خیابان ناآرام

  رضا طهماسبی: بیش از 10 روز است که جامعه ایران روزهای پرالتهابی را پشت سر گذاشته است که سروصدای آن نه فقط در داخل کشور یا شهرهای بزرگ که از کوچک‌ترین شهرها در نقاط دورافتاده تا بزرگ‌ترین شهرهای غربی و شرقی دنیا طنین افکنده است. داستان اعتراضات مردم و حواشی آن که با فاجعه درگذشت مهسا امینی بعد از بازداشت توسط پلیس امنیت اخلاقی اکنون به روایتی آشنا تبدیل شده که نه‌فقط رسانه‌ها و سیاسیون که هنرمندان و چهره‌های آشنای دنیا نسبت به آن واکنش نشان داده‌اند. البته که این اعتراضات بدون هزینه برای مردم، پلیس و نیروهای نظامی و دولت و حاکمیت نبوده و هر کدام متحمل هزینه‌های جانی تاسف‌بار و مالی شده‌اند. آرام کردن و خواباندن این اعتراضات گسترده خیابانی در اقصی نقاط کشور نیاز به آسیب‌شناسی دقیق و ریشه‌یابی آن دارد، نگاهی موشکافانه که بتواند مطالبات بحق معترضان را پاسخ دهد، حقوق معترضان را به رسمیت بشناسد و بتواند با پرهیز از اعمال خشونت، اعتراضات را به مسیری مسالمت‌آمیز هدایت کند؛ همان رویکردی که هر بار بعد از به خشونت کشیده شدن اعتراضات بیان می‌شود اما به سرعت از سوی حاکمیت به فراموشی سپرده می‌شود. در حالی که بارها ایده ایجاد «هاید پارک» و فراهم کردن مکان‌های مناسبی برای بیان اعتراضات مردمی در سطوح بالای تصمیم‌گیری مطرح شده، هیچ اقدامی در این راستا صورت نگرفته است، در حالی که هر صاحب‌نظر آگاهی می‌داند که بعد از یک‌ونیم دهه فشار اقتصادی که کاهش شدید درآمد سرانه، رشد اقتصادی ناچیز و تورم بسیار بالایی داشته، مشکلات اجتماعی قدیمی وخیم‌تر شد و مصائب تازه‌ای هم پدید آمده که نمی‌توان از کنار آن به سادگی گذشت. ناتوانی خانوار از تامین هزینه‌های زندگی، کاهش رفاه و افزایش فقر، افزایش نرخ بیکاری و بی‌ثباتی در بازار کار، نرخ بسیار بالای بیکاری بین جوانان تحصیل‌کرده، کاهش محسوس اعتماد عمومی که مثلاً در آمار انتخابات‌های سراسری اخیر نمود یافته، عملکرد ضعیف حکمرانی در مقابله با کرونا و تاخیر زیاد در واکسیناسیون که به داغدار شدن خانواده‌های زیادی منجر شد، و مهم‌تر از آن وجود برخی تبعیض‌های ساختاری علیه زنان شاید ریشه‌های کلی تشدید مشکلات و خشم‌آلودشده بخش بزرگی از جامعه شده است. در این بین کم نیست اخباری مبنی بر وجود فساد در ساختار اقتصادی دولتی و خصولتی که ارقام آن بسیار درشت شده و رفتارهای برخی مسوولان در زندگی شخصی که تناقض زیادی با چهره و رفتار عمومی آنها دارد؛ وقایعی که هر کدام به تنهایی می‌تواند جرقه فراگیر بزرگی برای بروز نارضایتی باشد. جامعه ایران سرشار از پرونده‌های باز و مطالبات نادیده گرفته‌شده و حتی سرکوب‌شده است؛ مسائلی که می‌تواند تا سال‌ها هر کدام جرقه اعتراضی دیگر باشد که لاجرم به خیابان کشیده می‌شود.