پنج عامل موثر در توسعه مناطق آزاد کشور

اهداف مناطق آزاد به طور کلی در ماده یک قانون اداره مناطق آزاد ذکر شده است که در آن به جذب سرمایه داخلی، سرمایه‌گذاری خارجی، ایجاد اشتغال و جذب فناوری‌های نوین اشاره شده است.

مناطق آزاد در جهان به عنوان محور توسعه اقتصادی کشورها به شمار می‌آیند و با هدف ایجاد درآمد ارزی از طریق جذب سرمایه خارجی و داخلی پایه‌گذاری شده‌اند. در کشور ما مدل ایجاد مناطق آزاد با الگوهای پذیرفته‌‌شده جهانی همخوانی نداشته و ندارد چرا که یکی از دلایل نرسیدن به این اهداف این است که در سایر نقاط دنیا پس از ایجاد کلیه زیرساخت‌ها منطقه آزاد ایجاد می‌شود اما در کشور ما پس از ایجاد منطقه آزاد تامین زیرساخت صورت می‌گیرد که این عامل موجب عدم رسیدن به اهداف مورد نظر می‌شود لذا یکی از عوامل موثر که در دولت تدبیر و امید نیز به آن اشاره شده است توجه به تامین زیرساخت‌هاست و در رویکرد جدید دولت برنامه‌ریزی‌های انجام‌گرفته بر آن استوار است تا درآمدهای مناطق آزاد به تامین زیرساخت‌ها سوق داده شود و پروژه‌های زیرساختی مناطق از این طریق تغذیه شود.

عامل دوم موفقیت در مناطق آزاد همگرایی در روابط خارجی است که در جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی بسیار موثر است و سرمایه‌گذاران به آن توجه ویژه دارند. همگرایی سیاست‌ها در روابط خارجی می‌تواند نقش بسیار موثری در توسعه اقتصادی کشور داشته باشد که مناطق آزاد هم جدا از آن نیست. همگرایی سیاست خارجی کشور باعث می‌شود اطمینان سرمایه‌گذاری در کشور افزایش یابد و سرمایه‌گذار رغبت بیشتری برای سرمایه‌گذاری داشته باشد.

نکته سوم موثر این است که منطقه آزاد باید به عنوان ابزار پروژه ملی و توسعه صنعتی کشور مورد بهره‌برداری قرار ‌گیرد به معنای آنکه در طرح‌های مناطق آزاد راهبردهای عمرانی کشور قرار داده شود. به عبارت بهتر مناطق آزاد باید بستر اجرای طرح‌های بزرگ اقتصادی در کشور را فراهم کند و به عنوان یک ابزار جدید در اختیار پروژه‌های ملی کشور قرار گیرد. در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته مناطق آزاد محلی است تا طرح‌های ملی به صورت پایلوت در آن اجرا شود و نقاط ضعف و قوت آن مشخص شود.

عامل دیگر کثرت موافقتنامه‌های اقتصادی، سیاسی، امنیتی و فرهنگی دوجانبه و بین‌المللی است که از نظر بسیاری از شاخص‌ها باید جدی گرفته شود که از آن جمله می‌توان به موافقتنامه‌های تجارت ترجیحی اشاره کرد که این عامل یک رویکرد جدید در حال توسعه و قابل توجه در دولت تدبیر و امید است. به نظر می‌رسد مناطق آزاد کشور در عقد موافقتنامه‌ها‌ی مختلف در همه ابعاد سیاسی، فرهنگی، امنیتی و اقتصادی می‌تواند نقش بسزایی داشته باشد. به نحوی که مناطق آزاد کشور در این خصوص می‌توانند پا پیش گذاشته و بسیاری از موافقتنامه‌های اقتصادی را به سرانجام برسانند چرا که در دنیای جدید و در برنامه‌های توسعه‌ای پیمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی می‌توانند نقش مهم تاثیرگذاری ایفا کنند. در برنامه توسعه پایدار هم باید به همه عوامل توسعه توجه داشت چرا که توسعه اقتصادی بدون توسعه فرهنگی سیاسی و امنیتی امکانپذیر نخواهد بود.

