ابد و یک روز

صدف صمیمی: به مقدار زمانی که یک فرد شاغل لازم دارد تا با درآمدی معمول خانه‌ای برای خود بخرد، «زمان انتظار برای خرید مسکن» می‌گویند. این شاخص ملاکی برای بررسی شرایط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی یک دولت- حکومت است. هرچه این زمانِ انتظار کمتر باشد میزان رضایت عمومی از سیاستمداران بیشتر و هراندازه که این زمان افزایش یابد نارضایتی از سیاستگذاری‌ها بیشتر و در ادامه آثار مخرب اجتماعی و اقتصادی‌اش روزافزون‌تر خواهد بود. زمان انتظار برای خرید مسکن یکی از ملاک‌های تفکیک حکمرانی خوب از حکمرانی بد است. به‌طور مثال وقتی از زندگی آسان و باکیفیت در برخی کشورهای اروپایی صحبت می‌شود از این شاخص به عنوان امری مهم یاد می‌شود. اما ایران در مسیر افزایش روزافزون فاصله شهروندان با خرید خانه قرار دارد. برای درک این فاصله می‌توان از این مثال یاد کرد که در حال حاضر یک کارمند یا کارگر بر فرض پس‌انداز کردن تمامی درآمد خود، دو سال پس از بازنشستگی توانایی خرید مسکن را به‌دست می‌آورد؛ چراکه با احتساب قیمت خانه و درآمد سرانه تا سال گذشته زمان انتظار برای خرید خانه ایرانیان حدود 22 سال بود؛ کمتر از یک سال این زمان به 30 سال رسیده است. این در حالی است که طبق توافق کارشناسان و محققان زمان انتظار برای تهیه مسکن زیر پنج سال خوب و قابل قبول و برای بیشتر از 10 تا 12 سال وضعیت بحرانی است. بررسی‌ها نشان می‌دهد در ۲۲ سال اخیر، درآمد سرانه ایرانیان با رشد ۴۰درصدی همراه شده که قیمت دلاری مسکن جهش تقریباً ۳۳۰درصدی داشته است. در حالی که تنها حدود دو دهه پیش ایرانیان با پس‌انداز درآمد خود برای حدود 5 /8 سال می‌توانستند یک خانه ۷۵متری در پایتخت بخرند اکنون باید برای رسیدن به این رویا بیش از ۳۲ سال صبر کنند. علاوه بر افزایش زمان انتظار برای خرید مسکن شهروندان ایرانی افزایش اجاره‌بها نیز به بحرانی بدل شده که مدتی است زنگ خطرش به صدا درآمده است. مردم امروز برای ابتیاع مسکن چه خرید و چه اجاره بسته به شرایط مالی و فرهنگی‌شان از تفریح، آموزش، سلامت و سایر مخارج اصلی زندگی می‌زنند تا بتوانند حداقلی در حوزه مسکن برای خود دست‌وپا کنند. این موضوع به نوعی خشم و ناامیدی اجتماعی بدل شده است. بر اساس این وضعیت، خشم عمومی در جامعه ایجاد شده؛ چراکه مردم شاهد اختلاس‌ها و حضور نوکیسه‌های رانت‌خوار و انحصارگر در جامعه هستند. از طرف دیگر با ناامیدی در جامعه روبه‌رو هستیم که ناشی از سرخوردگی و ناتوانی از تهیه مسکن است. امروز آنقدر تهیه مسکن برای اقشار کم‌درآمد جامعه بعید شده که زمان انتظار آنان برای تهیه مسکن را باید «ابد و یک روز» یعنی عذاب ابدی نامید. فقر، دزدی، اعتیاد، حاشیه‌نشینی،‌ طلاق، بیماری و بازماندن از تحصیل تنها بخشی از این عذاب و مشکلات ناشی از عدم دستیابی مردم به مسکن است. در این پرونده می‌خواهیم آثار اجتماعی طولانی شدن دستیابی خانوارهای ایرانی به مسکن را بررسی کنیم.