امتداد لبه‌های جنوبی جنگل آمازون، که به عنوان «قوس جنگل‌زدایی» برزیل شناخته می‌شود، و همچنین در قلب جنگل، جایی که بازسازی طبیعی هنوز امکان‌پذیر است، هدف قرار داد. این بزرگ‌ترین پروژه در نوع خود در جهان است. این پروژه از یک استراتژی کاشت نوآورانه به نام muvuca استفاده می‌کند که در برزیل توسعه یافته است. این استراتژی به ترکیبی متنوع از بیش از 200 گونه درختی نیاز دارد که در هر هکتارمربع از زمین تخریب‌شده پراکنده شوند. این کار هم تنوع زیستی را در منطقه جنگل‌کاری‌شده فراهم می‌کند و هم امکان «بقای بهترین‌ها را فراهم می‌کند، تا مشخص کند کدام گونه در کجا رشد می‌کند». مطالعاتی که در سال 2014 از سوی سازمان غذا و کشاورزی و تنوع زیستی بین‌المللی انجام شد، نشان داد که این رویکرد جنگل‌هایی را تولید می‌کند که به‌طور ویژه قوی هستند و توانایی «بقا در شرایط خشکسالی تا شش ماه بدون آبیاری» را دارند. تنوع یک امتیاز دیگر هم دارد؛ مطالعه‌ای در چین نشان داد که جنگلی با ترکیبی از گونه‌ها می‌تواند دو برابر بیشتر از یک جنگل تک‌کشتی، کربن ذخیره کند.

اگرچه 70 هزار هکتار در مقایسه با آنچه قطع می‌شود، مانند یک قطره در یک سطل بزرگ است، اما کاتالیزوری است که به منطقه بسیار گسترده‌تری گسترش می‌یابد. این تلاش، به یک ابتکار منطقه‌ای وسیع‌تر به نام پروژه چشم‌اندازهای پایدار آمازونیا گره خورد که بازسازی نزدیک به 30 میلیون هکتار تا سال 2030 را هدف قرار می‌داد. در حالی که همه‌گیری جهانی و افزایش آتش‌سوزی‌های آمازون، روند این پروژه‌ را مختل کرد، طبق گفته حفاظت بین‌المللی در برزیل، یکی از چندین شریک درگیر در اجرا، تقریباً 20 درصد از هدف احیای جنگل‌ها محقق شده است. احیای این جنگل‌های جذب‌کننده کربن، به این کشور آمریکای جنوبی کمک می‌کند تا به تعهدات اقلیمی خود در توافق پاریس و همچنین هدف آن برای احیای نزدیک به 30 میلیون هکتار زمین تا سال 2030، دست یابد.

باغ زیتون

در سال 2007، پادشاهی شروع به کاشت درختان زیتون در الجوف، در شمال عربستان سعودی در مرز با اردن کرد. تا سال 2018، نزدیک به 52 هزار هکتار باغ زیتون کاشته شد. امروزه، بزرگ‌ترین مزرعه زیتون مدرن را می‌توان در اینجا یافت- رکورد این عنوان هم در کتاب گینس، به نام شرکت توسعه کشاورزی الجوف ثبت شده است. این شرکت با بیش از پنج میلیون درخت زیتون، سالانه حدود 15 هزار تن روغن زیتون تولید می‌کند. این میزان، نیمی از 30 هزار تن روغن زیتون مصرفی سالانه در این کشور است. مدیر این شرکت، عبدالعزیز بن محمد الحسین، می‌گوید که شرکت توسعه کشاورزی الجوف بزرگ‌ترین کارخانه تولید روغن زیتون در خاورمیانه است. به زودی، این کشور میزبان بزرگ‌ترین کارخانه زیتون خواهد بود. شرکت ملی توسعه کشاورزی و Grupo GEA اسپانیا در مارس 2019 توافق کردند که بزرگ‌ترین کارخانه زیتون آسیا را در الجوف بسازند. پروژه‌های تحقیقاتی در حال حاضر در دانشگاه الجوف در عربستان و در دانشگاه Jaén در اسپانیا در حال انجام است.

