دیوانه‌وار یا هدفمند؟
تازه‌ترین پاکسازی آقای شی
شین‌ون لیان‌بو، مهم‌ترین برنامه خبری شبانگاهی تلویزیون دولتی چین به دلیل ثبات رفتار شدیدش شهرت دارد. پوشش خبری آن از مجمع اخیر حزب کمونیست در همان قالب سال‌های گذشته بود. برنامه با یک عکس زاویه باز از تالار بزرگ خلق آغاز شد و به‌دنبال آن تصویری از اعضای کمیته مرکزی نشان داده شد که هنگام ورود رهبران دفتر سیاسی کف می‌زدند. شی جین پینگ در وسط صحنه قرار داشت و با خونسردی به حاضران خیره شده بود. اعضای کمیته در زمان سخنرانی او با دقت گوش و بسیاری از آنها یادداشت‌برداری می‌کردند. اما وقتی دوربین دوباره به سمت حاضران برگشت تفاوت‌هایی با مجامع قبلی دیده شد. چهار ردیف عمدتاً خالی در تالار به چشم می‌خورد. در مجموع، 37 نفر از 205 عضو تمام‌وقت کمیته غایت بودند. احتمالاً اکثر آنها پاکسازی شده‌اند. برنامه‌ریزی رویداد بسیار دقیق انجام شده بود، بنابراین تصادفی نبود که صندلی‌های خالی به نمایش گذاشته شدند. دوربین در چندین نما آنها را در مرکز تصاویر قرار داد. پیام آشکار بود: آقای شی کاملاً در راس امور است و بدون هیچ شرمی به حزب و جهانیان می‌گوید هرکسی را که نپسندد کنار می‌گذارد. معلوم نبود مقامات پاکسازی‌شده دقیقاً به چه گناهی مستحق مجازات شده‌اند. رسانه‌های دولتی تعدادی از آنان را به فساد متهم کردند، بدون اینکه جزئیاتی ارائه دهند. این نوع پاکسازی گسترده و عمومی در رده‌های رهبری حزب باید به دلیل جرائمی بیشتر از رشوه‌های معمولی باشد. پاکسازی کنونی در چین قابل‌توجه است و از برخی جهات بزرگ‌ترین پاکسازی از زمان مائو تسه تونگ به شمار می‌رود. مجمع حزب آخرین‌بار در دوران انقلاب فرهنگی شاهد چنین حضور اندک اعضا بود. آقای شی بیشتر بر نیروهای مسلح تمرکز دارد. حزب در ماه جاری 9 ژنرال را اخراج کرد و تعداد اخراجی‌ها از زمان به قدرت رسیدن آقای شی را به 22 نفر رساند. سه رهبر قبل از او یعنی هو جین تائو، جیانگ زمین و دنگ شیائو پینگ حتی یک نفر از ژنرال‌ها را اخراج
نکرده بودند. نکته جالب توجه دیگر آن است که پاکسازی‌ها با گذشت 13 سال از حکمرانی آقای شی اتفاق می‌افتد. پاکسازی حزب در سال‌های اولیه حکمرانی توجیه‌پذیر بود. در آن زمان فساد بیداد می‌کرد و آقای شی از برنامه سریع ضدفساد به‌عنوان روشی برای تسلط بر ارتش و رها شدن از شر دشمنان بالقوه بهره می‌برد. اما اکنون او منصوبان خودش را پاکسازی می‌کند. آنها ژنرال‌هایی هستند که او ظاهراً قبل از ارتقا آنها را کاملاً بررسی و امتحان کرده بود. این پاکسازی پرسش‌هایی را در میان ناظران برانگیخته است: آیا آقای شی از آنچه به نظر می‌رسد ضعیف‌تر است، چون نمی‌تواند به مردم خودش اعتماد کند؟ یا پاکسازی‌ها شواهدی از تسلط آهنین او به شمار می‌روند؟ حزب کمونیست سرنخ‌های کمی ارائه می‌دهد. سرمقاله اخیر روزنامه ارتش آزادی‌بخش خلق بیشترین شفافیت (یا کمترین ابهام) را در مورد اخراج 9 ژنرال ارتش آزادی‌بخش ارائه داد و بیان کرد که آنها به جرائمی متهم شده‌اند که شامل مبالغ هنگفتی از پول می‌شوند. در یک جمله تندتر آمده است که این افراد بی‌وفا بوده و «اصل فرماندهی حزب بر تفنگ» را تضعیف کرده‌اند.
