حفاظت خطرناک
چرا محافظان محیط زیست، در بسیاری از کشورها به قتل می‌رسند؟
گزارشی جدید از گلوبال ویتنس نشان می‌دهد که قتل مدافعان زمین و فعالان محیط‌زیستی در جهان به ویژه در آمریکای لاتین افزایش یافته است. شکست در مبارزه با تغییرات اقلیمی آسیب‌پذیرترین افراد را مجبور به حضور در خطوط مقدم می‌کند و آنها نیز با جان خود هزینه می‌دهند.
فعالان محیط زیست به‌طور فزاینده‌ای به قتل می‌رسند. بر اساس گزارش جدید سازمان غیردولتی مستقر در لندن، گلوبال ویتنس، تنها در سال 2019، 212 مدافع زمین و محیط زیست کشته شدند که 30 درصد از 164 کشته در سال 2018 بیشتر است. حدود 40 درصد از این کشتارها نیز مردم بومی و مالکان سنتی زمین بودند. بیش از دوسوم قتل‌ها در آمریکای لاتین اتفاق افتاده است و کلمبیا با 64 قتل به دلیل عدم اجرای توافقنامه صلح 2016 با فارک و محافظت از کشاورزان در حال گذار از کوکا به کاکائو و قهوه برای کاهش تولید کوکائین در صدر این فهرست قرار دارد.
افزایش کلی قتل بخشی از یک روند گسترده‌تر است. مطالعه‌ای که در سال 2019 در مجله معتبر نیچر منتشر شد نشان داد که در 15 سال بین سال‌های 2002 تا 2017، بیش از 1558 مدافع محیط زیست کشته شده‌اند. مری منتون، پژوهشگر عدالت محیطی در دانشگاه ساسکس که یکی از نویسندگان این گزارش است، ادامه می‌دهد که «تعجب نخواهد کرد» اگر رقم واقعی به دلیل عدم گزارش و حتی تحقیق درباره قتل‌ها دو برابر این مقدار باشد. در همین حال، منتون می‌گوید که تنها 10 درصد از عاملان این قتل‌ها تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرند. راشل کاکس، یکی از مبارزان در حوزه تغییرات اقلیمی در گلوبال ویتنس، می‌گوید که درگیری فزاینده بر سر منابع کمیاب زمین در زمان افزایش تقاضای مصرف‌کنندگان جهانی، رهبران جوامع بومی و سنتی را مجبور می‌کند از قلمرو خود محافظت کنند. او در مورد اقلیت‌هایی که در برابر استخراج معادن، چوب‌بری و پروژه‌های تجارت کشاورزی مقاومت می‌کنند، می‌گوید: «مردم بومی به‌طور نامتناسبی در برابر حمله آسیب‌پذیر هستند.» اما کشتارها فقط نوک کوه یخ است. کاکس ادامه داد: «بسیاری از مدافعان محیط زیست به دلیل کارشان مورد حمله قرار گرفتند، زندانی شدند یا با کمپین‌های بدنامی مواجه شدند.» در ادامه برخی از بدنام‌ترین کشورها در این زمینه را بررسی می‌کنیم.
فیلیپین
در بسیاری از سال‌ها، فیلیپین مرگبارترین کشور برای فعالان محیط زیست است. در سال 2018، حداقل 46 مدافع محیط زیست در فیلیپین به قتل رسیدند، که نشان از افزایش 53درصدی نسبت به سال گذشته و بازگشت به نرخ بالای قتل در سال‌های اول رژیم دوترته داشت. 26 قتل مربوط به تجارت کشاورزی بود که بالاترین میزان در جهان است.
لئون دولسه، هماهنگ‌کننده ملی شبکه مردمی کالیکاسان برای محیط زیست، می‌گوید: «به دلیل تلاش‌های دولت برای گسترش استخراج معادن و چوب تحت عنوان بهبود اقتصادی پس از بحران کووید 19، ما برای موج‌های خشونت بیشتر آماده می‌شویم.» رئیس‌جمهور دوترته همچنین از قوانین سختگیرانه ضدتروریسم برای سرکوب فعالان با برچسب زدن به آنها به عنوان جنایتکار استفاده می‌کند.
