کیفیت بنزین کنونی تنها در سه پارامتر با یورو۴ فاصله دارد
گازوئیل خطرناک‌تر از بنزین
اگر بخواهیم به مقوله بنزین به‌طور سیاسی نگاه نکنیم، باید ابتدا به این سوال جواب بدهیم که از لحاظ کیفیت و آنالیز، بنزین پتروشیمی‌ها دارای چه مشکلاتی بود و آیا ادعاهای مطرح‌شده در مورد بی‌کیفیت بودن بنزین با واقعیت منطبق بوده است؟
وحید حسینی/ مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوا
اگر بخواهیم به مقوله بنزین به‌طور سیاسی نگاه نکنیم، باید ابتدا به این سوال جواب بدهیم که از لحاظ کیفیت و آنالیز، بنزین پتروشیمی‌ها دارای چه مشکلاتی بود و آیا ادعاهای مطرح‌شده در مورد بی‌کیفیت بودن بنزین با واقعیت منطبق بوده است؟ متاسفانه در بسیاری از موارد افرادی مدعی بودند که نباید بنزین پتروشیمی استفاده کرد اما حتی نمی‌ماندند تا بنزین را آزمایش کنند و بگویند وقتی می‌گویند بنزین پتروشیمی مناسب نیست دقیقاً در مورد کدام فاکتورهای یورو4 صحبت می‌کنند؟
آنچه ما در بخش کنترل کیفیت آلودگی هوای تهران انجام دادیم، نمونه‌برداری بنزین از پمپ بنزین‌های سطح شهر به صورت تصادفی و انجام آزمایش‌های کیفیت و تعمیم دادن نتایج است. از مجموع 15پارامتر زیست‌محیطی بنزین که معروف به یورو4 است، بنزین‌هایی که الان در پمپ بنزین‌های تهران مورد استفاده قرار می‌گیرد، اکثراً در سه فاکتور با استاندارد یورو4 فاصله دارند اما از قضا همین سه فاکتور، فاکتورهای کلیدی و مهم هستند.
عدد اکتان بنزین‌های داخل پایین است، اکتان پایین ایجاد آلودگی نمی‌کند اما مصرف سوخت را بالا می‌برد. خب مشخص است وقتی که خودرو مجبور به استفاده از سوخت بیشتر شود به‌طور تصاعدی میزان آلایندگی بالا می‌رود. به عبارتی هر خودرو با بنزین مرغوب میزانی سوخت را به ازای هر کیلومتر می‌سوزاند اما در بنزین‌های کنونی که در پمپ بنزین‌ها پخش می‌شود، میزان اکتان پایین‌تر است، لذا خودرو سوخت بیشتری را برای همان مسافت استفاده می‌کند و طبیعی است که اگر خودرو یک و نیم برابر سوخت بسوزاند، آلودگی بیشتری هم ایجاد می‌کند. میزان اکتان در حالت استاندارد باید 90 باشد اما اکتان بنزین مصرفی کنونی در تهران 87 است؛ حدود چهار، پنج واحد، اکتان بنزین مصرفی، کمتر از استاندارد است و مصرف سوخت را بالا می‌برد.
گوگرد بنزین مورد دوم است. در حال حاضر گوگرد بنزین مصرفی در تهران، به‌طور متوسط دارای180 قسمت گوگرد در میلیون (PPM) است. اما باید بر اساس استاندارد زیر10باشد. البته نمونه‌هایی که شرکت نفت به عنوان بنزین با شاخص یورو4 معرفی کرد، عددی به مراتب پایین‌تر بود. خب این گوگرد اصلی‌ترین آلاینده بنزین‌های بی‌کیفیت است.
