فلز زرد بر سر دوراهی
حرکت بازار طلا در نیمه دوم سال جاری چگونه خواهد بود؟
اگر به‌طور بلندمدت می‌خواهید سرمایه خود را حفظ کنید، می‌توانید به طلا اعتماد کنید. این صحبت را نه از یک کارشناس، بلکه حتی می‌توان از یک فعال بازاری نیز پرسید. اگر در بلندمدت و بازه بیشتر از 10 سال، بازدهی بازارهای موازی نظیر ارز، بورس، طلا و مسکن را ارزیابی کنید، حتماً در این شرایط بازدهی طلا، بیشتر از سایر بازارها خواهد شد. اما به نظر می‌رسد که در کوتاه‌مدت، بازارهای دیگر نیز می‌توانند برای جذابیت گوی سبقت را از طلا بربایند. یکی از مهم‌ترین رقیب‌های جدید، برای همه بازارها رمزارزهاست.
از نگاه کارشناسان، طلا از جمله دارایی‌های امن در سراسر جهان محسوب می‌شود و مامن سرمایه‌گذاران هنگام بحران‌های اقتصادی بوده است. این بازار پرریسک تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار می‌گیرد، عواملی مانند قیمت جهانی طلا، وجود انتظارات تورمی، نوسانات نرخ ارز، نوسانات شاخص سهام و تحریم‌های بین‌المللی. در این بین از دو مولفه داخلی و خارجی تاثیرپذیر است. مولفه داخلی تاثیرگذار نرخ برابری دلار به ریال بوده و مولفه خارجی قیمت اونس جهانی است. از دیگر مزیت‌های سرمایه‌گذاری در طلا، نبود محدودیت زمانی است و در هر زمان می‌توان اقدام به خرید یا فروش کرد. انتخاب روش سرمایه‌گذاری در طلا بسیار حساس است. انتخاب از بین طلای ساخته‌‌شده یا ساخته‌نشده یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های افراد است. البته سرمایه‌گذاری‌های کلان عموماً بر روی طلای ساخته‌نشده صورت می‌گیرد. جذابیت بازار طلا به عنوان یک بازار سودده در کل دنیا و حتی کشورهای پیشرفته نیز مطرح است. اما سختی‌های نگهداری آن، بازده بودن آن در بلندمدت و وجود حباب قیمتی در نرخ سکه در ایران، از مشکلات این سرمایه‌گذاری است.
سرگذشت طلا در نیمه نخست
بررسی‌ها نشان می‌دهد که در نیمه‌نخست سال جاری دلار رشد ۱۱درصدی را ثبت کرد و در بازار سکه نیز شاهد افزایش ۶۵ /۸درصدی قیمت بودیم. همچنین بازار سرمایه که در سال‌های قبل توانسته بود جایگاه خوبی داشته باشد و همواره در صدر بازدهی‌ها قرار داشت، اما در نیمه نخست سال جاری، بازی را به سکه و بورس باخت. در میان این بازارها، مسکن نیز از همه بازدهی کمتری را ثبت کرده و میزان بازدهی آن به کمتر از پنج درصد رسید. در نیمه نخست سال جاری، دلار و سکه روند همسویی را پشت سر گذاشتند و دلار در تابستان رشد دورقمی را تجربه کرد. سکه در سه ماه دوم سال توانست بیش از ۱۶ درصد افزایش را تجربه کند، حال آنکه سهم دلار، افزایش 8 /14درصدی بود. اگرچه در بهار سال جاری، رشد دلار از رشد سکه بیشتر گزارش شده بود. اما در تابستان سال جاری، فلز گرانبهای داخلی به دو دلیل در تابستان از دلار سبقت گرفت. اولین عامل هراس معامله‌گران نسبت به عرضه بازارساز در بازار دلار بود و دومین عامل، حساسیتی بود که معامله‌گران تصور می‌کنند نسبت به بازار ارز وجود دارد. در واقع بازیگران بزرگ بازار به دلیل هراس‌های یاد‌شده تمایل بیشتری به خرید سکه در مقایسه با دلار دارند. همسو با رشد قیمت دلار، سکه امامی نیز در تابستان روند صعودی داشت. فلز گرانبهای داخلی در آخرین روز بهار در محدوده ۱۰ میلیون و ۳۳۰هزار تومان قرار داشت، ولی در روز ۳۱شهریورماه توانست تا پنج‌قدمی مرز ۱۲ میلیون‌تومانی پیشروی کند. در واقع در تابستان فلز گرانبهای داخلی بیش از یک میلیون و ۶۶۰ هزار تومان افزایش ارزش را به ثبت رساند. این میزان رشد سکه در شرایطی به ثبت رسید که بهای اونس طلا در بازارهای جهانی، رشد خاصی در این بازه زمانی نداشت. اونس در ۳۱ خردادماه در محدوده هزار و ۷۸۰ دلار قرار داشت و در روز ۳۱ شهریورماه نیز در حوالی همین محدوده قیمتی تغییرات خود را به ثبت رساند. البته حتی افت اونس طلا در ابتدای پاییز نیز نتوانست راه صعود فلز گرانبهای داخلی را سد کند. اما سوال اینجاست که حرکت سکه و طلا، در نیمه دوم سال جاری چگونه خواهد بود؟ این موضوع به دو عامل قیمت دلار و طلای جهانی وابسته است. که در ادامه گزارش تشریح می‌شود.
