روباه در برابر گرگ
رابین‌هود چگونه به یک عنصر تعیین‌کننده در ماجرای گیم‌استاپ تبدیل شد؟
رابین‌هود در سال 2020 طوفانی در بازار سهام دنیا به پا کرد، آن هم به لطف پاندمی کرونا که بسیاری از مردم را در خانه نگه داشت بدون اینکه دست به کاری بزنند. اما این پلت‌فورم چیست و چگونه روی بازار و سرمایه‌گذاران تاثیر گذاشته است؟
رابین‌هود یک پلت‌فورم معاملاتی بدون کمیسیون است که به کاربران امکان می‌دهد به معامله سهام، بیت‌کوین، اتریوم، لایت‌کوین و سایر ارزهای دیجیتال مهم و همچنین معاملات اختیار فروش، ETFها و طلا بپردازند. برنامه رابین‌هود به دارندگان حساب امکان را می‌دهد تا به آسانی به انجام معاملات بیش از ۵۰۰۰ سهام، ETF، معاملات آپشن، طلا و ارز دیجیتال از طریق برنامه موبایل یا بر بستر اینترنت بپردازند.
این شرکت در سال ۲۰۱۳ توسط بایجو بهات و ولاد تِنِف فارغ‌التحصیلان دانشگاه استنفورد و با هدف عمومی کردن امور مالی و در دسترس‌تر کردن آن برای سرمایه‌گذاران کم‌تجربه و با سرمایه کمتر تاسیس شد. این شرکت یکی از موفق‌ترین استارت‌آپ‌های چند سال اخیر بوده است و تقریباً ۱۰ میلیون کاربر فعال دارد.
رابین‌هود هیچ‌گونه هزینه کمیسیون برای انجام معاملات در پلت‌فورم خود دریافت نمی‌کند و یکی از کارگزاری‌هایی است که معاملات بدون کمیسیون را ارائه می‌دهد. نوآوری رابین‌هود در صنعت کارگزاری باعث شد سایر شرکت‌های کارگزاری نیز از این شرکت پیروی کنند و تاکنون، اکثر کارگزاری‌ها به سمت ارائه ساختارهای بدون کمیسیون کشیده شده‌اند.
این شرکت از پرداخت برای جریان سفارش درآمد قابل توجهی کسب می‌کند، این روش یک عمل معمول و در عین حال بحث‌برانگیز است که به موجب آن کارگزار برای هدایت سفارش‌ها به طرف‌های مختلف و انتقال منابع مالی مورد معامله، هزینه و مزایای دیگری را از مسیر انتقال دریافت می‌کند. رابین‌هود از این درآمد به عنوان «تخفیف از سوی سازندگان بازار و اماکن معاملاتی» یاد می‌کند. در حالی که هر یک از معاملات صورت گرفته معمولاً کوچک هستند ولی این شرکت با توجه به تعداد کاربران و حجم معاملاتی وسیعی که دارد درآمد قابل توجهی را کسب می‌کند. برآوردهای مستقل نشان می‌دهد که این شرکت تنها در سال 2018 مبلغی معادل 69 میلیون دلار با استفاده از روش پرداخت جریان سفارش درآمد داشته است که 227 درصد نسبت به مدت مشابه سال 2017 رشد داشته و چیزی حدود 40 درصد درآمد کلی این شرکت را شامل می‌شود. این در حالی است که در سه‌ماهه دوم سال 2020 این رقم به چیزی حدود 180 میلیون دلار رسیده است. منبع درآمدی دیگر این شرکت حق عضویت اختیاری پنج دلار در ماه است که به کاربر این امکان را می‌دهد تا از بسیاری از امکانات و ویژگی‌های این سایت و اپلیکیشن از جمله ابزارهای سرمایه‌گذاری، انواع وام‌ها، سود پول سرمایه‌گذاری‌نشده و بسیاری امکانات دیگر استفاده کند.
ورود به بازار
کووید 19 سبک زندگی نرمال میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار داده است. بیکاری و فشار ناشی از قرنطینه موجب شده بسیاری از مردم به دنبال تفریح، سرگرمی و مشغله‌های جدیدی باشند. یکی از این مشغله‌ها بازار سهام بوده است. بسته‌های محرک مالی و اقتصاد خانه‌نشینی موجب شده بسیاری از سرمایه‌گذاران از طریق کارگزاری‌ها و به صورت آنلاین و به راحتی از فرصت‌های سرمایه‌گذاری استفاده کنند. معاملات بدون کمیسیون، ثبت‌نام آسان و همچنین رابط کاربری بسیار آسان رابین‌هود موجب شده میلیون‌ها نفر در کمتر از یک سال به عضویت این نرم‌افزار درآمده و نسل جدیدی از سرمایه‌گذاران به بازارهای مالی دسترسی پیدا کنند.