محتوای بنزن بنزین، نکته سوم است. بنزن یک ماده اکتان‌افزاست و نباید از یک درصد حجمی (در هر 60 سی‌سی، 1 واحد) بیشتر باشد اما الان این رقم به‌طور متوسط حدود دو درصد است. اما متاسفانه گاهی در خبرها می‌بینیم که می‌گویند شش درصد بنزن داریم. حداقل در بنزین‌هایی که ما به‌طور تصادفی از پمپ بنزین‌ها می‌گیریم این عدد وجود ندارد. در سازمان کنترل کیفیت آلودگی هوای تهران، از پمپ بنزین‌هایی در سطح شهر تهران به‌طور تصادفی، اقدام به نمونه‌برداری می‌کنیم و نتایج این آنالیزهای بنزین را منتشر می‌کنیم. البته این ادعا را نمی‌کنیم که نمونه‌گیری وسیع داریم و نمونه‌گیری محدود است. چون نمونه‌برداری از تمام پمپ بنزین‌های سطح شهر تهران کار هزینه‌بری است و ما در مرکز کنترل کیفیت در حد پایش، بررسی سوخت تهران را انجام می‌دهیم و نتایج را به پخش و پالایش وزارت نفت و همچنین سازمان محیط زیست ارائه می‌کنیم.
با این اوصاف باید برای بررسی آلودگی هوای تهران به دو موضوع توجه کنیم؛ یک شایعات و مصاحبه‌هایی که بیشتر از آنکه مبتنی بر واقعیت باشد، کارکرد رسانه‌ای دارد و دیگری اعداد و ارقام و نتایج آزمایشگاهی. به عنوان نمونه چند هفته پیش برخی گفتند بنزین مورد استفاده چینی است؛ در حالی که چنین چیزی نبود.
از لحاظ علمی اگر بخواهیم این سوال شما را جواب دهیم که بنزین پتروشیمی و پالایشگاه‌ها تا رسیدن به کیفیت مطلوب چقدر فاصله دارند، باید بگویم ما استانداردهای جهانی را در پالایشگاه‌ها و حتی پتروشیمی‌ها داریم اما در نهایت در چند شاخص هنوز با حالت استاندارد فاصله داریم؛ در اولویت هم پالایشگاه باید بتواند کیفیت بنزین تولیدی را بالا ببرد. اما این بالا بردن کیفیت اصلاً دستوری نیست، واقعاً نیازمند یکسری فرآیند پیچیده است تا کیفیت سوخت را افزایش دهند؛ همان‌طور که در این بخش توضیح داده شد در سه پارامتر مهم دچار ضعف هستیم که حالت تولیدی از حالت استاندارد زیاد فاصله ندارد و اگر مسوولان همت کنند قابلیت اصلاح دارد اما این اصلاح یک‌شبه میسر نیست.
دلیل اصلی آلودگی هوای تهران: دیزل و نیروگاه‌ها
اما سوال اصلی این است: آیا واقعاً کیفیت بنزین مصرفی است که این میزان آلودگی هوای تهران را سبب‌ساز شده است؟ واقعاً پاسخ این سوال منفی است. متاسفانه به مردم این‌طور تلقین شده که خودرو و بنزین مصرفی خودروها در تهران عامل این میزان آلودگی است. اما به عنوان یک پژوهشگر که تمام مطالعاتم در این بخش است، باید بگویم سوخت دیزل و پس از آن نیروگاه‌های کشور اصلی‌ترین عوامل آلودگی هوا به شمار می‌روند. متاسفانه در این موارد سکوت معناداری می‌شود.
در حال حاضر حدود 140 واحد نیروگاه در کشور وجود دارد که به جای اینکه از گاز طبیعی به عنوان سوخت استفاده کنند، از مازوت پرسولفور استفاده می‌کنند که نتیجه سوخت نفت کوره این است که به میزان بسیار بالایی که اصلاً قابل قیاس با بدترین نوع بنزین هم نیست، گوگرد وارد هوا می‌شود. حالا شما ببینید که در اطراف همین تهران و شهرهای بزرگ چه تعداد نیروگاه داریم که به دلیل کمبود گاز طبیعی مجبورند از مازوت استفاده کنند و گوگرد سمی تولید کنند.