جزیره جنوبی میندانائوی فیلیپین با 19 قتل مرتبط با محیط زیست در سال 2019 به دلیل مخالفت مداوم با مزارع نخل روغنی و کشاورزی، همچنان یک نقطه پرمشکل و خطرناک است. دولسه ادامه داد که حملات به ویژه در قلمرو مردم بومی یا لوماد شایع است، زیرا «آخرین مسیرهای جنگلی جزیره» را تشکیل می‌دهد. او گفت که جوامع بومی «همچنان بر سر راه استخراج معادن، سدسازی و سکونتگاه‌های کشاورزی ایستاده‌اند». بر اساس این گزارش، آسیب‌پذیری بالای فیلیپین در برابر تغییرات آب‌وهوایی، به ویژه طوفان‌ها، این مقاومت را بیش از پیش ضروری کرده است.
برزیل
تلاش تهاجمی رئیس‌جمهور برزیل، ژایر بولسونارو برای گسترش معادن و تجارت کشاورزی در مقیاس بزرگ در آمازون، مردم بومی را بیشتر در خط مقدم بحران اقلیمی قرار داده است، به‌خصوص که جنگل‌زدایی در زمین‌های بومی از سال 2018 تا 2019 حدود 74 درصد افزایش یافته است. از 24 قتل مدافعان زمین و محیط زیست در برزیل، 90 درصد در آمازون رخ داده است. افزایش خشونت در منطقه غنی از منابع که همچنین بزرگ‌ترین مخزن جذب کربن زمین است، زمانی رخ می‌دهد که دولت بولسونارو لایحه‌ای بحث‌برانگیز در سال 2019 ارائه کرد که خواستار قانونی شدن استخراج معادن تجاری در زمین‌های بومی است.
مری منتون می‌گوید خود بولسونارو نیز از طریق سخنان نفرت‌انگیز علیه مدافعان بومی به‌طور فعال خشونت را تشویق می‌کند. در ژوئن سال گذشته، گزارش شد که ده‌ها معدنچی با لباس نظامی به جامعه واجاپی در آمازون برزیل حمله کردند و یکی از رهبران آن را با چاقو زده و کشتند.
مکزیک
18 مدافع زمین و محیط زیست در سال 2019 در مکزیک کشته شدند، که افزایش چهارنفری را نسبت به سال گذشته نشان می‌دهد. آنها شامل اوتیلیا مارتینز کروز 60ساله و پسر 20ساله او گرگوریو چاپارو کروز بودند که در بیرون از خانه خود در شهر ال چاپوته در شمال غربی مکزیک در اول می 2019 جسدشان پیدا شد. این دو نفر از مدافعان بومی تاراهومارا بودند. گفته می‌شود که آنها توسط قاتلان به تلافی تلاش‌های آنها برای جلوگیری از جنگل‌زدایی غیرقانونی زمین اجدادی خود در سیرامادره کشته شده‌اند. دو ماه قبل از آن، سمیر فلورس سوبرانس در خارج از خانه خود در 20 فوریه 2019 به ضرب گلوله کشته شد. او یک کشاورز بومی ناهواتل و فعال محیط زیست از آمیلسینگو، مورلوس بود. وی روز قبل از کشته شدنش، علناً علیه پروژه ادغام مورلوس (MIP) برای توسعه زیرساخت انرژی زغال‌سنگ و گاز صحبت کرده بود.