اثر رابین‌هود
ورود حجم عظیمی از معامله‌گران خرد آماتور اثر مشخصی روی بازار سهام گذاشته است. این گروه جدید بر اساس یک توصیه قدیمی سرمایه‌گذاران عمل می‌کنند: در کف قیمتی خرید کنید. پس از اینکه در ماه مارس شاخص اس‌اندپی افت چشمگیری را تجربه کرد فدرال‌رزرو به دنبال حمایت از اقتصاد درآمد و مقادیر نامحدودی از اوراق بدهی دولتی را خریداری کرد. این اقدام در واقع چراغ سبزی برای سرمایه‌گذاران تازه‌وارد بود تا مقادیر زیادی از سهام را خریداری کنند. طی چند ماه، این سرمایه‌گذاران شاهد بازدهی بسیار بالای سرمایه‌گذاری خود بودند. در رابین‌هود، اکثر سهام سرمایه‌گذاری‌شده شرکت‌های بزرگ فناوری نظیر آمازون، اپل، زوم و تسلا بودند. بعد از بازگشت بازار در اواخر ماه مارس، گروه جدیدی از سرمایه‌گذاران از مزایای آن بهره‌مند شدند. ورود نقدینگی جدید به این سهام موجب شد نرخ‌های سرمایه‌گذاری جدیدی به ثبت رسیده و برخی از سهام نیز به قیمت‌هایی بالاتر از ارزش واقعی خود برسند؛ اثری که از آن به عنوان «اثر رابین‌هود» یاد می‌شود.
در کنار این نوآوری و امکاناتی که این شرکت به کاربران خود می‌دهد ابهامات و اتفاقات بحث‌برانگیز زیادی پیرامون این شرکت و نحوه فعالیت آن وجود دارد.
17 دسامبر سال 2020، گزارش شد که رابین‌هود توافق کرده 65 میلیون دلار بابت غرامت برای توقف تحقیقات کلاهبرداری مدنی توسط کمیسیون بورس و اوراق بهادار (SEC) به دلیل عدم شفاف‌سازی کامل اولیه این شرکت در خصوص عملکرد پرداخت جریان سفارش، پرداخت کند. این تحقیقات با تمرکز روی عدم شفاف‌سازی این شرکت تا سال 2018، فاش کرد که رابین‌هود از شرکت‌های تجاری پرسرعت برای هدایت سفارش‌های خرید و فروش مشتریان مبالغ هنگفتی دریافت کرده است. به عنوان بخشی از توافق با SEC، رابین‌هود ملزم شد یک مشاور مستقل استخدام کند تا نحوه سیاست‌های شرکت در خصوص هزینه جریان سفارش را مورد بررسی قرار داده و اطمینان حاصل کند که این شرکت بهترین و مطمئن‌ترین مسیر جهت انجام نقل و انتقالات را مورد استفاده قرار می‌دهد. در همین ماه ناظران اوراق بهادار ایالت ماساچوست نیز از این شرکت در خصوص بازاریابی گسترده برای کاربران بی‌تجربه و عدم نظارت یا کنترل حمایتی بر عملکرد آنها طرح شکایت کرد. در این شکایت همچنین از دسترس خارج شدن این سایت به دلیل قطعی سرورهای آن که باعث اختلال دسترسی کاربران در چندین نوبت در طول سال گذشته شده بود نیز بررسی می‌شود. این پرونده جهت نظارت و تصمیم‌گیری به طرف‌های مستقل سپرده شده است. همچنین برخی از کاربران از این شرکت در خصوص قطعی آخر سال این سایت که باعث عدم دسترسی به این سایت شده بود، از رابین‌هود شکایت کرده‌اند. این شرکت به برخی از کاربرانی که در اثر این قطعی‌ها دچار خسارت شده بودند کوپن‌هایی را پیشنهاد داده بود که تنها در صورت موافقت با عدم طرح شکایت امکان استفاده از آنها را داشتند.