عامل دیگر مربوط به بازبینی قوانین و مقررات است که در این زمینه مشکلات فراوانی وجود دارد که رئیس دبیرخانه شورای هماهنگی مناطق آزاد و مشاور رئیس‌جمهور کارگروه‌های مختلفی را در این زمینه مشخص کرده‌اند تا بازبینی قوانین در دستور کار قرار گیرد که این عامل در موفقیت مناطق آزاد تاثیر بسزایی دارد چرا که ما معتقدیم از نظر مزایای قانونی مناطق آزاد کشور ما از سایر کشورها چیزی کم ندارد اما از نظر خلق مزیت باید کارهای زیادی انجام شود. به این معنا که باید مزیت‌های جدید و جذاب برای مناطق آزاد کشور با توجه به شرایط محیطی، جغرافیایی و اقلیمی خلق شود.

منطقه آزاد انزلی در زمینه زیرساخت‌ها با کمبودهای اساسی مواجه است و همان طور که ذکر شد باید توجه به زیرساخت‌ها در همه مناطق آزاد کشور مورد توجه قرار گیرد که این عامل در منطقه آزاد انزلی شدیدتر است لذا با جذب اعتبارات و فاینانس‌ها سعی بر این است در منطقه آزاد انزلی نیز توسعه زیرساخت‌ها در اولویت همه امور قرار گیرد چرا که در این منطقه ظرفیت‌های بسیار خوبی وجود دارد؛ لذا تا زیرساخت‌های لازم ایجاد نشود نمی‌توان به بسیاری از انتظارات‌ رسید.

محور توسعه منطقه آزاد انزلی توسعه بازرگانی، توسعه صنعتی و توسعه گردشگری است که در طرح جامع این منطقه دیده شده است. توجه به سه محور اساسی ذکرشده این نکته مهم را می‌رساند که منطقه آزاد انزلی پتانسیل‌ها و بالقوه‌های زیادی برای توسعه دارد.

از برنامه‌های متنوعی که برای توسعه منطقه آزاد انزلی وجود دارد همگرایی در روابط خارجی با کشورهای حاشیه خلیج فارس است که در این زمینه در سال آینده اجلاسی با همین محور در منطقه آزاد انزلی برگزار می‌شود تا از این طریق ظرفیت‌های موجود در این منطقه در بخش تجارت و گردشگری به کشورهای همجوار اطلاع‌رسانی شود.

یکی از موارد حائز اهمیت توسعه مبادلات تجاری است و با توجه به آن می‌توان بسیاری از کالاهایی را که از کشور چین یا سایر کشورهای آن حوزه از جنوب کشور و از طریق بندر شهید رجایی وارد کشور می‌شود از طریق چین،‌ بندر اوکتائو در قزاقستان و منطقه آزاد انزلی وارد کشور کرد که در واقع مزیت جدیدی است که باعث کوتاه‌تر شدن مسیر و همچنین کم شدن زمان می‌شود چرا که عملیات تخلیه و بارگیری در منطقه آزاد انزلی نسبت به بندر شهید رجایی زمان کمتری صرف می‌کند. البته ما باید مزیت‌های جدیدی نیز در این زمینه ایجاد کنیم.

باید به این مهم هم توجه داشت که در توسعه تجاری منطقه آزاد انزلی مشکلات فراوانی وجود دارد که شاید مهم‌ترین آن مشکل زمین باشد چرا که به دلیل شرایط خاص این منطقه با مشکل کمبود زمین مواجه هستیم و همین موضوع باعث می‌شود برای سرمایه‌گذاری خارجی و تخصیص زمین به سرمایه‌گذاران با مشکل مواجه شویم. برای رفع مشکل محدودیت زمین نیز برنامه‌های جامعی در دست داریم.