ماشه تخریب

در این فصل «اقتصاد اجتماعی» مجله تجارت فردا به موضوعی می‌پردازیم که در نگاه نخست شاید بیشتر اقتصادی یا سیاسی به نظر برسد، اما در لایه‌های عمیق‌تر آن، ردپای محیط زیست و منابع طبیعی ایران آشکار می‌شود؛ «فعال شدن مکانیسم ماشه.» تجربه سال‌های گذشته نشان داده است که تحریم‌ها و فشارهای بین‌المللی تنها شاخص‌های کلان اقتصادی را متاثر نمی‌کنند، بلکه با ایجاد محدودیت در دسترسی به دانش و فناوری‌های نوین، اکوسیستم‌های حساس کشور را نیز در معرض تهدید قرار می‌دهند.

پروژه‌های مشترک ایران با نهادهای جهانی در زمینه کاهش آلودگی هوا، مقابله با تغییرات اقلیمی و حفاظت از تنوع زیستی در سال‌های گذشته نمونه‌ای روشن از این موضوع است؛ همکاری‌هایی که با بازگشت تحریم‌ها به‌طور جدی مختل شد و کشور را از بسیاری از فناوری‌های حیاتی در حوزه انرژی پاک، مدیریت آب و پایش آلودگی محروم کرد. این محرومیت به معنای مصرف بیشتر منابع، تشدید آلودگی و کاهش توان ایران در مدیریت بحران‌های زیست‌محیطی است.

فشار اقتصادی ناشی از تحریم‌ها به‌طور مستقیم بر سیاست‌های توسعه‌ای نیز اثر می‌گذارد. در شرایط تنگنای مالی، رویکردها به سمت راه‌حل‌های کوتاه‌مدت و درون‌زا سوق پیدا می‌کند؛ راه‌حل‌هایی که اغلب هزینه‌های زیست‌محیطی سنگینی به همراه دارند. تغییر کاربری اراضی، برداشت بی‌رویه آب، کاهش عرصه‌های طبیعی و تهدید تنوع زیستی، بخشی از پیامدهای چنین شرایطی است. به همین دلیل، در پرونده پیش رو با گفت‌وگو و تحلیل کارشناسان، ازجمله دکتر عادل جلیلی، استاد پژوهش بخش گیاه‌شناسی، کوشیده‌ایم نشان دهیم که چگونه مکانیسم ماشه، فراتر از سیاست و اقتصاد، می‌تواند بر زیست‌بوم ایران سایه بیفکند و چرا درک این پیوند برای آینده کشور اهمیت حیاتی دارد.