اسارت انتخاب

  رضا طهماسبی: آزادی اگرچه بارها و بارها در شعارها و آرمان‌ها در کشور ما فریاد زده شده و به عنوان مفهومی مقدس از آن یاد شده، اما همیشه اولین قربانی تصمیم‌گیری‌ها و سیاستگذاری‌ها بوده است. آزادی انتخاب شهروندان به سادگی پیش پای خواست و اراده سیاستمدار ذبح شده و کمترین توجهی به این مهم نشده است که بالاترین حق بدیهی هر فرد آزادی او در انتخاب است، انتخاب اهداف، روش‌ها و ابزار، سبک زندگی، کالاها و خدمات دلخواه، آموزش، کار و‌... با این همه غالب آنچه به عنوان قانون، مقررات، دستورالعمل‌ها، بخشنامه‌ها و... از گوشه و کنار بوروکراسی نظام حکمرانی خارج و صادر شده به نوعی امریه‌هایی بوده است که به دنبال خودش محدودیت‌های جدی در آزادی انتخاب افراد داشته است. محدودیت‌هایی که نتیجه آن از بین بردن انگیزه و کاهش تولید، سرمایه‌گذاری، ابداع و نوآوری و... بوده است.

تازه‌ترین دستپخت نظام حکمرانی ما طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی است که تعدادی از نمایندگان مجلس با کمک کارشناسانی که خوش‌بینانه فرض می‌کنیم ذی‌نفع آن نیستند، آن را تدوین کرده و در پی تصویب آن هستند. برابر این طرح دسترسی مردم به شبکه‌ها و اپلیکیشن‌هایی محدود و مسدود می‌شود که مورد استفاده تمام مردم دنیاست و علاوه بر سرگرمی، فضای کسب‌وکار بسیاری از آنهاست. حالا نمایندگانی که تعدادشان به زحمت به 121 نفر رسیده خود را در مقام قیم مردم و مصلحت‌جوی آنها تصور کرده و چنین می‌کنند.

این تنها یک نمونه از تحدید آزادی انتخاب شهروندان ایران است. دولت هر روزه بخشنامه‌های زیادی در محدودیت و ممنوعیت صادر می‌کند، یک روز صادرات پیاز و سیب‌زمینی و نوشت‌افزار و خودکار برای تنظیم بازار داخل ممنوع می‌شود و روز بعد واردات خودرو و لوازم خانگی، یک روز به بهانه حمایت از مصرف‌کننده اجازه صادرات تخم‌مرغ را نمی‌دهند و فردا حامی تولیدکننده داخل هستند و مجوز واردات صادر نمی‌کنند. برای هر کسب‌وکاری ده‌ها مجوز می‌خواهند به نوعی که بسیاری از افراد از پی گرفتن فعالیت مورد علاقه و دلخواهشان بازمی‌مانند. اگرچه عمده این محدودیت‌ها و ممنوعیت‌ها در حوزه اقتصادی است و نتیجه‌اش همین اقتصاد کم‌رشد با تورم بالا و فضای کسب‌وکار خفه می‌شود و لاغیر.

در فضای اجتماعی و فرهنگی و سیاسی هم بهتر از این نیست. شهروند ایرانی در حوزه سیاست و در فرآیند انتخابات تنها می‌تواند به کسانی رای دهد که از فیلتر سلیقه شورای نگهبان گذشته باشند، زنان حق ورود به ورزشگاه ندارند و مردم از ساعت 10 شب به بهانه مقابله با همه‌گیری کرونا حق خروج از منزل را ندارند. سیاهه محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های شهروند ایرانی آن‌قدر بلندبالاست که عملاً آنچه از آزادی انتخاب مانده، تنه به جبر کامل می‌زند. با این حال آنچه باید فریاد بزنیم و برملا کنیم، پوچی توجیهات سیاستمداران و ژست مصلحت‌جویانه آنها در ذبج آزادی انتخاب است، که جز عوام‌فریبی نیست.