دیپلماسی چینی
هزینه زورگویی دونالد ترامپ
شاید فکر کنید واشنگتن یا مقر سازمان ملل در نیویورک جایی است که رهبران کشورها در آنجا برای گفتوگو درباره وضعیت جهان جمع میشوند. اما در حقیقت، میزبانی رئیسجمهور شی جین پینگ از بیش از 20 رئیسجمهور و نخستوزیر در چین در دو هفته پیش نشان داد که واقعیت جدیدی در حال شکلگیری است.
آقای شی از اجلاس سازمان همکاری شانگهای (SCO) در تیانجین برای تبلیغ کشورش بهعنوان منبع ثبات و شکوفایی بهره برد. او از یک رژه نظامی که به مناسبت هشتادمین سالگرد پایان جنگ جهانی دوم برگزار میشد استفاده کرد تا به همه یادآوری کند که چین به یک کشور قدرتمند تبدیل شده است. او میگوید که آمریکا منبع مشکلات امروز جهان است.
ادعای آقای شی مبنی بر رهبری ائتلاف جهانی قدرتهای بدبین به آمریکا آنقدرها هم که فکر میکنید خیالی نیست. او مستبدانی مانند ولادیمیر پوتین از روسیه و کیم جونگ اون از کرهشمالی را که با قطار زرهی سفر میکردند به حضور پذیرفت. همچنین او از رهبران کشورهایی مانند ترکیه، مصر و هند که به غرب متمایل شده بودند استقبال کرد. هند از این بابت خشمگین است که دونالد ترامپ تعرفههایی سنگین و تنبیهی برای آن در نظر گرفت و پس از درگیری هند و پاکستان در ماه می از پاکستان طرفداری کرد.
ادعای غرورآمیز چین مبنی بر اینکه لنگر ثبات است نیز حداقل از برخی جهات باورپذیر مینماید. این کشور در حال حاضر بزرگترین شریک تجاری اکثر بازدیدکنندگان اجلاس دو هفته گذشته و حدود 40 کشور دیگر در سرتاسر جهان بهشمار میرود. در زمانی که دولت ترامپ یک کارزار مداوم از جنگ اقتصادی را علیه شرکای تجاریاش به اجرا گذاشته است معایب چین از مرکانتیلیسم و سرمایهداری دولتی چین در مقام مقایسه ناچیز به نظر میرسند.
همچنین اتحاد جدیدی پدید آمده است که با تحریمها و تهدیدهای فراسرزمینی که آمریکا از آن برای جدا کردن افراد، شرکتها و کشورها از سیستم مالی مبتنی بر دلار و سکوهای فناوری استفاده میکند، مخالف است. کشورهای بیشتر و بیشتری علاقهمندند که جایگزینهایی برای دلار پیدا کنند و تعداد کمتری از آنها مایلاند به نیابت از آمریکا تحریمهای این کشور را به اجرا گذارند.
مهمانان چین هنوز اختلافنظرهای فراوانی دارند. هند پس از درگیریها در مرز هیمالیا با افزایش حضور نظامی چین مخالف است. همسایگان چین هنگام تماشای رژه موشکهای جدید این کشور در میدان تیان آنمن احساسات متفاوتی داشتند. اما همکاری مستبدان با یکدیگر عمیقتر میشود. روسیه و کره شمالی با یکدیگر بر روی سامانههای فضایی و ماهوارهای کار میکنند. تصور میشود که روسیه در ازای دریافت حمایت چین در قضیه اوکراین، فناوریهای نظامی حساس از جمله سامانههای پیشران زیردریایی و دفاع موشکی به چین ارسال میکند.
ضعیفترین بخش کارزار آقای شی به نهادها و قواعد بینالمللی مربوط میشود. او بهتازگی اعلام کرد که حکمرانی جهانی به تقاطع جدیدی رسیده است. رسانههای دولتی پیشنهاد میکنند که چین با کشورهای همفکر کار کند و نظام حکمرانی عادلانهتر و منصفانهتری بسازد. این صحبتها در پوشش چندجانبهگرایی بیان میشوند، اما کلماتی رمزی برای یک نظام جهانی مطلوب چین هستند که در آن قدرتهای بزرگ بر حوزههای نفوذ تسلط دارند و از حقوق و امتیازهای بیشتری نسبت به کشورهای کوچک برخوردارند. با وجود این هیچ کشوری نمیخواهد که چین آسیا را اداره کند.
حاضران در جشن بزرگ آقای شی در مورد همه چیز با یکدیگر همعقیده نیستند. سازمان همکاری شانگهای با اتحاد به سبک ناتو تفاوت زیادی دارد. این کشورها بهجز عامل وحدتبخش سرخوردگی از آمریکای آقای ترامپ موارد اشتراک زیادی ندارند. رهبران اروپایی به طرز قابلتوجهی در این جشنها غایب بودند. بااینحال، تشکیل احزاب ناهمگون و دارای منافع متفاوت را نمیتوان نشانه ضعف تلقی کرد. این کاری است که ابرقدرتها بهطور انحصاری قادر به انجام آن هستند. این حقیقت که چین توانست این همه رهبر را در تیانجین و پکن هدایت کند نمایشی از قدرت روزافزون آن بهشمار میآید. چین هنوز یک نظم نوین جهانی را رهبری نمیکند، اما نشان میدهد که آقای ترامپ چه آسیبی به منافع آمریکا وارد میکند.