غوغای گیم‌استاپ
گیم‌استاپ، یک شرکت فعال در حوزه فروش بازی‌های کامپیوتری و لوازم الکترونیکی مصرفی است. دفتر مرکزی این شرکت در حومه دالاس تگزاس بوده و این شرکت بزرگ‌ترین خرده‌فروش بازی‌های رایانه‌ای به حساب می‌آید که بیش از 5500 نمایندگی فعال در جهان دارد. این شرکت در سال 1984 تاسیس شد و از سال 1999 به بعد با نام فعلی فعالیت می‌کند. این شرکت از سال‌های دهه 2010 به دلیل اقبال مشتریان به خرید آنلاین بازی‌ها با افت شدید مشتری و در پی آن کاهش ارزش مواجه شده است. در اواسط پاییز و با اضافه شدن رایان کوهن رئیس سابق یک فروشگاه غذای حیوانات و سهامدار نسبتاً بزرگ به هیات‌مدیره این شرکت، اعضای هیات‌مدیره گیم‌استاپ از برنامه خود برای حضور پررنگ‌تر و فعال‌تر در بازارهای الکترونیکی خبر دادند. با این حال در ادامه نیز ارزش سهام این شرکت همچنان و تا چندی پیش با رکود همراه بود و بسیاری از سرمایه‌گذاران بزرگ بازار سرمایه توقع سقوط سنگین سهام این شرکت را داشته و با سرمایه‌گذاری روی فروش استقراضی این سهام، انتظار کسب سود از این سقوط داشتند. در این میان ردیت، یک پایگاه خبری دارای فروم‌هایی برای بحث و تبادل نظر، که یکی از این فروم‌ها یعنی وال‌استریت بتز به بررسی بازار سرمایه آمریکا می‌پردازد و دارای بیش از 5 /6 میلیون کاربر فعال است تبدیل به محلی برای تبلیغ و حمایت از سهام برخی شرکت‌ها از جمله گیم‌استاپ شد. به ناگهان تعداد زیادی از کاربران خرد که عمدتاً آشنایی چندانی با بازار سرمایه نداشته یا در این عرصه تازه‌کارند در موجی کم‌سابقه اقدام به خرید سهام برخی شرکت‌ها از جمله گیم‌استاپ کردند. این کاربران عمدتاً با سرمایه‌های اندک و در بازارهای معاملاتی کم‌هزینه از جمله مهم‌ترین آنها رابین‌هود، اقدام به انجام معاملات خود می‌کنند. با شروع این موج خرید سهام و آغاز رشد قیمتی سهام این شرکت‌ها سرمایه‌گذارانی که اقدام به فروش استقراضی سهم‌ها کرده بودند از ترس ضرر بیشتر رو به خردی آوردند. فشار دوطرفه ناشی از افزایش تعداد خریدار باعث جهش ناگهانی قیمت این سهم‌ها شد. در پی ادامه این موج عظیم سهام شرکت گیم‌استاپ در دوره زمانی بسیار کوتاهی شاهد رشد بیش از 1600 درصد بود. این در حالی بود که برخی از کاربران ردیت و دیگر شبکه‌های اجتماعی که سکان‌دار این موج بزرگ بودند، هدفشان را مقابله با موج سرمایه‌داری که آنها را مسوول رکود اقتصادی سال‌های گذشته می‌دانند عنوان می‌کردند. در پی این اتفاقات بازار سرمایه دچار سردرگمی شد و بسیاری از بزرگان فعال در این حوزه انگشت اتهام را به سمت پلت‌فورم‌های معاملاتی‌ای نظیر رابین‌هود گرفتند که امکان ایجاد این موج‌های بدون پشتوانه را فراهم کردند. این در حالی است که نیک مگیولی مدیر ارشد اجرایی شرکت مدیریت ثروت Ritholtz در پژوهشی اقدام به بررسی ارتباط اطلاعات 200 شرکتی که بیشترین تعداد سهم را در سایت رابین‌هود داشته‌اند، کرد. در این بررسی او به دنبال یافتن رابطه معناداری بین قیمت و تعداد سهم‌هایی بود که در اختیار کاربران این پلت‌فورم قرار داشت. نتیجه این بررسی نشان داد که در مورد سهام بسیاری از این 200 شرکت رابطه معناداری وجود نداشته و در کل عملکرد این کاربران تاثیر بسزایی روی روند کلی بازار سرمایه ندارد. در این میان و با توجه به وجود ریسک‌های بالا و امکان از دست رفتن سرمایه بسیاری از کاربران تازه‌وارد و مخصوصاً کسانی که دست به معاملات اهرمی می‌زنند، فشارهای زیادی جهت ایجاد سازوکار مناسب برای محدود کردن این نوسانات به وجود آمد.
