سیگنال کارایی

  آرین فلاح: میلتون فریدمن مهم‌ترین ماموریت بنگاه را کسب سود بیشتر می‌دانست. اگر این ماموریت را اصل بدانیم آن وقت باید مهم‌ترین ماموریت بنگاه‌های پذیرفته‌شده در بورس را ایجاد بیشترین ارزش برای سهامداران بدانیم و اگر این ماموریت را نیز بپذیریم آنگاه باید این پرسش را مطرح کنیم که کدام بنگاه‌ها بهتر می‌توانند از پس ماموریت سودرسانی به سهامداران برآیند؟ قطعاً عوامل مختلفی در این زمینه دخیل هستند که وزن هر کدام متفاوت است اما یکی از مهم‌ترین عوامل، «کارایی بنگاه» است که با اثرگذاری بر سطح تولید، عملکرد بهتر بنگاه را به دنبال دارد. فردریش فون هایک معتقد بود؛ کارایی وقتی وجود دارد که نرخ نهایی جانشینی بین دو کالا یا عوامل تولیدی در تمامی استفاده‌های مختلفی که از آنها می‌شود، یکسان باشد. در علم اقتصاد، «نرخ نهایی جانشینی» مقدار کالایی است که یک مصرف‌کننده مایل است به منظور به دست آوردن یک واحد از کالای دیگر از دست بدهد و همچنان روی همان منحنی بی‌تفاوتی باقی بماند. مسعود نیلی معتقد است، در فرآیند تولید، مهم‌ترین عامل موثر بر تولید، کارایی بنگاه است که با اثرگذاری بر سطح تولید، باعث بهبود وضعیت اقتصادی می‌شود. به همین دلیل مهم‌ترین ماموریت مدیران بنگاه این است که بتوانند شاخص‌های بهره‌وری و کارایی بنگاه را به شکلی تعریف کنند تا بنگاه بتواند از کوره‌راه‌های سخت بازار مسیر خود را به سمت رشد و سلامت طی کند. برخی اقتصاددانان، کارایی را در سه سطح فنی، تخصیصی و اقتصادی تعریف کرده‌اند. یعنی زمانی که از کارایی فنی سخن می‌گوییم، منظور، بیشترین تولید ممکن است که می‌توان از مقدار مشخصی از عوامل تولید به دست آورد. کارایی تخصیصی به معنی به‌کارگیری ترکیبی از عوامل تولید است که کمترین هزینه را برای بنگاه به دنبال دارد به گونه‌ای که با توجه به سطح مشخص محصول، بیشترین سود به دست آید و کارایی اقتصادی به معنی توانایی واحد تولیدی در به دست آوردن بیشترین سود ممکن با توجه به قیمت و سطوح نهادهاست.  برخی پژوهش‌های قدیمی نشان می‌دهد مصرف انرژی و سرمایه فیزیکی در تمامی حالات تاثیر مثبت و معناداری بر تولید صنعتی دارند. اما منصور عسگری استادیار موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی در پژوهشی نشان می‌دهد که صنایع منبع‌محور بیشترین کارایی را دارند. به نظر می‌رسد پایین بودن هزینه‌های مواد اولیه و انرژی، عامل اصلی ایجاد این کارایی است. بر اساس این تحقیق، صنایع شیمیایی، نفت، و زغال‌سنگ در رتبه اول کارایی قرار دارند. صنایع نساجی، پوشاک، و چرم، چوب و محصولات چوبی، کاغذ و مقوا و چاپ و انتشار در رتبه دوم قرار دارند و صنایع شیمیایی، نفت، زغال‌سنگ، لاستیک، و پلاستیک و صنایع محصولات کانی غیرفلزی به جز نفت و زغال‌سنگ در رتبه سوم قرار دارند و در نهایت صنایع تولید فلزات اساسی صنایع ماشین‌آلات و تجهیزات و ابزار و محصولات فلزی در رتبه چهارم کارایی قرار دارند. در این پرونده می‌خواهیم به این پرسش پاسخ دهیم که سهامداران برای انتخاب سهام، چقدر به کارایی اهمیت می‌دهند.