عبور از چراغ قرمز

محمد علی‌نژاد/ نویسنده نشریه

گوژن، شهری در جنوب شرق چین و در همسایگی ژونگشان در ایالت گوانگ‌دونگ در فاصله 23کیلومتری با مرکز شهر. شهری که به دلیل تولید لامپ‌های مختلف در جهان معروف شده است. البته این شهر همیشه به این صورت روشن نبوده و پیش از اینکه به قطب روشنایی چین تبدیل شود، روستایی مهجور و فقیر بود. روستایی که در سال‌های اخیر به شهری تبدیل شده که مکانی برای هزاران کارخانه کوچک و بزرگ فعال در حوزه لامپ و روشنایی است. بسیاری از شرکت‌های روشنایی بزرگ دنیا یک کارخانه و اتاق نمایش در شهر گوژن دارند که در فاصله یک و نیم‌ساعته از فرودگاه بین‌المللی گوانگ‌ژو واقع شده است. فاصله این شهر تا هنگ‌کنگ هم تقریباً دو ساعت است که همین موضوع یک امتیاز برای این شهر صنعتی محسوب می‌شود. جمعیت این شهر حدود 100 هزار نفر برآورد شده که 30 هزار نفر از آنها را جمعیت شناور تشکیل می‌دهد.

قطب تولید لامپ جهان

در استان گوانگ‌دونگ، 75 درصد از لامپ‌ها از کارخانه‌های لامپ‌سازی گوژن خریداری می‌شود. شهر گوژن مهم‌ترین بازار روشنایی عمده‌فروشی در کل چین و حتی جهان به شمار می‌آید. بسیاری از خرده‌فروشان لوازم موردنیاز خود را از بازار روشنایی گوژن تهیه می‌کنند. در واقع گوژن بزرگ‌ترین پایگاه تولید لوازم روشنایی در چین و یکی از بزرگ‌ترین مراکز توزیع لامپ و لوازم روشنایی در جهان است. در سال 2001، محصولات روشنایی این شهر 60 درصد بازار چین را به خود اختصاص داد و میزان صادرات از این شهر هم بیش از یک میلیارد دلار بود. از سوی دیگر 88 درصد از کل صنایع و کارخانه‌های موجود در گوژن، به تولید لامپ و لوازم روشنایی مشغول هستند. توسعه صنعت محصولات روشنایی در گوژن از اواخر دهه 1970 میلادی آغاز شد. با این حال اولین نشانه‌های توسعه جدی از اواسط دهه 1980 و اوایل دهه 1990 میلادی در این شهر دیده شد. به لطف توسعه اقتصادی سریع چین، صنعت لوازم و اتصالات روشنایی گوژن نیز رشدی غیرمنتظره را تجربه کرد و طی دو دهه به قطب تولید روشنایی چین و آسیا تبدیل شد.

رشد گوژن در آغاز هزاره جدید بی‌سابقه بوده است، به‌طوری که تعداد شرکت‌ها از سال 1999 تا 2001 بیش از 50 درصد افزایش یافت و همین موضوع باعث شد صادرات آنها هم از 40 میلیون دلار به 250 میلیون دلار برسد. در سال 2013 کل صادرات محصولات روشنایی از گوژن از مرز یک میلیارد دلار هم فراتر رفت.

در حال حاضر بیش از هفت هزار شرکت حوزه روشنایی در گوژن مستقر هستند که فروش سالانه آنها به بیش از 30 میلیارد یوآن می‌رسد. همچنین بیش از 110 هزار نفر هم در شرکت‌های موجود در این شهر به کار مشغول‌اند. بیش از 60 درصد لامپ‌های خریداری‌شده در چین از کارخانه‌های گوژن می‌آیند. این شهر زنجیره ارزش و زنجیره صنعتی کاملی دارد و همه کارخانه‌ها صفر تا صد تولید را از همان‌جا تامین می‌کنند. موضوعی که موجب شناخته‌تر شدن این شهر به عنوان یک مجموعه صنعتی کامل شده است. بسیاری از مشتریان خرد هم لوازم روشنایی موردنیاز خود را از تولیدکنندگان گوژن خریداری می‌کنند.

برندهای مطرح حوزه روشنایی نظیر هوایی، آب، کایویان، OKS، لیانگ‌یی، رییسه، جیولیو، لایتس‌تک، تانگ‌شیدا و ... همگی در این قطب روشنایی مستقر هستند. به اعتقاد بسیاری از صاحبان کسب‌وکار در این شهر، حضور همین شرکت‌ها بود که شهریت گوژن را در سال‌های اخیر به شدت افزایش داده است.