پاکسازی و آماده‌سازی
به گفته دنگ یوون، سردبیر سابق یک روزنامه حزبی که اکنون در تبعید به سر می‌برد، گفتمان سرمقاله نشان می‌دهد که بزرگ‌ترین جرم آنها جناح‌گرایی بوده است. نه اینکه جنگ قدرتی وجود داشته باشد، بلکه ژنرال‌ها شبکه‌های حمایتی خودشان را تشکیل داده بودند. شواهد غیرمستقیم دیگر نشان می‌دهند که بسیاری از آنها قبلاً در یک تشکیلات نظامی یعنی ارتش سابق گروه 31 خدمت می‌کردند. حتی اگر این خبر درست باشد بدان معنا نیست که آقای شی کنترل آنها را از دست داده است، بلکه او فقط باغش را هرس می‌کند. در نگاه اول، پاکسازی‌ها را باید نشانه‌ای از قدرت خام او دانست. آقای شی چه در ترفیع و چه در برکناری مقامات حرف اول را می‌زند. پرسش جالب‌تر آن است که آیا پاکسازی‌ها به سیاست‌گذاری چین و قابلیت‌های نظامی آن کمک می‌کنند یا مانع آنها می‌شوند؟ بسیاری بر این باورند که چنین سرکوب شدیدی مشکلات بیشتری به بار می‌آورد. پست‌های حیاتی نیروهای مسلح از جمله سه کرسی از هفت کرسی کمیسیون مرکزی نظامی -بالاترین نهاد تصمیم‌گیری- هنوز خالی مانده‌اند. احتمالاً روحیه کل نیروهای مسلح آسیب خواهد دید. به‌طور کلی، ترس از اتفاقات آینده و اینکه چه کسی قرار است در مرحله بعد برکنار شود باعث می‌شود مقامات در تمامی سطوح نظام از ابتکار عمل خودداری کنند. ترکیب ترس، اضطراب و دل‌پریشی دستورالعملی برای فلج شدن است.
بااین‌حال دیدگاه متقابلی هم وجود دارد: اینکه پاکسازی‌ها هدف والاتری را برای چین دنبال می‌کنند. برای پذیرش درستی این دیدگاه باید نتیجه گرفت که فساد (مبلغ فوق‌العاده هنگفتی که در روزنامه ارتش آزادی‌بخش خلق به آن اشاره شده است) ریشه مشکل بوده است. لایل موریس از اندیشکده آمریکایی «موسسه سیاست اجتماعی آسیا» می‌گوید: «اینکه آقای شی برای انتصاب این ژنرال‌ها تلاش زیادی انجام داده و سپس از آنها روی برگردانده و آنها را اخراج کرده است نشان می‌دهد که باید اتفاق جدی روی داده باشد.»
گزارش سالانه پنتاگون در سال 2024 درباره نیروهای مسلح چین متذکر می‌شود که ممکن است برخی از اخراج‌های اعضای ارتش آزادی‌بخش خلق به کلاهبرداری و تقلب در ساخت سیلوهای زیرزمینی برای موشک‌های بالستیک مربوط باشد. این موضوع با توجه به وضعیت هسته‌ای چین اهمیت بسیار زیادی دارد. همزمان، گزارش اشاره می‌کند که احتمالاً تحقیقات فساد باعث شد تا ارتش آزادی‌بخش خلق سیلوها را اصلاح کند و آمادگی عملیاتی خود را افزایش دهد. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که آن پاکسازی ممکن است انگیزه پاکسازی در سطح نظام را تقویت کرده باشد. آنها به‌تدریج نیروهای مسلح را به سازمانی پاک‌تر و حرفه‌ای‌تر تبدیل می‌کنند. سازمانی که آماده است آن‌گونه که آقای شی بارها گفته «در جنگ‌ها مبارزه کند و برنده شود».
بااین‌حال شاید بتوان چنین دیدگاهی را به آسانی رد کرد. احتمالاً پاکسازی‌ها هیچ‌گاه در چین متوقف نخواهد شد. وقتی قدرت و اختیارات فراوانی به مقامات داده می‌شود و شفافیت کاهش می‌یابد فرصت‌ها برای فساد و کلاهبرداری گسترده‌تر می‌شوند. بنابراین کشور محکوم به آن است که شاهد تکرار الگوی فساد، سرکوب و ترس باشد.
کسانی که پدیده ظهور و پیشرفت چین را مطالعه می‌کنند باید به یک احتمال نگران‌کننده توجه داشته باشند. اینکه پاکسازی‌های آقای شی به بخشی از خود نظام تبدیل شده‌اند. اگر چنین باشد، نقش پاکسازی‌ها تقویت نظام خواهد بود.
