رویای ویرانگر

 رضا طهماسبی: «هدایت نقدینگی» یکی از پرکاربردترین گزاره‌ها از زبان مسوولان مختلف اجرایی و تقنینی در کشور ما بوده و هست و احتمالاً همچنان خواهد بود؛ تا زمانی که نرخ رشد نقدینگی و تورم همچنان بالاست، سیاستگذار همچنان بر طبل هدایت نقدینگی خواهد کوفت چون نمی‌تواند رشد آن را کنترل کند و تبعات تورمی آن را بزداید؛ پس ناگزیر است برای آنکه حداقل توجیهی در تریبون‌ها داشته باشد، از کلیدواژه «هدایت نقدینگی به سوی تولید» بگوید؛ گزاره‌ای خیالی که نه ممکن است و نه مطلوب.

«اگر نقدینگی به سمت تولید هدایت نشود، می‌شود سیل بنیان‌کن. حتماً باید به سمت تولید برود. برنامه‌ریزی ما این است که نقدینگی به سمت تولید بیاید. اگر به سمت تولید بیاید، تولید افزایش پیدا می‌کند و فعال شدن تولید به افزایش اشتغال هم کمک می‌کند.» این سخنان را ابراهیم رئیسی بیش از یک سال قبل در اوایل خرداد 1400 و در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری بر زبان آورد و در تمام جلساتی که در ماه‌های گذشته داشته که ربطی به نقدینگی پیدا کرده، مجدد همین مساله را بر زبان آورده و هنوز پاسخی به این سوال نداده است که سرانجام چه زمانی خواهد توانست این نقدینگی را که از آن یاد می‌کند، به سمت تولید هدایت کند تا بازارها گرفتار سیل بنیان‌کن افزایش قیمت نشوند و تولید افزایش یابد.

دلبستگی سیاستمداران در کشور ما به مفهوم هدایت نقدینگی که اساساً نادرست و ناممکن است، از آنجا می‌آید که هم در کنترلش ناتوانند و هم گروه‌های ذی‌نفعی که دستشان به تسهیلات و منابع بانکی می‌رسد، همواره در گوششان می‌خوانند که تولید دچار کمبود نقدینگی است و نیاز به سرمایه ثابت و سرمایه در گردش دارد و اگر منابع بانکی در قالب تسهیلات ارزان‌قیمت به بخش تولید هدایت شود، تولید رونق می‌گیرد و اشتغال می‌آفریند و کذا و کذا.

سیاستمدار یا از درک مغلطه هدایت نقدینگی ناتوان است، یا گرفتار در حلقه ذی‌نفعانی است که با اسم رمز هدایت نقدینگی همچنان به تصاحب اعتبارات نظام بانکی مشغول‌اند و تورمش را به جامعه تحمیل می‌کنند. بارها اقتصاددانان توضیح داده‌اند که نقدینگی قابل هدایت نیست و آنچه می‌توان حداقل روی کاغذ هدایت کرد، اعتبار است. از طرفی همین هدایت اعتبار از سوی دولت هم مطلوب نیست و جایی برای ایجاد رانت و فساد و تخصیص نادرست و در نهایت بار سنگین تورم بر جامعه است.

با این حال سیاستمداران ایرانی در دوران تورم مزمن و کسری بودجه دائم و وعده وعیدهای فراتر از جیب، ناگزیرند که دست به دامان تصورات خامی چون هدایت نقدینگی شوند.