عوامل موثر بر قیمت دلار
براساس الگوهای نظری اقتصادی، نرخ ارز می‌تواند بر مبنای عوامل مختلف سه روند بلندمدت، میان‌مدت و کوتاه‌مدت داشته باشد. نرخ ارز به طور همزمان تحت تاثیر عوامل ساختاری بلندمدت (متغیرهای بنیادی)، نوسانات میان‌مدت (به علت وجود شوک‌های غیرقابل انتظار که باعث انحراف نرخ ارز از روند بلندمدت می‌شود) و عوامل سفته‌بازی کوتاه‌مدت قرار گرفته و مقدار آن تعیین می‌شود. یک سطح یا یک مسیر تعادلی وجود دارد که نرخ ارز در بلندمدت به آن میل می‌کند. این مسیر تعادلی بلندمدت می‌تواند از طریق روش برابری قدرت خرید یا ملاحظات مربوط به تعادل خارجی به دست آید. اگر بخواهیم یک تحلیل کوتاه‌مدت داشته باشیم، در حال حاضر چند عامل وجود دارد که قیمت بازار ارز در نیمه دوم را تعیین خواهد کرد. برای بازار دلار و متعاقب آن سکه، هیچ خبری مانند بازگشت ایران به مذاکرات و نتیجه‌بخش بودن آن، بااهمیت نیست. اما چه سناریوهایی برای مذاکرات وجود دارند. بسیاری معتقدند که هم ایران و هم آمریکا چاره‌ای جز توافق ندارند. بنابراین مقصد برای هر دو طرف یکی است. اما سوال مشخص این است که از چه مسیری باید به این مقصد رسید. آمارها نشان می‌دهد که هر دو طرف مدعی هستند که مسیر اصلی، مسیری است که آنها نشان می‌دهند. در وضعیت کنونی اختلاف سلیقه‌ها زیاد است، اما به احتمال زیاد دو طرف می‌توانند راهکار مشترکی برای رسیدن به مقصد اصلی پیدا کنند. هرچقدر که زمان بیشتری برای رسیدن به مذاکرات طی شود، بازارها امید خود را برای یک افزایش از دست می‌دهند. از سوی دیگر، هر خبری در پیشبرد مذاکرات روند بازارها را کاهش می‌دهد. به نظر می‌رسد در شرایط کنونی، تعادل اخبار خوب و بد به یک میزان است. یعنی به همان میزان که بازارها امید دارند که لغو تحریم‌ها به زودی عملی شود، به همان میزان نیز اخبار حکایت از تاخیر در مذاکرات و اختلاف‌نظرهای متعدد دارد. بنابراین برای بازار یک شرایط پنجاه‌پنجاه از سوی برجام وجود دارد. برای بازار ارز و طلا در ماه‌های اخیر ریسک افغانستان با سقوط دولت و قدرت‌گیری طالبان بسیار زیاد بود. اما این ریسک در روزهای اخیر رو به کاهش بوده است. اگرچه بازار در ابتدا از روی کار آمدن طالبان، تعبیر منفی داشت، اما به نظر می‌رسد که اثر این ریسک به مرور میرا شده و وضعیت به حالت قبل بازگشته است. از سوی دیگر، خبر مذاکرات طالبان با برخی از مقامات استانی ایران، نشان می‌دهد که شرایط به سمت عادی شدن بازمی‌گردد، اما این موضوع نیز مورد رصد و ارزیابی بازار قرار دارد. به بیان دیگر، ریسک افغانستان هنوز در منوی بازار قرار دارد، هرچند اثر آن از دیگر متغیرها کمتر شده است و شاید یک وزن یکی دودرصدی، وجود داشته باشد.