از طرف دیگر، خطابم به مسوولان است که آنقدر درگیر کیفیت بنزین نشویم که از دیزل غافل شویم؛ مشکل بنزین به حادی دیزل نیست. دیزل فقط یک پارامتر مهم دارد که فاصله زیادی با استاندارد جهانی دارد. محتوای گوگرد، دی‌گازوئیل تولید داخل، بین چهار تا 9 هزار قسمت در میلیون است. گوگرد هم به شدت در آلودگی هوا موثر است. حال این رقم را مقایسه کنید با استاندارد جهانی که در آن باید میزان گوگرد زیر 50 باشد البته به صورت محدود دیزل‌های با‌کیفیت هم تولید می‌شود اما عمده گازوئیل‌های تولیدی دارای این میزان گوگرد است. بخش عمده ذرات معلق در هوای تهران از گوگرد تولیدی از دیزل‌ها ایجاد می‌شود؛ سازمان بهداشت جهانی هم دود دیزل را سرطان‌زا اعلام کرده است. در حال حاضر تعداد خودرو دیزلی 150 دستگاه است که بسیاری از آنها ساعت‌های پایانی روز وارد خیابان‌های تهران می‌شوند و جلوی چشم مردم نیستند اما از کلیدی‌ترین آلوده‌کننده‌ها هستند. الان در اروپا سطح گوگرد دیزل زیر 10 است. گوگرد‌زدایی از گازوئیل هم کار سختی است. شما اگر نمونه سوخت کم‌گوگرد و گوگرد‌دار را در ظرف بریزید، از لحاظ ظاهری هم قابل تشخیص است. یکی مایع زرد کثیف بد‌بوست و آن یکی سفید و
شفاف است.
البته الان پالایشگاه تهران قابلیت تولید 12 میلیون لیتر گازوئیل با گوگرد زیر 20 را داراست. اما شاید باورش برای مخاطبان سخت باشد که بدانند این بخش از تولید دیزل در پالایشگاه تهران به خاطر کمبود گاز طبیعی تعطیل است. چون در حال حاضر گاز طبیعی برای مصارف خانگی سوق داده می‌شود، این بخش از پالایشگاه تهران را تعطیل کرده‌اند. به هر روی مشکلات به هم پیوسته است. در این اوضاع تحریم، واحد دیزل‌ساز پالایشگاه تهران راه انداخته شده و کار نمی‌کند. یک واحد مشابه در اراک هم داریم اما آنجا هم تعطیل است. شاید در نهایت پالایشگاه تهران بتواند دیزل مصرفی تهران و کرج را تامین کند، اما بقیه کشور چطور؟
ما در شهرداری تهران سعی کردیم برای چهار هزار اتوبوس حمل و نقل عمومی که البته بخشی از آن گازسوز هم هست، از فیلترهای تصفیه هوا استفاده کنیم. این فیلترها بسیار گران هستند. به سختی بودجه آن را تامین کردیم اما یک مشکل اصلی داریم، این فیلترها اگر روی خودرویی که این سوخت دیزل را مصرف می‌کنند، نصب شوند، در همان مصرف اول خراب می‌شوند چون گوگرد دیزل‌ها آنقدر بالاست که حتی این فیلترها را به سرعت خراب می‌کند. متاسفانه با این سطح گوگرد هیچ تصفیه‌کننده‌ای، نمی‌تواند کار کند. از طرفی قرار شده بود به شرکت واحد سوخت کم‌گوگرد داده شود اما تاکنون این وعده هم محقق نشده است.
بارها به دوستان مسوول هشدار داده‌ایم که متاسفانه در سال‌های اخیر در مورد دیزل هیچ کاری انجام نشده و اگر می‌خواهید روی کیفیت سوخت فشار بیاورید بر بهبود کیفیت دیزل تاکید کنید. چون کیفیت بنزین بسیار بهبود یافته و تنها با یک حرکت دیگر درست می‌شود. اگر خانم ابتکار بر این موضوع تاکید کنند، تاثیر بیشتری روی آلودگی هوای تهران و سایر شهرها دارد.
دیدگاه تان را بنویسید