هوای مهاجرت
تغییر اقلیم چه اثری بر مهاجرت می‌گذارد؟
جواد حیدریان: برونو کانته و همکارانش در یک مقاله که ترجمه آن در این شماره تجارت فردا نیز منتشر شده، نشان داده‌اند افزایش دما در یک افق 200ساله مردم و همچنین فعالیت‌های اقتصادی را به سمت مناطق شمالی مانند سیبری، کانادا، و اسکاندیناوی خواهد راند. همچنین مراکز کشاورزی از آفریقای مرکزی، برزیل و هند به سمت آسیای مرکزی، بخش‌هایی از چین و شمال کانادا خواهد رفت. مناطق استوایی که به دلیل بازده پایین کشاورزی خود را از دست داده‌اند مجبور به کسب تخصص در صنایع غیرکشاورزی خواهند بود. اما از طرفی افزایش هزینه تجارت به پرهزینه‌تر شدن سازگاری و تغییر تخصص مناطق منجر شده و در نهایت همه اینها به کاهش تمرکز جغرافیایی کشاورزی و افزایش مهاجرت ناشی از تغییرات اقلیمی خواهد انجامید.
وضعیت آب‌وهوا در ایران اگرچه در طول تاریخ به نحوی بوده که تراکم جمعیتی در مناطق شمال و شمال غربی بیش از جنوب شرق و شرق کشور به تعادل رسیده اما هنوز هم مستعد دگرگونی‌های جدی جمعیتی است. با افزایش دمای یک‌درجه‌ای هوا در برخی از مناطق طی 70 سال گذشته و کاهش بارش و البته تغییر الگوهای بارش از برف به باران‌های سیل‌آسا در کشور، در کنار سوءمدیریت سرزمین با توسعه نامتوازن و ناپایدار، بیم آن می‌رود که ایران با جابه‌جایی جمعیت به شکل وخیمی مواجه شود.
مهاجرت در مناطقی از کشور از جمله خوزستان، خراسان، سیستان و بلوچستان و حتی همدان و دیگر مناطق به شکل فزاینده‌ای در حال رخ دادن است. این تغییر ترکیب جمعیتی ناخواسته و اجباری علاوه بر اینکه نتیجه سیاست مدیریت منابع آب و اثر فشار تغییر اقلیم است، محصول توسعه ناپایدار و نامتوازن هم هست. تغییر بارگذاری توسعه از کشاورزی به صنعت از جمله صنعت گردشگری و صنایع کم‌مصرف در حوزه آب، می‌تواند ایران را علاوه بر رهایی از بحران جابه‌جایی جمعیتی و تبعات اجتماعی و سیاسی آن، به سمت رشد اقتصادی بهتر و پایدارتر سوق دهد و از بار فشار بر منابع حیاتی و طبیعی بکاهد.
در ایران احتمال می‌رود جمعیت از سمت جنوب و شرق به سوی شمال و شمال غربی مهاجرت کند. چرا که مناطق شمال و شمال غرب کشور از بارش بهتر برخوردار است و امکان کشاورزی بهتری وجود دارد. از سویی بهبود آمایش سرزمین در جانمایی صنایع در مناطق مرکزی، شرق و جنوب شرق این امکان را فراهم می‌کند که ایران از خطر اثر تغییر اقلیم بر مهاجرت‌های میان‌منطقه‌ای به سلامت عبور کند. چرا که مهاجرت اجباری به خودی خود تبعات زیادی در ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دارد و تا مدت‌ها کشور را درگیر تنش‌هایی خواهد کرد که راه‌حل نهایی ندارند و از سویی سبب شکل‌گیری کلانشهرهای بی‌هویتی خواهد شد که فرهنگ و تمدن کشور را هدف قرار خواهد داد. در این پرونده می‌خواهیم ببینیم تغییر اقلیم چه اثری بر جریان مهاجرت در ایران می‌گذارد و در 100 سال آینده ایران چه تغییری خواهد کرد؟