از سوی دیگر، در حالی که آمارها نشان می‌دهد وضعیت نقدینگی و پایه پولی به بیشترین مقدار خود رسیده و از سوی دیگر، مرکز پژوهش‌های مجلس نیز در جدیدترین گزارش خود اعلام کرده است که احتمالاً کسری بودجه در سال جاری به 300 هزار میلیارد تومان خواهد رسید، به نظر می‌رسد که در نیمه دوم نیز اثری از کاهش تورم وجود نخواهد داشت. این ریسک تنها در یک صورت می‌تواند بی‌اثر شود و این موضوع دسترسی ایران به منابع ارزی خود است. دولت به راحتی می‌تواند با دسترسی به منابع ارزی خود، تزریق‌های پولی در بازار را به نوعی جمع‌آوری کند و مشکل کسری بودجه در نیمه دوم را حل کند. اما در صورت لغو نشدن زودهنگام تحریم‌ها، نرخ تورم در خوش‌بینانه‌ترین وضعیت در همین وضعیت خواهد ماند و این شرایط، بر حرکت بازارها اثر خواهد گذاشت. مجموع شرایط نشان می‌دهد که وضعیت بازارها عمدتاً تحت‌تاثیر تحریم‌ها و مذاکرات هسته‌ای قرار دارد. بنابراین بی‌دلیل نیست که جهت بازارها با هر خبر برجامی تغییر می‌کند و چشم بازارها در منوی ریسک‌ها، تنها به سمت مذاکرات خیره مانده است.
اثر آمار آمریکا بر طلای جهانی
اگر بتوانیم در نظر بگیریم که قیمت دلار در نیمه دوم سال جاری، نوسان زیادی را تجربه نکند، تنها عامل موثر در بازار طلا و سکه، تغییر قیمت طلای جهانی است. شواهد تاریخی نشان می‌دهند که اخیراً اثرپذیری اونس جهانی از داده‌های ایالات متحده کمتر شده است یا حداقل پایداری کمتری پیدا کرده است. اما باز هم با این حال این سیاست‌های پولی و مالی ایالات متحده عامل موثری برای تعیین مسیر طلا به حساب می‌آید. فدرال‌رزرو طبق گفته‌های اخیر خود اعلام کرده است که اجرایی شدن برنامه کاهش حمایت‌ها و افزایش نرخ بهره را در اسرع وقت عملی خواهد کرد و این را امری اجتناب‌ناپذیر خواند. همچنین قرارگرفتن بیت کوین در مسیر انتخاب شدن به عنوان یک دارایی امن جایگاه طلا را به عنوان پناهگاه امن سرمایه‌گذاران متزلزل کرده است. در صورت عملی شدن برنامه فدرال‌رزرو و افزایش اطمینان به بازار ارزهای دیجیتالی در برابر بازار سهام و اونس، به نظر می‌رسد طلا اواخر سال جاری و ابتدای سال میلادی پیش‌رو روندی نزولی را در پیش بگیرد. مهم‌ترین مولفه نیز برای تحقق این امر را افزایش نرخ بهره می‌توان نام برد که می‌تواند باعث کاهش تمایل به سرمایه‌گذاری و خروج سرمایه به سمت سپرده‌ها و بانک‌ها شود. از سوی دیگر، بهبود اقتصاد آمریکا با مانع روبه‌رو شده است. براساس گزارش وزارت کار ایالات‌متحده که اخیراً منتشر شد، کارفرمایان آمریکایی در ماه سپتامبر تنها ۱۹۴ هزار شغل جدید ایجاد کردند. این دومین ماه متوالی است که در آن اقتصاد ایالات‌متحده مشاغل بسیار کمتری از آنچه انتظار می‌رفت، اضافه کرد. رشد اشتغال در ماه آگوست نیز برخلاف پیش‌بینی‌ها شامل تنها ۲۳۵ هزار شغل جدید بود. اما با تعدیل داده‌های این ماه در آخرین گزارش، ۱۳۱ هزار شغل جدید به آمار ماه آگوست اضافه شد که البته باز هم با پیش‌بینی بیش از یک‌میلیونی از اشتغال فاصله زیادی دارد. این یکی از علائم نگران‌کننده از اختلال پاندمی کرونا در اقتصاد است. نرخ بیکاری نیز در ماه سپتامبر به 8 /4 درصد کاهش یافته است، در حالی که این رقم در ماه آگوست 2 /5 درصد بود. این در حالی است که میزان مشارکت نیروی کار - درصدی از جمعیت آمریکا که یا مشغول به کار هستند یا به‌طور فعال به دنبال کار هستند – از 7 /61 درصد در ماه آگوست به 6 /61 درصد در ماه سپتامبر رسیده است. نسبت اشتغال به جمعیت که تعداد افراد شاغل را در برابر کل جمعیت در سن کار اندازه‌گیری می‌کند، از 5 /58 درصد در ماه آگوست به 7 /58 درصد رسید. با این تفاسیر میزان جمعیت بیکار در آمریکا در ماه سپتامبر به 7 /7 میلیون نفر رسید.
