بازیگری روسیه

روسیه با رویکردی نوین به منطقه خاورمیانه می‌نگرد؛ به طوری که با پیش‌بینی آینده این منطقه و تقابل دائمی با ایالات متحده به این باور رسیده که کاخ سفید در جنگ‌های آینده با ائتلاف‌سازی و استفاده از فناوری‌های نوین به دنبال کاهش هزینه‌های حضور خود است. در همین حال روسیه با تفکر شکست بدون جنگیدن در حال گسترش ائتلاف‌های مسکومحور به منظور مقابله با رشد فزاینده غرب‌گرایی و نهضت‌های سلفی‌محور با کار ویژه ضربه زدن به مسیر «جلوگیری از ایجاد اختلاف‌های فرقه‌ای، جلوگیری از شکل‌گیری گروه‌های ملی و فراملی، تقویت گفتمان دیپلماسی و گفت‌وگو» است. در چنین فضایی ایران به عنوان جزیره ثبات منطقه خاورمیانه در سیاستگذاری‌های منطقه‌ای روسیه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

اختلاف و تضاد منافع با ایالات متحده، شاه‌کلید مناسبات تهران-مسکو و عامل همگرایی‌هایی است که اکنون شاهد آن هستیم؛ به‌طوری‌که دو طرف -همان‌طور که از شرایط کنونی منطقه خاورمیانه، آسیای مرکزی و قفقاز و حتی سوریه برمی‌آید- دارای نگرانی‌های همسویی هستند. به عنوان مثال دو کشور از نفوذ غرب به منطقه قفقاز جنوبی آسیب خواهند دید. به همین جهت نیاز به اتخاذ سیاست‌های منطقه‌ای مشترک به منظور تامین امنیت و ثبات این منطقه امری ضروری است. ایران و روسیه در قفقاز قادرند نقش مکمل اقتصادی و امنیتی را ایفا کنند که برای هر دوی آنها اهمیت ویژه‌ای دارد. در عین حال نباید از نظر دور داشت که آمریکا در عرصه بین‌المللی عقب‌نشینی نخواهد کرد، بلکه در حال تغییر در راهبرد نظامی‌اش است. با توجه به این اصل می‌توان همکاری‌های نظامی جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه را در عرصه‌های نظامی بازتعریف کرد. از یک‌سو همان‌طور که اشاره شد وجود نگرانی‌های مشترک در منطقه و مناسبات پرتنش میان تهران و غرب حتی پس از برجام، روسیه را به یک شریک استراتژیک برای جمهوری اسلامی ایران بدل کرده است، در حالی که سرمایه‌گذاران غربی روانه ایران شده‌اند، موقعیت روسیه به عنوان تامین‌کننده و سرمایه‌گذار در صنایع سنگین و نظامی ایران دستخوش کوچک‌ترین تغییری نشده است. به عنوان مثال می‌توان به مونتاژ و تولید جت‌های جنگنده و خودروهای زرهی نظامی در کنار سلاح‌های سنگین و سبک اشاره کرد.

در همین چارچوب و با توجه به ائتلاف‌سازی‌های جدیدی که از سوی آمریکا شاهد آن هستیم، می‌توان تحویل سامانه‌های اس-300 به ایران را برای تامین موازنه قوای دفاعی کشورهای نزدیک به روسیه ارزیابی کرد. تحویل سامانه ضدموشکی فوق در راستای ایجاد بلوک‌های امنیتی جدید در راستای حضور و نفوذ روسیه در منطقه خاورمیانه است؛ به طوری ‌که در این رویکرد هوشمند و عملگرایانه، روسیه از اختلافات موجود میان ایران و غرب و نگرانی‌های مشترک منطقه‌ای‌اش با تهران استفاده کرده و تلاش می‌کند تا به عنوان یک بازیگر فعال در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی ایفای نقش کند. با استفاده از این رویکرد، روسیه از نیروی زمینی استفاده نمی‌کند، مساله اشغال رخ نمی‌دهد و ثبات‌سازی توسط نیروهای ملی انجام می‌گیرد که نقش کلیدی ایران در این راهبرد غیرقابل ‌انکار است. روس‌ها با تحویل اس-300 به ایران یک هدف اصلی را دنبال می‌کنند که آن مشخص بودن راهبرد آنها در قبال تحولات منطقه خاورمیانه و جلوگیری از نفوذ بیشتر غرب و توازن در این کارزار است که با سه هدف فرعی هزینه کم، تلفات حداقلی و زمان کوتاه تکمیل شود.

از آنجا که فناوری رکن کلیدی جهت‌دهی‌های منطقه‌ای در آینده است، به همین جهت حمایت تکنولوژیک از جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک همکار منطقه‌ای اهمیت ویژه‌ای می‌یابد که همکاری‌های نظامی با تهران نیز در همین چارچوب قابل تعریف و بررسی است.

در پایان باید اشاره کرد که فناوری مبنای جنگ آینده است. هر چه فناوری وارد جنگ شود به همان میزان تلفات انسانی و هزینه‌های مادی جنگ کمتر است. به همین جهت انتقال سامانه‌های موشکی و ایجاد توازن قوا در منطقه، امنیت بیشتر خاورمیانه را تامین می‌کند که سامانه اس-300 در همین چارچوب قابل بازتعریف است.