قصه موفقیت

تقریباً 11 سال پیش، دینگ یون‌ژیانگ جوانی بود که رویای ایجاد یک محصول مشابه با برندهای لاکچری ایتالیا را در سر می‌پروراند، اما استارت‌آپ او در همان بدو حرکت با شکست مواجه شد. اما حالا شرکت او در شهر گوژن، «پایتخت روشنایی چین» با چندین طراح ایتالیایی همکاری می‌کند.

دینگ کار خود را با تاسیس شرکتی در قطب تولید چین در حاشیه رودخانه پرل در سال 2007 آغاز کرد. لامپ‌های حبابی او در داخل و خارج به فروش می‌رفت و همین رونق درآمدی 20 میلیون‌یوآنی برای او در سال اول محقق کرد. یک سال بعد او از طرف یک شرکت ایتالیایی به سرقت طراحی متهم شد و در سال 2010 پرونده را باخت تا شرکت او ورشکسته شود.

در سال 2014، دینگ با تمرکز بر طراحی ارژینال یک برند روشنایی دیگر به نام هومون را تاسیس کرد. تغییر در طرح کسب‌وکار تنها درسی نبود که دینگ از شرکت قبلی گرفته بود. او همچنین به دلیل تغییر در قوانین حقوق مالکیت ذهنی مجبور شد شیوه کسب‌وکار خود را تغییر دهد.

با این حال بعد از 30 سال توسعه، شهر کوچک گوژن به بزرگ‌ترین مرکز خرید و تولیدکننده لامپ دنیا تبدیل شده است. به‌طوری که بیش از 50 درصد از کل لامپ‌های فروخته‌شده در جهان از محصولات کارخانه‌های این شهر بوده‌اند. با وجود این از زمانی که مرکز حفاظت حقوق مالکیت ذهنی (IPR) تاسیس شده، صنعت روشنایی داخلی چین تحت سلطه اجناس تقلبی، بی‌کیفیت و ارزان قرار گرفته است.

به گفته ژو جین تیان، عضو حزب کمونیست شهر، در آن زمان طراحان به دلیل محصولات کپی شرکت‌های تولیدی گوژن، دیگر علاقه‌ای به کار با آنها نداشتند. با این حال در حال حاضر به گفته دفتر اقتصاد، فناوری و اطلاعات شهر، اکثر شرکت‌های روشنایی گوژن حالا طراحی و برند مختص خودشان را دارند و محصولات خود را با شکل و شمایل جدید تولید می‌کنند.

با بهبود قوانین حمایت از حقوق مالکیت ذهنی، گوژن به یک منطقه نوآور در حوزه صنعت روشنایی جهانی تبدیل شد. و حالا شرکت‌های خارجی هستند که از محصولات چینی کپی‌برداری می‌کنند و مرکز حمایت از حقوق مالکیت ذهنی در این زمینه قراردادهایی را با نمایندگان شرکت‌های خارجی به امضا می‌رسانند. در واقع تحول عظیم گوژن به لطف تلاش‌های روزافزون چین در حفاظت از حقوق حمایت از مالکیت ذهنی بوده است.

در زمان ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ و در واکنش به تفاهم‌نامه امضاشده از سوی رئیس‌جمهور وقت امریکا با دفتر تجارت آمریکا به منظور سنجش اقدامات مالکیت ذهنی چین، سخنگوی وزارت تجارت چین اعلام کرد که با استفاده از بهبود مقررات و تشدید حفاظت قضایی و اداری توجه بیشتری به حوزه حمایت از حقوق مالکیت ذهنی خواهد کرد.

در سال 2016، پلیس چین بیش از 17 هزار مورد از نقض قوانین IPR را شناسایی و حل و فصل کرد که ارزش این پرونده‌ها بیش از 6 /4 میلیارد دلار بود. همچنین گمرک چین هم بیش از 42 میلیون محصول را خاطر نقض قوانین IPR ضبط کرد.

از سال 2013، دولت چین بیش از 170 کمپین را برای مقابله با محصولات تقلبی راه‌اندازی کرده و بیش از 3 /1 میلیون مورد جنس تقلبی شناسایی و نزدیک 100 هزار نفر در همین رابطه بازداشت شدند. به‌طوری که تنها در سال 2014 بیش از 40 هزار دادگاه‌ با موضوع مالکیت ذهنی نیز در پکن، شانگهای و گوانگ‌ژو تشکیل شد.