این ترکیب داده‌ها ممکن است جدول زمانی فدرال‌رزرو را به هم بزند. پس از اینکه جروم پاول، رئیس فدرال‌رزرو اعلام کرد که بانک مرکزی به دنبال فرصتی برای آغاز کاهش خرید ۱۲۰ میلیارددلاری اوراق قرضه است و این منوط به نزدیک شدن اقتصاد به اشتغال کامل است، این گزارش موجب شد پیش‌بینی‌های بانک مرکزی آمریکا از واقعیت دور شوند. اما برایان کولتون، اقتصاددان ارشد فیچ‌ریتینگ در این‌باره گفت: به طور کلی، به نظر می‌رسد این گزارش به‌اندازه کافی «مناسب» باشد تا به فدرال‌رزرو اجازه دهد در ماه نوامبر روند توقف حمایت‌های خود را آغاز کند.
با نگاهی دقیق‌تر به گزارش اشتغال وزارت کار، برداشت می‌شود که سهم اعظم اشتغال‌زایی در ماه سپتامبر بر دوش بنگاه‌های خصوصی بوده است. براساس این گزارش بنگاه‌های خصوصی در صنایع مختلف در حال بازیابی خود هستند و در ماه گذشته ۳۱۷ هزار نیروی کار جدید استخدام کردند. این در حالی است که نیروی کار شاغل در خدمات دولتی با افتی ۱۲۳ هزارنفری همراه بوده است. در میان گروه‌های مختلف نیز نرخ بیکاری سیاهان بیشترین کاهش را ثبت کرده است. بیکاری در قشر سیاه‌پوست جامعه آمریکا از 8 /8 درصد در ماه آگوست به 9 /7 درصد در ماه سپتامبر رسیده است و بعد از آن بیشترین کاهش نرخ بیکاری در میان زنان بالای ۲۰ سال سفیدپوست بوده است. از طرفی اما نرخ بیکاری نیروی کار ۱۶ تا ۱۹ساله سفیدپوست طی دو ماه اخیر از ۵ /۹ درصد به 6 /10 درصد رسیده است.
تورم همچنان داغ است
دیگر آمارهای اقتصاد آمریکا نشان می‌دهد که هزینه‌های مصرف‌کننده ایالات متحده در ماه آگوست افزایش یافت، اما مخارج متناسب با تورم ضعیف‌تر از آن چیزی بود که در ماه قبل تصور می‌شد. در پی این اتفاق و افزایش موارد ابتلا به کووید ۱۹، رشد اقتصادی ایالات متحده در سه ماه سوم سال جاری میلادی کند شده است. آخرین گزارش وزارت بازرگانی نشان می‌داد تورم در ماه آگوست همچنان داغ است، حتی اگر هزینه مصرف‌کننده در سپتامبر بیشتر شود، خطر افت شدید عملکرد اقتصاد و کاهش هزینه‌های مصرف‌کننده در سه ماه سوم را افزایش می‌دهد. تیم کوئینلان، اقتصاددان ارشد Wells Fargo در کارولینای شمالی می‌گوید: هزینه‌های مصرف‌کننده در سه ماه سوم تنها با سود کمی همراه است. اگر موارد کووید همچنان رو به کاهش باشد و احساسات مثبت شود، فرصت برای پایان محکم‌تر این سال پرآشوب وجود دارد.
