کابوس هسته‌ای
کمرنگ شدن خاطرات در جهانی با نظم ضعیف
بازماندگان بمباران اتمی هیروشیما و ناگازاکی مجبور شدند چندین مرحله از بحران روحی را پشت سر بگذارند. آنها ابتدا وحشت روزهای 6 و 9 آگوست 1945 شامل نورهای کورکننده، موج وحشی انفجار، گرمایی که گوشت را ذوب می‌کرد و سپس باران سیاه، ساختمان‌های با خاک یکسان‌شده و اجساد زغال‌شده را به چشم دیدند. تاناکا که در زمان بمباران ناگازاکی فقط چهار سال داشت در یادآوری آن روزها می‌گوید: جهنم واقعی بود. به‌دنبال آن، دهه‌ها درد و رنج خاموش سپری شد که در آن تشعشعات جسم قربانیان و کابوس‌ها روحشان را می‌فرسود. در نهایت، آنها یأس و ناامیدی سال‌های اخیر را تجربه کردند، چراکه امیدواری به جهانی بدون سلاح اتمی کاملاً رنگ باخته است.
هشتادمین سالگرد این فجایع در زمانی کاملاً نگران‌کننده قرار می‌گیرد. تا سال 2009 سلاح‌های هسته‌ای به‌عنوان چیزی نامربوط با زمان خود شناخته می‌شدند. باراک اوباما، رئیس‌جمهور تازه‌منتخب وقت آمریکا، با جدیت از جهان عاری از هسته‌ای صحبت می‌کرد. اما برخلاف دیدگاهش، جهان به مرحله‌ای وارد شد که متخصصان راهبردی آن را «عصر سوم هسته‌ای» می‌نامند. دورانی که در مقایسه با گذشته بی‌نظم‌تر است و در آستانه انفجار قرار دارد. آقای تاناکا، یکی از مدیران نیهون هیدان‌کیو، انجمنی متشکل از بازماندگان بمب اتمی است. این بازماندگان در ژاپن با عنوان هیباکوشا (Hibakusha) شناخته می‌شوند. آقای تاناکا با تاسف می‌گوید: «خطر استفاده از سلاح‌های هسته‌ای در 80 سال گذشته هیچ‌گاه به اندازه امروز قریب‌الوقوع نبوده است.»
تهدیدهای روسیه مبنی بر استفاده از سلاح هسته‌ای در جنگ اوکراین به تشدید شرایط عصر جدید کمک کرد، اما عوامل زیربنایی عمیق‌ترند. معماری کنترل تسلیحات دوران جنگ سرد فروریخته است. پیمان استارت (START) جدید که آخرین پیمان باقی‌مانده و محدودکننده سلاح‌های هسته‌ای بین آمریکا و روسیه است، سال آینده منقضی می‌شود. دولت‌های هسته‌ای کنونی در حال انباشت و مدرنیزه کردن زرادخانه‌ها هستند. چتر هسته‌ای آمریکا که حمایت از متحدان آسیب‌پذیر را تضمین می‌کند ضعیف و بحث‌هایی در مورد داشتن سلاح هسته‌ای در کشورهایی مانند لهستان، عربستان سعودی و کره جنوبی آغاز شده است. حتی در ژاپن هم صحبت از دستیابی به بمب اتمی دیگر ناپسند نیست.
«تابوی هسته‌ای» یک واکنش اخلاقی مشترک در سرتاسر جهان بود که به کنترل استفاده از تسلیحات هسته‌ای کمک می‌کرد، اما این تابو هم کمرنگ شده است. تهدیدها روزبه‌روز صراحت بیشتری پیدا می‌کنند. درست در همان هفته‌ای که بازماندگان فاجعه اتمی ژاپن خود را برای مراسم یادبود در هیروشیما و ناگازاکی آماده می‌کردند، رئیس‌جمهور آمریکا و رئیس شورای امنیت روسیه در رسانه‌های اجتماعی به یکدیگر حمله‌ور شدند و تهدیدهای هسته‌ای را مطرح کردند.
پیدایش این عصر جدید را نباید به کم‌کاری هیباکوشا نسبت داد. بسیار غیرمنصفانه است که بخواهیم بار دستیابی به معجزه‌های سیاسی را بر دوش آنها بگذاریم. با این حال دهه‌هاست که بازماندگانی مانند آقای تاناکا داستان‌‌هایشان را در ژاپن و سرتاسر جهان نقل می‌کنند، به این امید که جهان را به سمت خلع‌سلاح بکشانند. نیهون هیدان‌کیو سال گذشته جایزه صلح نوبل را به خاطر «نمایش شهادت شاهدان و تلاش برای اینکه دیگر هیچ‌گاه از سلاح هسته‌ای استفاده نشود»، دریافت کرد. همچنین، هیباکوشا نقش مهمی در کارزار بین‌المللی حذف سلاح‌های هسته‌ای ایفا کرد. این کارزار در سال 2017 برنده جایزه صلح شد، چراکه تلاش می‌کرد سازمان ملل را وادار کند معاهده‌‌ای برای ممنوعیت توسعه، دستیابی، انباشت یا استفاده از سلاح‌های هسته‌ای تدوین کند. تعجبی ندارد که هیچ‌کدام از دولت‌های هسته‌ای جهان این معاهده را امضا نکردند.
عصر جدید هسته‌ای نقشی درازمدت را برای دولت ژاپن زنده می‌کند. از آنجا که ژاپن تنها کشوری است که هدف حملات هسته‌ای قرار گرفت این را وظیفه خاص خود می‌داند که از خلع‌سلاح طرفداری کند. اما همزمان، این کشور خود را در منطقه‌ای خطرناک و در تقابل با سه دولت هسته‌ای چین، روسیه و کره شمالی می‌بیند، بنابراین برای تضمین امنیت خود به بازدارندگی هسته‌ای وابسته است. ایشیبا شیگرو (Ishiba Shigeru)، نخست‌وزیر ژاپن، در مراسم 6 آگوست در هیروشیما وعده داد که «ما با تمام قدرت برای دستیابی به جهانی بدون سلاح هسته‌ای کار می‌کنیم». با این حال، برخلاف خواسته هیباکوشا، ژاپن هم از امضای معاهده جدید سازمان ملل امتناع کرد.
دیگر کسی از هیباکوشا باقی نمی‌ماند که سخنرانی کند. سوزوکی شیرو، شهردار ناگازاکی، می‌گوید، «ما به دورانی وارد می‌شویم که کسی از بازماندگان فاجعه اتمی باقی نمی‌ماند». تلاش‌هایی در هیروشیما و ناگازاکی صورت می‌گیرد تا خاطرات آنها را برای نسل‌های آینده زنده نگه دارد. هر دو شهر به صدها نفر از وارثان این فاجعه آموزش می‌دهند. هر کدام از آنها یک داستان خاص هیباکوشا را حفظ خواهند کرد.
هم‌اکنون فقط کمتر از 100 هزار نفر از 400 هزار هیباکوشا هنوز زنده‌اند. بسیاری از آنها همانند آقای تاناکا در زمان بمباران خردسال بودند. میانگین سن بازماندگان 86 سال است. بنابراین تعجبی ندارد که عصر هسته‌ای جدید درست در زمانی آغاز می‌شود که صدای هیباکوشا خاموش می‌شود.
