واکسینه‌شده‌ها و واکسینه‌نشده‌ها
نرخ‌های نابرابر و شکاف اقتصادی جدید
ترجمه: جواد طهماسبی- در دهه 1970 به نظر می‌رسید تمام ثروت‌های جهان با تمام پیچیدگی‌ها حول یک محصول یعنی نفت می‌چرخیدند. این محصول حیاتی که تعداد انگشت‌شماری از کشورها صادرات آن را بر عهده داشتند اغلب در دستان نیروهای سیاسی بی‌رحم به گروگان گرفته می‌شد. امروز چشم‌انداز اقتصادی جهان به یک محصول کاملاً مهم دیگر یعنی واکسن وابسته است. این محصول نیز در کشورهای اندکی تولید می‌شود، جنبه سیاسی پیدا کرده و توزیع آن نامتوازن و ناعادلانه است. واکسیناسیون گسترده همگانی به آمریکا کمک می‌کند به رونق اقتصادی بازگردد و تورم هسته‌ای آن به بالاترین نرخ خود از سال 1992 رسیده است. اما تاخیر در خرید، ساخت و تزریق واکسن بخش‌های بزرگی از جهان را در مقابل شیوع ویروس‌های جدید و عقب‌ماندگی اقتصادی آسیب‌پذیر ساخته‌اند.
فدرال‌رزرو آمریکا در 16 ژوئن و با توجه به پیشرفت واکسیناسیون در کشور پیش‌بینی‌های رشد، تورم و نرخ‌های بهره خود را بالا برد. انتظار می‌رود در سال 2023 میانه نرخ‌های فدرال‌رزرو دو جهش را تجربه کند. این تغییرات نرخ بازدهی اوراق بدهی را هم در آمریکا و هم در کشورهای واکسینه‌نشده بالا برد.
این ماه بانک جهانی نیز پیش‌بینی‌هایش را به‌روزرسانی و اعلام کرد. اقتصاد جهانی نرخ رشد 6 /5درصدی را شاهد خواهد بود. اما آیهان کوزه از بانک جهانی می‌گوید ما دو داستان از بهبود اقتصادی خواهیم داشت. کشورهای ثروتمندی که اکثر مردم خود را واکسینه کرده‌اند به قول چارلز دیکنز از «بهار امید» لذت می‌برند اما هرجا واکسیناسیون -همانند کشورهای فقیر- از برنامه عقب باشد اقتصادها نیز در جهت مخالف حرکت می‌کنند.
شکاف بین واکسن‌زده‌ها و واکسن‌نزده‌ها را می‌توان حتی در یک مقایسه ساده نرخ واکسیناسیون و پیش‌بینی‌های رشد مشاهده کرد. در میان اقتصادهای بزرگی که در گزارش بانک جهانی آمده‌اند 10 کشور دارای بالاترین نرخ واکسیناسیون به‌طور متوسط 5 /5 درصد رشد اقتصادی خواهند داشت. نرخ رشد اقتصادی در 10 کشور دارای پایین‌ترین نرخ واکسیناسیون فقط 5 /2 درصد خواهد بود. این شکاف را می‌توان در بازبینی پیش‌بینی‌ها نیز مشاهده کرد. از زمان انتشار آخرین پیش‌بینی‌های بانک جهانی در ماه ژانویه تاکنون، رشد اقتصادی سال 2021 آمریکا از 5 /3 به 5 /6 درصد اصلاح شد. این بازبینی به خاطر سرعت واکسیناسیون و همچنین اثرات بسته محرک اقتصادی آن انجام شد. نرخ رشد اقتصادی آن دسته از اقتصادهای نوظهور که در مقایسه با همتایانشان واکسیناسیون سریع‌تری انجام داده‌اند نیز به سمت بالا به‌روزرسانی شد.
اما در آن سوی شکاف تصویری متفاوت دیده می‌شود. در میان 29 اقتصاد فقیر جهان (از جمله 23 کشور در زیر صحرای کبیر آفریقا) 3 /0 درصد مردم فقط دوز اول واکسن را دریافت کرده‌اند. چشم‌انداز رشد اقتصادی این کشورها بدتر شده است. پیش‌بینی می‌شود مجموع تولید ناخالص داخلی امسال آنها 9 /2 درصد رشد کند. این پیش‌بینی در شش ماه قبل عدد 4 /3 درصد را نشان می‌داد. این رویداد دومین عملکرد بد آنها در دو دهه گذشته خواهد بود. بدترین عملکرد آنها سال گذشته اتفاق افتاد.
واکسیناسیون حداقل از دو راه به رشد اقتصادی کمک می‌کند. از یک‌سو به کشورها امکان می‌دهد قرنطینه‌ها یا هرگونه محدودیت بر تعامل اجتماعی را که اقتصاد را درگیر ساخته‌اند بردارند. از سوی دیگر در مناطقی مانند نیوزیلند که محدودیت‌ها را برداشته‌اند خطر شیوع گسترده در آینده را کاهش می‌دهد و رشد اقتصادی را تاب‌آورتر می‌سازد. بانک گلدمن‌ساکس یک شاخص موثر قرنطینه را تدوین کرده است که اقدامات سیاستی را با داده‌های مرتبط با تحرک (برگرفته از تلفن‌های همراه) ترکیب می‌کند. این شاخص نشان می‌دهد شور و تحرک اجتماعی به بیشتر کشورهایی که نرخ واکسیناسیون بالایی دارند بازگشته است. با بالا رفتن سرعت واکسیناسیون افراد بیشتری به این پویایی ملحق می‌شوند. به گفته گلدمن‌ساکس کشورهایی که به احتمال زیاد در چند ماه آینده از دیگران پیشی می‌گیرند آنهایی هستند که همزمان با افزایش سرعت واکسیناسیون هنوز محدودیت‌های اجتماعی را اجرا می‌کنند. آنها هنوز از مزایای رفع محدودیت‌ها برخوردار نشده‌اند اما به زودی به آن می‌رسند.