تغییر چشم‌انداز شمال

شمال انگلستان نسبت به بقیه کشور پوشش جنگلی کمتری دارد، اما نه برای مدت طولانی. این کشور در حال کاشت 50 میلیون درخت و تغییر چشم‌انداز شمال آن است. شمال انگلستان محل زندگی 13 میلیون نفر است. با این حال، این بخش زیبا از کشور تنها 6 /7 درصد پوشش جنگلی دارد که به‌طور قابل توجهی کمتر از میانگین کل کشور است. چندین سازمان در انگلستان، برای ایجاد جنگل شمالی جدید کار می‌کنند. این امر پوشش جنگلی را افزایش می‌دهد و در عین حال مزایا و فرصت‌های بی‌شماری را برای مردم شمال به ارمغان می‌آورد. جنگل شمالی در حال حاضر در حال پیشرفت است، اما پس از تکمیل:

1- با حبس کردن هزاران تن کربن، به مقابله با تغییرات آب‌وهوایی و تقویت مناظر غنی از طبیعت کمک می‌کند.

2- خطر سیل را کاهش می‌دهد.

3- هزاران شغل جدید ایجاد می‌کند.

4- هوای شهرها و شهرک‌ها را تمیز و خنک می‌کند.

5- سلامت و رفاه را بهبود می‌بخشد.

این درختان در اطراف شهرهای لیورپول، منچستر، لیدز، برادفورد، شفیلد ، یورک و هال کاشته خواهند شد و به حیات وحش ما کمک می‌کنند تا رشد کنند، جنگل‌های جدید متصل و گسترده‌تری ایجاد و از جنگل‌های باستانی محافظت می‌کنند. وقتی به آن نقطه عطف 50 میلیون رسیدیم، جنگل شمالی منطقه‌ای بسیار زیبا خواهد بود که در آن می‌توان زندگی کرد، کار کرد، کاوش کرد، یاد گرفت و بازی کرد.

یکی از طرح‌های دیگر این کشور، پروژه جنگل دارلینگتون است که در نوامبر 2019 به عنوان یک موسسه خیریه با هدف دوبرابر کردن پوشش درختان در دارلینگتون و اطراف آن تا سال 2030 تشکیل شد. در اکتبر 2020 به آنها کمک هزینه‌ای به مبلغ 7820 پوند برای کاشت 6800 درخت اعطا شد. از زمان شکل‌گیری این طرح، بیش از هشت هزار درخت در چهار نقطه از شهر کاشته شده است. آنها همچنین از نزدیک با سه مدرسه برای آموزش و تشویق به قدردانی از طبیعت در کودکان همکاری کرده‌اند.

جنگل‌های عمودی چین2

اولین «شهر جنگلی عمودی» چین تکمیل شد و خانه‌ای برای حدود 500 نفر و بیش از پنج هزار درختچه و درخت فراهم کرد. آخرین پروژه استفانو بوئری، معمار ایتالیایی، مجتمع شهر جنگلی عمودی «خانه آسان هوانگ گنگ» است که 54 /4 هکتار وسعت دارد و شامل دو برج مسکونی و سه برج تجاری است. هوانگ گنگ خانه بیش از 2 /1 میلیون نفر است و در استان هوبی، حدود 70کیلومتری شرق ووهان واقع شده است.

بوئری می‌گوید: «ساکنان این برج‌های مسکونی این فرصت را دارند که فضای شهری را از منظری متفاوت تجربه کنند و در عین حال از احاطه شدن در طبیعت لذت ببرند.» تخمین زده می‌شود که جنگل عمودی، هر سال حدود 20 تن دی‌اکسید کربن را جذب می‌کند، در حالی که تقریباً 10 تن اکسیژن منتشر می‌کند.

با این حال، این تنها پروژه برنامه‌ریزی‌شده بوئری در چین نیست. کار بر روی شهر جنگلی لیوژو در استان کوهستانی گوانگ‌شی در جنوب چین نیز در حال انجام است. لیوژو یکی از بیشترین شهرهای تحت تاثیر مه‌دود در جهان است. شهر جنگلی لیوژو در آینده 30 هزار نفر به همراه 40 هزار درخت و بیش از یک میلیون گیاه از بیش از 100 گونه مختلف را در خود جای خواهد داد. این پروژه برای جذب 9 هزار تن دی‌اکسید کربن در سال و همچنین بیش از 50 تن ریزذرات طراحی شده است. ایده این طرح این است که به بهبود کیفیت هوا و همچنین مبارزه با انتشار کربن کمک کند. 

پی‌نوشت‌ها: 

1- فرآیند استخراج بیوانرژی از زیست‌توده و جذب و ذخیره کربن و در نتیجه حذف آن از جو

2- جنگل عمودی (جنگل‌برج)، طرحی برای ساختمان‌های مسکونی و قدمی بزرگ در جهت اثبات معماری سبز در حوزه شهرسازی مدرن است.