شکوفایی با تحول اقتصادی چین

کمونیست‌های چینی که تا پیش از دهه 1970، دو برنامه اقتصادی گسترده را پشت‌سر گذاشته بودند، خاطره چندان خوبی از برنامه‌های اصلاحی متمرکز نداشتند. مرگ چند ده میلیون نفر و از دست دادن زمین‌های کشاورزی تنها بخشی از میراث برنامه‌های متمرکز برای شهروندان چینی بود. به همین دلیل هدف «نداشتن بازنده» به یکی از محورهای برنامه اصلاح اقتصادی چین در سال 1979 تبدیل شد. چینی‌ها برای دستیابی به این هدف که کارایی و بهینگی را در کنار هم محقق می‌کرد از یک برنامه اقتصادی دوسویه استفاده کردند. این برنامه دوسویه از آنجا بهینه و کارا بود که امکان بهبود یا بدتر نشدن شرایط را برای تمامی بازیگران اقتصادی فراهم می‌کرد. باید توجه کرد دستیابی همزمان به بهینگی و کارایی در اجرای یک برنامه اصلاح اقتصادی در عمل بسیار سخت است، اما بررسی کارشناسان دانشگاه هاروارد با عنوان «اصلاحات اقتصادی بدون بازنده» نشان می‌دهد که سیاستگذاران چینی با اجرای تدریجی سیاست‌های آزادسازی اقتصادی به موازات اجرای برنامه متمرکز دولتی توانستند نتیجه‌ای کاراتر و در عین حال بهینه‌تر کسب کنند.

شاید بخش عمده‌ای از رونق گوژن ناشی از تحول عظیمی بود که در اقتصاد چین در حال شکل‌گیری بود. فاز نخست اصلاح اقتصادی در چین، بر سه محور عمده طراحی شده بود. سیاستگذاران چینی در گام نخست مالکیت بخش عمده‌ای از صنایع و مزارع تحت مالکیت خود را به بخش خصوصی و دولت‌های محلی واگذار کردند. مقایسه نحوه خصوصی‌سازی در چین با کشورهای اروپای شرقی نشان می‌دهد که چینی‌ها با سرعت کمتری خصوصی‌سازی را در کشور خود اجرا کردند. یکی از مهم‌ترین دلایل سیاستگذاران چینی از این اقدام این بود که آنها می‌خواستند کماکان حمایت‌های بودجه‌ای و مدیریتی دولت از صنایع متوسط و بزرگ را حفظ کنند. به این ترتیب می‌توان گفت خصوصی‌سازی در چین در مقایسه با بسیاری از کشورها با سرعت کمتر و به‌صورت پله‌ای به مرحله اجرا درآمد.

علاوه بر این، سیاستگذاران چینی با آگاهی از نقش نظام مالی در مانع‌زدایی از مسیر توسعه، اصلاح نظام مالی را به‌عنوان یکی از محورهای برنامه اصلاح اقتصادی به موازات خصوصی‌سازی به مرحله اجرا درآوردند. تا پیش از اجرای اصلاحات اقتصادی در چین این کشور تنها یک بانک داشت که هم وظایف بانک مرکزی را انجام می‌داد و هم وظیفه ارائه خدمات و تسهیلات بانکی را بر عهده داشت؛ اما پس از سال 1980 سیاستگذاران چینی در سه مرحله اقدام به اصلاح نظام بانکی در چین کردند. در مرحله نخست نظام تک‌بانکی که از شوروی الهام گرفته شده بود به نظام چند‌بانکی تغییر پیدا کرد. همچنین برخی از بانک‌های خارجی نیز اجازه پیدا کردند با احداث شعبه در چین برخی از خدمات را به ‌صورت محدود ارائه دهند. در مرحله دوم دولت چین اقدام به تشکیل برخی از بانک‌های تخصصی کرد. اما فشار تسهیلات تکلیفی بر دوش این بانک‌ها باعث انباشت روزافزون مطالبات معوق در شبکه بانکی این کشور شد. تهدید انجماد بانکی باعث شد تا سیاستگذاران چینی گام نهایی در اصلاح نظام بانکی این کشور را نیز اجرایی کنند. به این ترتیب سهام بانک‌های دولتی عرضه شد و مدیریت منابع مالی این بانک‌ها تحت نظارت سهامداران قرار گرفت. از سوی دیگر بخشی از منابع صندوق ذخیره ثروت با استفاده از ابزار شرکت مدیریت دارایی برای کاهش حجم مطالبات معوق در نظام بانکی این کشور به‌کار گرفته شد.

