بی‌حساب

  رضا طهماسبی: اوایل سال جاری، رئیس‌کل بانک مرکزی طی سخنانی اولتیماتوم‌گونه به بانک‌ها اعلام کرد تا پایان شهریورماه فرصت دارند مساله اضافه‌برداشت‌هایشان را تعیین تکلیف کنند. محمدرضا فرزین عنوان کرده بود که اجرای دقیق و موثر سیاست پولی به منظور کنترل نقدینگی و تورم با وجود بانک‌های ناتراز امکان‌پذیر نیست. سخنی درست که آمار و داده‌های اخیر نیز آن را تایید می‌کنند. فرزین البته گفت که میزان بالای اضافه‌برداشت ناشی از عملکرد چند بانک مشخص است و در سخنانی که بوی تهدید می‌داد اضافه کرد که اگر بانک‌های ناتراز که عملکردشان تاثیر نامطلوبی در شاخص‌های کلان اقتصاد دارد، مشکل خود را حل نکنند باید به سمت تعیین‌تکلیف و حتی انحلال پیش بروند. رخدادی که تاکنون در نظام اقتصادی ما پیش نیامده و حداقل بانکی ورشکسته یا منحل نشده است.

مساله نظام بانکی و مشکلاتی که نه‌تنها خود بانک‌ها که اقتصاد کلان کشور را درگیر کرده است، بارها از سوی اقتصاددانان مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و از اواخر سال 1395 به عنوان یکی از شش ابرچالش اصلی اقتصاد ایران مطرح شده است، ابرچالش‌هایی که در مورد تبدیل شدنشان به تورم هشدار داده شده بود. با این همه ابرچالش نظام بانکی نیز مانند سایر ابرچالش‌ها (کسری بودجه، صندوق‌های بازنشستگی، بیکاری، آب، محیط زیست) رو به بدتر شدن و بحرانی شدن رفته است؛ اگر هنوز بحرانی نشده باشد.

گزارش اخیر بانک مرکزی از داده‌های پولی و بانکی که مربوط به پایان بهمن 1401 است، اهمیت بالای رسیدگی سریع به این وضعیت و تعیین‌تکلیف وضعیت بدهی بانک‌ها را مشخص‌تر از قبل می‌کند. میزان بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی از 344 هزار میلیارد تومان گذشته و حجم آن در پایان بهمن 1401 نسبت به پایان سال 1400 بیش از 135 درصد رشد داشته است. این در حالی است که بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی و اضافه‌برداشت‌هایشان یکی از مقصران اصلی افزایش پایه پولی، نقدینگی و در نهایت تورم است. گرچه قاعدتاً می‌توان گفت که بانک‌ها، کاملاً به صورت دستوری اداره می‌شوند و حتی تسهیلاتشان نیز اغلب تکلیفی است اما در نهایت تداوم این روند نتیجه‌ای جز جهش هر چه بیشتر تورم را دربر ندارد.

اگرچه رئیس‌کل بانک مرکزی حرف از انحلال بانک‌ها زده بود اما هم‌اکنون به نظر می‌رسد «ادغام» بیش از انحلال مدنظر سیاستگذار پولی قرار گرفته و همان‌طور که در گذشته بانک‌های متعلق به نهادهای نظامی در بانک سپه ادغام شدند، اکنون نیز شایعاتی از ادغام بانک‌های ناتراز در بانک‌هایی که وضعیت بهتری دارند به گوش می‌رسد. گرچه اقتصاددانان تاکید دارند که ادغام راه‌حل نیست و بیشتر شبیه پنهان کردن خاکروبه‌ها زیر فرش است.