تهران در آینه دهلی
ریشه‌های افزایش بی‌خانمانی در پایتخت چیست؟
صدف صمیمی: دهلی دو چهره دارد؛ یکی تصویری از مکان‌های تاریخی زیبا و توریست‌پسند و دیگری شهری پر از بی‌خانمان و حاشیه‌نشین. اینکه چرا و چگونه این دو تصویرِ دور از هم در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند بحثی مفصل است؛ اما غرض آنکه این روزها نه بر اساس احساسات یا مشاهدات سطحی؛ که بر پایه آمارها و اظهارات مسوولان ترسِ دهلی شدن بر جان تهران نیز نشسته است.
مدیران وقت دفتر اقتصاد مسکن وزارت راه و شهرسازی، پیش از آخرین دوره جهش مسکن در سال 1397، یک‌سوم جمعیت کشور را «بدمسکن» توصیف کرده بودند. بدین معنا که یا در سرپناه‌های نامناسب در بافت‌های فرسوده سکونت دارند یا در حاشیه شهرها و سکونتگاه‌های غیررسمی زندگی می‌کنند. از سوی دیگر بخشی از خانوارهای تحت پوشش نهادهای حمایتی و اقشار کم‌درآمد هم در مضیقه مسکن به سر می‌برند و در زمره بدمسکن‌ها قرار می‌گیرند.
عکس‌ها و اخبار حاشیه‌های شهر تهران، اسکان خانوارها در هاستل‌ها و مسافرخانه‌ها، اجاره پشت‌بام‌ها و زیرزمین‌ها به افراد و همچنین کوچ معکوس از شهرهای بزرگ به شهرهای کوچک یا کوچ از محله‌هایی به محله‌های پایین‌تر نشان‌دهنده ادامه‌دار بودن این وضعیت است. حتی در دوره ثبات نسبی قیمت مسکن در سال ۱۴۰۰ نیز این شرایط ادامه داشت و مستاجران را بیش از دیگران با شرایط بحرانی روبه‌رو کرد.
بر اساس گزارش‌های میدانی منتشرشده در رسانه‌ها در برخی از محلات تهران اجاره‌بها امسال بیش از ۵۰ درصد نسبت به سال گذشته افزایش داشته است. حتی در برخی دیگر از محله‌ها این افزایش بیش از این میزان است. همچنین تب اجاره‌بها در تابستان امسال بالاتر هم رفته و این بازار در وضعیت قرمز برای مستاجرها قرار گرفته است. نه‌تنها امسال شرایط مسکن بغرنج بوده که به تعبیری می‌توان گفت آینده پیش‌رو برای مستاجران در سال‌های آتی هم سیاه است. اگر افزایش پول پیش و اجاره خانه‌ها، تورم افسارگسیخته، افزایش قیمت کالاهای مصرفی، کاهش ارزش پول ملی و به‌تبع آن کاهش ارزش دستمزدها به زودی اصلاح نشوند، شرایط ترسناکی در انتظار آینده ایران خواهد بود.
جمع‌بندی این داده‌ها؛ یعنی افزایش اجاره‌بها، کوچ معکوس محله‌ای و شهری، افزایش آمار حاشیه‌نشین‌ها نشان می‌دهد با موجی از بدمسکنی و بی‌مسکنی روبه‌رو هستیم که به زودی نیز باید منتظر تبعاتش باشیم. تبعاتی از جنس بحران‌های عمیق اجتماعی، فرهنگی و سیاسی که ریشه در بحران اقتصادی دارند. با ادامه‌دار شدن این شرایط شاید دور از ذهن نباشد که در آینده نه‌چندان دور تهران تصویری از دهلی شود؛ یعنی شهری پر از حاشیه‌نشینِ بدمسکن و بی‌خانمان.