در این‌گونه کشورها هنوز محدودیت‌ها باعث می‌شوند داده‌های اقتصادی به موقع انتشار نیابند اما با پیشرفت واکسیناسیون این مشکل نیز برطرف خواهد شد. اما در کشورهای دیگری مانند تایوان، موج جدید کووید 19 هنوز خود را در شاخص‌های اصلی اقتصادی نشان نداده است و قطعاً اثر آن قدرتمند خواهد بود. مدل «وضعیت کنونی» بانک مورگان‌چیس که از داده‌های ماهانه برای پیش‌بینی وضع کنونی اقتصاد بهره می‌برد نشان می‌دهد نرخ رشد اقتصادی سالانه تایوان در سه ماه دوم حدود 9 درصد است اما این بانک عقیده دارد اقتصاد تایوان در واقع در طول این دوره کوچک‌تر شده است. در مقابل، جی‌پی مورگان انتظار دارد واکسیناسیون در منطقه یورو نرخ رشد اقتصادی سالانه در این سه ماه را به بیش از هفت درصد رسانده باشد. هرچند مدل «وضعیت کنونی» بانک نرخ رشد را کمتر از سه درصد نشان می‌دهد. با توجه به اهمیت زیاد شکاف واکسیناسیون در جهان این پرسش مطرح می‌شود که شکاف با چه سرعتی بسته خواهد شد. طبق گزارش گلدمن‌ساکس، تا ماه آگوست کشورهای ژاپن، کره جنوبی، برزیل، ترکیه و مکزیک حداقل یک دوز را به بازوان نیمی از شهروندانشان تزریق می‌کنند. آفریقای جنوبی و هند در ماه دسامبر به این مرحله خواهند رسید. اما در هر دو کشور شمار زیادی از مردم به بیماری مبتلا شده و سپس بهبود یافته‌اند. آنها تا حدی مصونیت طبیعی به‌دست آورده‌اند. به عنوان مثال، مایکل اسپنسر از دویچه‌بانک پس از احتساب کسانی که در گذشته مبتلا شده یا اولین دوز واکسن را دریافت کرده‌اند به این نتیجه می‌رسد که درصد مصونیت در هند ظرف کمتر از 9 ماه به 70 خواهد رسید.
بهبود نابرابر اقتصادی از عدم بهبودی بهتر است. اما توان رشد برخی کشورها میتواند مشکلاتی را برای دیگران ایجاد کند. به عنوان مثال، رونق اقتصادی آمریکا قیمت‌های مصرف‌کننده کشور را در ماه می نسبت به سال گذشته پنج درصد بالا برد و میتواند در دیگر نقاط هم فشار قیمتی ایجاد و بانک‌های مرکزی را مجبور به واکنش کند.
به عنوان نمونه، برزیل امسال نرخ بهره را به شدت بالا برد، بانک مرکزی روسیه نیز در 11 ژوئن برای سومین‌بار از ماه مارس سیاست انقباضی در پیش گرفت. الویرا نابیولینا رئیس کل بانک مرکزی نرخ بالای واکسیناسیون و سیاست‌های بسیار آسان پولی و مالی در اقتصادهای بزرگ را عوامل اصلی رشد قیمت‌ها در روسیه می‌داند. او نگران است که تورم بالا در روسیه و دیگر نقاط بیشتر از آنچه در نگاه اول به نظر می‌رسید پایدار باشد. حتی تورم موقتی هم میتواند بازارهای مالی را ناآرام و سرمایه‌گذاران را درباره تعهد فدرال‌رزرو به ارائه پول ارزان دچار تردید کند. این امر حق بیمه ریسک وام‌های کشورهای نوظهور را بالا می‌برد. تیم آقای کوزه پیش‌بینی می‌کند تورم جهانی از 5 /2 درصد سال گذشته به 9 /3 درصد در سال 2021 افزایش یابد. او می‌گوید «ما لزوماً نگران تورم نیستیم اما نگرانیم که این فشارهای تورمی چگونه سیاستگذاری در بازارهای نوظهور به ویژه آنهایی را که حجم بدهی بالایی دارند پیچیده می‌سازد».
سیاستگذاران این کشورها نگران تکرار سیاست توقف خرید دارایی‌ها هستند که در سال 2013 اجرا شد. در آن زمان بحث‌های فدرال‌رزرو درباره کاهش خرید دارایی‌ها به افزایش سریع نرخ بهره اوراق قرضه آمریکا و فروش دردناک دارایی‌ها در بازارهای نوظهور انجامید. فدرال‌رزرو در جلسه 15 و 16 ژوئن خود بحث کاهش خرید دارایی‌ها را پیش کشید اما زمان‌بندی این اقدام هنوز مشخص نیست. نرخ تورم جهانی امسال با نرخ‌های دورقمی دوران رکود-تورمی دهه 1970 فاصله زیادی خواهد داشت. اما درست همان‌گونه که بحران نفتی آن زمان سیاستگذاران را در برزخی وحشتناک قرار داد و آنها مجبور شدند به خاطر ترس از ضعف اقتصادی نرخ‌های بهره را بالا ببرند، کمبود واکسن در سال جاری مشکلات مشابهی برای آنها پدید می‌آورد. شاید بهای واکسیناسیون نابرابر در برخی نقاط جهان ریاضت زودهنگام و انقباض پولی باشد. کشورهایی که دیرتر از همه واکسن می‌زنند زودتر از دیگران به دردسر می‌افتند.
منبع: اکونومیست