خیانت رابین‌هود
در ادامه ماجرا رابین‌هود به صورت موقتی محدودیت‌هایی را برای خرید و فروش سهام این شرکت‌ها از جمله گیم‌استاپ وضع کرد. در حالی که علت این اقدام فنی عنوان شد بسیاری از کاربران اعتقاد دارند این شرکت به شعارهای خود عمل نکرده و فضای معامله آزاد را نقض کرده و به کمک ثروتمندان رفته است. بلومبرگ نوشت این مساله که بسیاری از پلت‌فورم‌های معاملاتی و کارگزاری‌ها به دلیل «جنون‌آمیز» شدن وضعیت این سهام، به مشتریان خود اعلام کردند نمی‌توانند آن را خریداری کنند، در فضای آنلاین با اعتراضات فراوانی روبه‌رو شد. برای مثال اوکازیو کورتز، نماینده معروف مجلس آمریکا، در رابطه با این مساله عنوان کرد: «باید اطلاعات بیشتری درباره تصمیم رابین‌هود برای جلوگیری از خریداری سهام توسط سرمایه‌گذاران بدانیم، آن هم در وضعیتی که صندوق‌های پوششی می‌توانند آزادانه وارد این معاملات شوند.»
بنا به گزارش نیویورک‌تایمز، این اعتراضات باعث شد کمیسیون ارز و اوراق بهادار (SEC) بیانیه‌ای صادر کند و طی آن هم محافظت این نهاد از مردم در برابر هر نوع سوءرفتار در بازار سهام را مورد تاکید قرار دهد و هم در عین حال عنوان کند نوع محدودیت‌گذاری‌های مربوط به پلت‌فورم‌ها باید با دقت مورد بررسی قرار گیرد. در حالی که اعتراضات به این اقدام ادامه دارد، با وضع این محدودیت‌ها و در برخی موارد عدم امکان خرید و فروش این سهم‌ها، روند نزولی ارزش آنها به یکباره آغاز شد. پلت‌فورم رابین‌هود با استفاده از یک میلیارددلاری که از طریق خطوط اعتباری خود جذب کرده بود در روز ۲۸ ژانویه این محدودیت‌ها را حذف کرد. ولاد تنف، مدیرعامل این شرکت، در مصاحبه با سی‌ان‌بی‌سی عنوان کرد: «با استفاده از خطوط اعتباری خود، یعنی کاری که به‌صورت روزمره انجام می‌دهیم، توانستیم سرمایه‌ای را جذب کنیم و محدودیت‌های پیش‌آمده برای سرمایه‌گذاران را کاهش دهیم.» بنابراین وقتی در روز جمعه رابین‌هود شرایط خود را باز هم ساده کرد، سهام گیم‌استاپ به سرعت رشد کرد. این رشد به شکلی بود که تا پایان روز ۲۹ ژانویه، هر سهم گیم‌استاپ به قیمت ۳۲۵ دلار رسید که رشدی ۶۸درصدی را طی همان یک روز نشان می‌داد و فاصله بسیار زیادی از ۲۰ دلاری داشت که در روز ۱۲ ژانویه قیمت این سهم بود. این پلت‌فورم پس از آنکه از تصمیم خود برای توقف خرید سهم‌های گیم‌استاپ، AMC و دیگر سهم‌های ترندشده توسط انجمن r /WallStreetBets ردیت خبر داد با موجی از واکنش‌های منفی از سوی کاربران، سرمایه‌گذاران سرشناس و حتی سیاستمداران مواجه شد. نتیجه این اقدام ثبت انبوهی نقد منفی در پلی‌استور بود که باعث شد در مجموع امتیاز اپ رابین‌هود به یک ستاره (از پنج ستاره) برسد؛ گوگل اما با حذف دیدگاه‌های کاربران خشمگین آن را دوباره به حالت عادی برگرداند.
آیا جنگ سرمایه‌گذاران خرد و گرگ‌های وال‌استریت ادامه دارد؟
در حالی که همچنان بسیاری از صاحب‌نظران و تحلیلگران بازار سرمایه هنوز نسبت به رکود احتمالی دوران بعد از کرونا به قطعیت نرسیده‌اند، تلاطم و آشفتگی‌های متعددی در ماه‌های گذشته در بازار سرمایه به وجود آمده است، از جمله افزایش ناگهانی ارزش سهام شرکت تسلا که آخرین مورد آن افزایش بی‌سابقه سهام برخی شرکت‌هاست که از جمله مهم‌ترین آنها همین شرکت گیم‌استاپ بوده است. به نظر بسیاری از کارشناسان این نوسانات قیمتی تاثیر منفی روی عملکرد کلی بازار سرمایه دارد. در حالی که بسیاری از سهامدارانی که اقدام به فروش استقراضی سهم‌ها کرده بودند مجبور به خرید زودهنگام سهام جهت جلوگیری از ضرر بیشتر شده و در این حال جهت تامین منابع مالی مورد نیاز باید سایر سهم‌ها را به فروش برسانند که همین امر نیز موجب ایجاد فشار فروش برای سایر سهم‌ها می‌شود. در کل و با در نظر گرفتن تمامی این تحرکات انتظار می‌رود این نوسانات تاثیر منفی ملموسی روی عملکرد و بازدهی کلی بازار سرمایه داشته باشد.