رومانی
اروپا به ندرت شاهد مرگ‌ومیر مدافعان محیط زیست بوده است، اما دو محیط‌بان در حال مبارزه با قاچاقچیان غیرقانونی چوب در سال 2019 کشته شدند. رومانی بیش از نیمی از جنگل‌های قدیمی و اولیه اروپا را دارد که «ریه‌های اروپا» نامیده می‌شوند. اما به گفته صلح سبز، حدود سه هکتار (4 /7 هکتار) از این جنگل بکر در رومانی در هر ساعت تخریب می‌شود که بیشتر آن به وسیله «مافیای چوب» که این دو جنگلبان با آن مخالف بودند، انجام می‌شود. گزارش گلوبال ویتنس اشاره می‌کند که صدها تهدید حمله علیه این محیط‌بانان قبل از کشته شدن آنها صورت گرفته است. به‌رغم هزاران‌نفری که در اواخر سال 2019 در بخارست و دیگر شهرهای رومانی برای مخالفت با قطع غیرقانونی درختان و درخواست تحقیق درباره این حملات راهپیمایی کردند، هیچ‌کس متهم نشده است.
هندوراس
در هندوراس، کشتارها از چهار نفر در سال 2018 به 14 مورد در سال 2019 افزایش یافته است و این کشور را به خطرناک‌ترین کشور از نظر سرانه برای مدافعان زمین و محیط زیست در سال 2019 تبدیل کرد. حملات مرگبار علیه فعالان به ویژه علیه زنان شایع بوده و از زمان قتل برتا، فعال هندوراسی و رهبر بومی این کشور، این روند افزایشی ادامه دارد. برتا کاسرس در سال 2016، چند ماه پس از برنده شدن جایزه معتبر محیط زیست گلدمن، به دلیل مخالفت با ساخت سد در منطقه خود، به طرز وحشیانه‌ای به قتل رسید.
ماروسیا لوپز از ابتکار عمل زنان مدافع حقوق بشر یاد می‌کند که 1233 حمله علیه این زنان مدافع را بین سال‌های 2017 تا 2018 مستند کرده است. او در این باره می‌گوید: «زنان رهبری مهمی در مبارزه با شرکت‌های استخراجی و گروه‌های جنایتکار دارند و تلاش دارند جلوی از دست رفتن زمین‌های خود را بگیرند.» مردم بومی آفریقایی گاریفونا که در سواحل شرقی زندگی می‌کنند به ویژه در سال 2019 مورد هدف قرار گرفتند و 16 نفر به دلیل دفاع از زمین‌های خود و عمدتاً به دلیل مخالفت با کشت نخل روغنی و توسعه گردشگری کشته شده‌اند. گروه‌های جنایتکار مدت‌هاست که بدون مجازات به جوامع گاریفونا حمله می‌کنند.
کلمبیا
کلمبیا مرگبارترین کشور جهان برای فعالان محیط زیست است. بر اساس گزارش گلوبال ویتنس، این کشور آمریکای جنوبی با 65 قتل، برای دومین سال متوالی، بیشترین تعداد قتل مدافعان محیط زیست را داشته است.
اگرچه دولت کلمبیا تقریباً پنج سال پیش با رزمندگان سابق نیروهای مسلح انقلابی کلمبیا (FARC) به توافق صلح دست یافت، اما بخش‌هایی از این کشور همچنان درگیر خشونت است. کلمبیا که با دو اقیانوس احاطه شده است، نیمی از تالاب‌های رشته‌کوه آند را در خود جای داده و 30 درصد از مساحت آن توسط جنگل‌های بارانی پوشیده شده از نظر اقلیم است که آن را به یکی از متنوع‌ترین کشورهای جهان تبدیل کرده است. محیط‌بانانی که در کلمبیا کار می‌کنند، علیه کارزار خشونتی که در معرض آن قرار می‌گیرند و مصونیت از مجازات کسانی که علیه فعالان جنایت می‌کنند، سخن گفته‌اند، چیزی که دولت ایوان دوکه، رئیس‌جمهور کلمبیا در جلوگیری از آن ناتوان بوده است. بین خشونت مسلحانه و الگوی توسعه اقتصادی پیوندی وجود دارد و این باعث شده است که کلمبیا به کشوری تبدیل شود که بیشترین تعداد رهبران محیط زیست در آن کشته می‌شوند.