هزینه‌های مصرف‌کننده که بیش از دوسوم فعالیت‌های اقتصادی ایالات‌متحده را تشکیل می‌دهند، در ماه آگوست 8 /0 درصد افزایش یافت. در حالی که اقتصاددانان نظرسنجی رویترز پیش‌بینی کرده بودند که هزینه مصرف‌کننده در ماه آگوست 6 /0 درصد افزایش یابد. داده‌های تعدیل‌شده ماه جولای نیز نشان می‌دهند که هزینه‌ها به جای افزایش ۳ /۰درصدی که قبلاً گزارش شده بود، ۱ /۰ درصد کاهش یافته است. این در حالی است که ایالات متحده در این ماه و ماه ژوئن با تورمی ۴ /۵درصدی بیشترین تورم را از بحران ۲۰۰۸ تجربه کرد. مصرف با افزایش ۲ /۱درصدی خرید کالا افزایش یافت که نشان‌دهنده افزایش هزینه‌های مواد غذایی و لوازم خانگی و اقلام تفریحی بود که کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل وسایل نقلیه موتوری را جبران کرد. از طرفی کمبود جهانی نیمه‌هادی‌ها باعث کاهش تولید خودروها شده است که منجر به تشدید این وضع شده است. بعد از آنکه طلا در ابتدای ماه در پی آمار نه‌چندان قوی اقتصاد ایالات متحده در ماه آگوست توانست تا بالای کانال هزار و 830 دلار پیشروی کند، اما ضربه کاری برای افت طلا، صحبت‌های پاول بود.
بازی پاندولی فدرال‌رزرو
رئیس فدرال‌رزرو که در نشست ماه سپتامبر برنامه زمانی کاهش حمایت‌ها را اعلام کرد، راه‌ها را برای افت بیشتر طلا باز کرد. پاول در سخنان خود اعلام کرد که برنامه کاهش حمایت‌ها و خرید اوراق قرضه را در پایان ماه اکتبر استارت می‌زند که این موجب شد انتظارات نزولی فعالان بازار جهانی طلا، فعال شود. او همچنین اعلام کرد نرخ‌های بهره که برای تحریک اقتصاد از ابتدای 2020 در مرز صفر درصد حفظ شده بودند، در سال 2022 افزایش خواهند یافت. در پی این اظهارات طلا حمایت حیاتی هزار و 750دلاری خود را از دست داد و تا هزار و 735 دلار نیز کاهش یافت. اما اخبار افزایش میزان تقاضای مزایای بیکاری طی سه هفته متوالی در ماه سپتامبر موجب شد اونس جهانی کمی بهبود یابد.
با این حال، اظهارات خوش‌بینانه جروم پاول، رئیس فدرال‌رزرو در مورد اقتصاد ایالات متحده و چشم‌انداز رشد مشاغل، شوروشوق جناح افزایشی بازار طلا را تحت‌تاثیر قرار داد، زیرا شاخص دلار آمریکا در حالی که پاول در حال برگزاری کنفرانس مطبوعاتی خود بود به بالاترین سطح خود رسید. آخرین معاملات آتی طلا در اکتبر (مهر) با 60 /6 دلار کاهش به 50 /1769 دلار رسید. در بیانیه FOMC آمده است که اقتصاد آمریکا همچنان در حال بهبود از بیماری همه‌گیر است، اما میزان افزایش موارد کووید بهبود را کند کرده است. در این بیانیه آمده است که کاهش برنامه خرید اوراق بهادار بانک مرکزی (تسهیل کمی) برای بحث همچنان در حال بررسی است. در بیانیه همچنین آمده است که احتمال افزایش نرخ دلار ایالات متحده در سال 2022 وجود دارد. فدرال رزرو اعلام کرد که پیش‌بینی تورم 2021، 2 /4درصد است و تورم تا 2024 بالاتر از نرخ هدف فدرال‌رزرو 0 /2درصد خواهد بود.
فدرال‌رزرو نرخ‌های بهره را نزدیک به صفر نگه داشت اما نشان داد که افزایش نرخ‌ها ممکن است زودتر از آنچه انتظار می‌رود رخ دهد و چشم‌انداز اقتصادی خود را در سال جاری به میزان قابل‌توجهی کاهش داد. در کنار این اقدامات مقامات کمیته سیاستگذاری بازار باز فدرال اعلام کردند که برخی از محرک‌های بانک مرکزی در طول بحران مالی را پس می‌گیرند. هرچند هیچ نشانه خاصی در مورد زمان وقوع آن وجود نداشت.