افزون بر این سیاستگذاران چینی به‌منظور تطبیق با سیستم بازتعریف‌شده، همزمان با انجام اصلاحات اقتصادی دست به تغییرات تدریجی در قوانین تجاری و حقوقی خود زدند. چین به‌محض ورود به سازمان تجارت جهانی وارد عرصه تغییر نظام حقوقی شد. افزون بر این برخی از تعرفه‌های حمایتی مانند تعرفه حمایت از صنایع خودرو در این کشور به تدریج کنار گذاشته شد. از سوی دیگر با افزایشی که در سرمایه‌گذاری خارجی ایجاد شده بود، فشارهای تازه‌ای برای تغییرات حقوقی در جهت ضمانت سرمایه‌گذاری در خاک چین و افزایش پیش‌بینی‌پذیری تجارت در این کشور وارد شد. با وجود اثرگذاری مثبت تغییرات ساختار حقوقی بر رشد اقتصادی چین، برخی کارشناسان عقیده دارند چارچوب قوانین در این کشور متناسب با آزادسازی اقتصادی به‌روز نشده است. به عقیده این عده سه دهه توسعه اقتصادی چین همگام با سه دهه رشد فساد پیش رفته است. نبود حقوق امنیتی برای سرمایه‌گذاران، ضعف قواعد برای تسهیل ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاران و مرزهای نامشخص در قوانین حقوقی از ضعف‌های سیستم حقوقی چین هستند که در روند اصلاحات به آنها توجه کافی نشده است. به عقیده کارشناسان، در صورت اصلاح این موانع، اقتصاد چین به‌طورقطع روند رشد سریع‌تری خواهد یافت. این در حالی است که این ضعف‌های حقوقی در صورت استمرار می‌تواند بسیاری از دستاوردهای اقتصادی چین را بر باد دهد.

نمایشگاه دائمی روشنایی و نور

با سال‌ها توسعه و به لطف سیاست‌های حمایتی دولت، صنعت نور و روشنایی در شهر گوژن رونق گرفته است. حالا این شهر به عنوان یک مجموعه صنعتی ارزشی بالغ بر میلیاردها یوآن دارد. آمار سال 2020 نشان می‌دهد که حجم فروش محصولات روشنایی گوژن تقریباً 70 درصد از کل حجم فروش چین بوده است. محصولات ساخت گوژن حالا به بیش از 130 کشور دنیا صادر می‌شود و بیش از 38 هزار کارخانه تولیدی محصولات روشنایی در این شهر وجود دارد.

به همین دلیل است که یکی از بزرگ‌ترین نمایشگاه‌های لامپ و تجهیزات روشنایی دنیا هر دو سال یک‌بار در مساحتی به وسعت 5 /1 میلیون مترمربع در این شهر برگزار می‌شود. این نمایشگاه، یک رویداد مشترک میان دولت خلق گوژن، شرکت نمایشگاه‌های بین‌المللی بازارها و همچنین سینواکسپوی شانگهای است. این نمایشگاه با استفاده از پنج بازار مجزای بزرگ یک رویداد بین‌المللی پدید آورده است که کل زنجیره صنعت نور و روشنایی را پوشش می‌دهد. همچنین وب‌سایت Denggle.com یک وب‌سایت تجاری B2B است که دست‌اندرکاران این نمایشگاه برای غرفه‌داران و خریداران فراهم کرده و دارای یک پلت‌فرم ارتباطی کارآمد و باکیفیت است که امکان خرید و فروش آنلاین از نمایشگاه را فراهم می‌آورد.

البته این نمایشگاه تنها نمایشگاه نور و روشنایی چین نیست. نمایشگاه بین‌المللی گوانگ‌ژو، محلی برای عرضه محصولات ۲۷۰۰ غرفه‌دار ایجاد کرده. این غرفه‌های تجاری، معرف شرکت‌ها و خدماتشان در مکانی به مساحت ۲۲۵ هزار مترمربع در نمایشگاه نور و روشنایی گوانگ‌ژو هستند. در آخرین دور این نمایشگاه که در سال 2020 برگزار شد ۱۳۶ هزار بازدیدکننده به نمایشگاه بین‌المللی نور و روشنایی گوانگ‌ژو آمدند تا در جریان آخرین تحولات و نوآوری‌ها در بخش‌های اصلی نمایشگاه یعنی نورپردازی خارجی /تجاری، نورپردازی داخلی  / تزئینی، لوازم جانبی و قطعات الکترونیک، فناوری LED و لامپ‌های برقی قرار بگیرند.