گزارش سالانه گلوبال ویتنس انتقادهای شدیدی را به کلمبیا وارد می‌کند، تا جایی که این سازمان غیردولتی بیان می‌کند که حملات علیه محیط‌بانان و رهبران اجتماعی در سراسر این کشور صورت می‌گیرد و به‌رغم توافق‌نامه‌های صلح امضاشده در سال 2016 نشان‌دهنده خشونت بومی در سراسر کشور است. این سازمان معتقد است که این وضعیت به اجرای تاسف‌بار روند صلح از سوی دولت بازمی‌گردد. در بسیاری از دورافتاده‌ترین مناطق، گروه‌های شبه‌نظامی و جنایتکار کنترل خود را از طریق خشونت علیه جوامع روستایی و عدم اقدام دولت برای محافظت از آنها افزایش داده‌اند. در این گزارش آمده است: «کسانی که به دنبال حفاظت از زمین و محیط زیست خود هستند، به‌طور فزاینده‌ای در تیررس این خشونت‌ها هستند و این موضوع به ویژه برای کسانی که از زمین‌های بومی محافظت می‌کنند، بسیار شدیدتر است.» بیش از 17 قتل در چارچوب برنامه‌های تنظیم‌شده برای ترویجِ گذار کشاورزی از کشت گیاه کوکا به محصولات قانونی، یکی از نکات مندرج در توافقنامه صلح است که حمایت زیادی از آن نشده است.
گلوبال ویتنس تاکید می‌کند که جوامع بومی کلمبیا بدترین آسیب را از خشونت می‌بینند، وضعیتی که در طول همه‌گیری ویروس کرونا بدتر شده است. در این گزارش آمده است: «مشکلات به هدف قرار گرفتن مدافعان در خانه‌هایشان منجر شده و اقدامات حفاظتی دولت نیز تاثیر چندانی ندارند.» اندیشکده مستقل کلمبیایی بنیاد ایده‌هایی برای صلح (Fundación Ideas para la Paz) قبلاً در گزارشی در آوریل 2020 هشدار داده بود که به چالش‌های ناشی از کووید 19، «باید خطرات ناشی از تهدیدات علیه کارگران پارک‌های ملی منطقه آمازون از سوی جناح‌های مخالف فارک را اضافه کنیم».
به‌رغم تعداد بالای کشتار فعالان محیط زیست در حدی که هر هفته بیش از یک نفر کشته می‌شود دولت کلمبیا تلاش کرده است خود را به عنوان مدافع طبیعت به جهانیان نشان دهد. در سال 2020، کلمبیا به عنوان میزبان روز جهانی محیط زیست انتخاب شد، رویدادی سالانه که توسط سازمان ملل متحد برگزار می‌شود و به‌طور مجازی در ماه سپتامبر برگزار شد. رئیس‌جمهور دوکه مبارزه دولتش با جنگل‌زدایی را برجسته کرد و به نمایندگان اطمینان داد که دفاع از محیط زیست یک موضوع امنیت ملی در کلمبیاست و 22 هزار نفر از نیروهای مسلح برای این منظور مستقر شده‌اند. با این حال، طبق آمار رسمی، کلمبیا در سال 2020 بیش از 171685 هکتار جنگل را از دست داده که هشت درصد بیشتر از سال 2019 بود. اکثر این جنگل‌های از‌دست‌رفته مربوط به جنگل‌های آمازون در جنوب این کشور بوده است. آمریکای لاتین خطرناک‌ترین قاره جهان برای فعالان محیط زیست است. سال گذشته 20 قتل در برزیل، 17 مورد در هندوراس، 13 مورد در گواتمالا، 12 مورد در نیکاراگوئه و شش مورد در پرو رخ داد. گزارش گلوبال ویتنس بیان می‌کند که در برزیل و پرو، تقریباً 75 درصد از کل حملات ثبت‌شده علیه محیط‌بانان در مناطق جنگلی آمازون رخ داده است.
