اقتصاد آتش
چرا مدیریت منابع طبیعی و محیط زیست مهم است؟
آتشسوزی جنگلها در ایران به نقطهای رسیده که فراتر از یک بحران محیط زیستی، به مسئلهای اجتماعی، اقتصادی و مربوط به حکمرانی تبدیل شده است. طی چهار دهه گذشته بیش از ۲۲۰ هزار هکتار از جنگلهای کشور در آتش سوخته و تنها در دهه ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۰ بیش از ۱۰۳ هزار هکتار جنگل و ۱۲۵ هزار هکتار مرتع از بین رفته است. عمده آتشسوزیها در ایران منشأ انسانی دارد و از این میان ۷۰ تا ۹۰ درصد آن به رفتارهای گردشگری، سوزاندن بقایای کشاورزی، زمینخواری و خطای انسانی بازمیگردد. در کنار این، کمبود تجهیزات، ضعف مدیریت، نبود پهپاد و بالگرد کافی و نبود سامانه هشدار سریع، سرعت واکنش را پایین میآورد. تغییرات اقلیمی، خشکسالی و وزش باد، شدت و دامنه آتشسوزیها را بیشتر کرده و هر شعله کوچک را به بحرانی منطقهای تبدیل میکند. مطالعه موردی جنگل الیت چالوس در آبان و آذر ۱۴۰۴ نمونهای روشن از این وضعیت است. آتش از ۱۹ آبان آغاز شد، بارها مهار و دوباره شعلهور شد و درنهایت حدود هشت هکتار از جنگل را سوزاند. سختگذر بودن منطقه و کمبود تجهیزات هوایی مهار آتش را دشوار کرد و نقش مردم محلی، کوهنوردان و داوطلبان در رساندن نیروها و پاکسازی مسیرها تعیینکننده بود.
تجربههای موفق جهانی -از استرالیا با «آتش خوب»، آمریکا با شبکه داوطلبان حرفهای، تا شیلی، کانادا و ژاپن- نشان میدهد کاهش خسارت تنها با تجهیزات ممکن نیست؛ بلکه ترکیب حکمرانی منسجم، مشارکت مردمی، آموزش، مدیریت علمی سوختهای جنگلی و هشدار سریع است که نتایج پایدار ایجاد میکند. اقتصاد اجتماعی آتشسوزیها یادآور میشود که این بحران نهفقط طبیعت، بلکه معیشت، امنیت اکولوژیک و اعتماد عمومی را تحتتاثیر قرار میدهد.
