فروپاشی غیرمتمرکزها

بازار رمزارزها در حالی به انتهای سال 2022 می‌رسد که ارزش این بازار که زمانی در اوج خود (نوامبر 2021) به سه هزار میلیارد دلار رسیده بود حالا ارزشی بالاتر از 800 میلیارد دلار دارد. بیت‌کوین، پادشاه این بازار که قبل از کریسمس سال قبل در آستانه 70 هزاردلاری شدن بود حالا بیش از 75 درصد سقوط کرده و محدوده 16 هزاردلاری را تجربه می‌کند. اوضاع در این بازار پرریسک آنچنان نابسامان است که بسیاری از سرمایه‌گذاران به دنبال فرصتی برای خروج از این بازار هستند. فروپاشی FTX که دومین بحران بزرگی است که بازار ارزهای دیجیتال پس از سقوط شبکه ترا در سال ۲۰۲۲ تجربه می‌کند باعث ایجاد وحشت در بازار شده و بسیاری از سرمایه‌گذاران را نسبت به ادامه حیات در این بازار دچار تردید کرده است. اما این نااطمینانی‌ها در بازار می‌تواند دلیلی بر پایان عمر این بازار شگفت‌انگیز باشد؟

در ماه‌های اخیر، شاهد سقوط شدید جهان رمزارزها و تامین مالی دیجیتال غیرمتمرکز بودیم. اعلام ورشکستگی FTX باعث شد پروژه‌های رمزارز سراسر جهان به دنبال سرپا نگه‌داشتن خود باشند. با وجود اینکه بازار رمزارزها فراز و فرود زیادی در عمر نه‌چندان بلندمدت خود تجربه کرده است اما به نظر می‌رسد این‌بار فرق می‌کند. موضوعی که تحلیلگران بازار رمزارز هم به آن اذعان دارند.

در چند ماه گذشته شاهد آن بودیم که جهان رمزارز و تامین مالی غیرمتمرکز در تقلا برای سرپا ماندن بوده‌اند و یکی از دلایل اصلی آن فشاری است که از طریق بانک‌های مرکزی بر آنها وارد می‌شود. فدرال‌رزرو آمریکا در یک‌سال اخیر چندین بار نرخ بهره را افزایش داده و حالا این نرخ که سال گذشته صفر بود به محدوده چهاردرصدی رسیده و به گفته مقامات این نهاد فدرال قرار است تا پایان سال به 75 /4 درصد هم برسد.

مداخله پولی فعلی فدرال‌رزرو در تضادی آشکار با محیطی است که در سال ۲۰۲۱ فعالان بازار رمزارزها را برای ورود سرمایه بیشتر به این بازار مشتاق کرده بود، زمانی که نقدینگی بازار به شدت بالا بود.

علاوه بر این، فدرال‌رزرو به صراحت اعلام کرده که قرار نیست به این زودی‌ها از موضع تهاجمی خود دست بردارد. در زمان‌هایی این‌چنینی، برای درک بهتر شرایط پیش‌رو بهتر است نگاهی به تاریخ بیندازیم.

یکی از بزرگ‌ترین رمزارزهای بازار ورشکسته شده و اعلام کرده که برای پرداخت بدهی ۹ میلیارددلاری مشتریانش تنها دارایی ناچیز یک میلیارددلاری در اختیار دارد. علاوه بر این، این شرکت اعلام کرده که بیش از یک میلیون طلبکار دارد. برخی از دارایی‌های این شرکت در حال حاضر در تصاحب یک شرکت اعتباردهنده رمزارزی دیگر است که به دلیل سقوط لونا و ترا روزگار سختی را می‌گذراند و بالغ بر یک میلیارد دلار در زیان است.

صندوق گری‌اسکیل، بزرگ‌ترین صندوق سرمایه‌گذاری رمزارز بیش از ۸۰ درصد از اوج خود در نوامبر ۲۰۲۱ فاصله دارد و این در حالی است که بیت‌کوین در این مدت ۷۰ درصد ریزش داشته است. بسیاری از صرافی‌های رمزارز هم که سرمایه خود را در این صندوق گذاشته‌اند حالا از نظر ارزش دارایی در زیانی سنگین هستند. موضوعی که نشان می‌دهد بسیاری از صرافی‌ها نیز در حال سپری کردن اوقات سختی هستند.

اروینگ فیشر اقتصاددان آمریکایی پدیده فعلی حاضر در بازار رمزارزها را «ازدحام در تسویه» می‌نامد. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که بسیاری از فعالان بازار می‌خواهند در یک زمان سپرده‌های خود را از بازار خارج کنند یا مایل‌اند یک دارایی خاص را در زمان وحشت بازار به فروش برسانند. موضوعی که به اصلاح شدید در قیمت‌ها منجر می‌شود. ازدحام در تسویه در مقیاس بزرگ عموماً در زمان‌های پس از رونق اقتصادی رخ می‌دهد که در صف اول آن سرمایه‌گذاری‌های با اهرم بالا قرار دارند. در این مورد، رمزارزها نظارت، وام‌دهی، استقراض و اهرم پایینی دارند. سرمایه‌گذاران وحشت‌زده و معامله‌گرانی که در تلاش برای بیرون کشیدن پول خود به صورت همزمان هستند اختلال قابل‌ توجهی در سیستم مالی صرافی‌های رمزارز که همین حالا شکننده هم هستند، ایجاد می‌کنند. این شرکت‌ها به کندی سرمایه‌های پوششی را کاهش می‌دهند، مانند شرکت سنگاپوری Three Arrows Capital. صندوق‌های تامینی به دلیل اهرمی بیش از 20 برابر اصل اصلی بدنام هستند. بنابراین برداشت مبلغ اسمی اثر چندبرابری دارد. علاوه بر این، رمزارزها فاقد هرگونه ارزش ذاتی هستند که سودمندی آنها را صرفاً از قیمت آنها به دست می‌آورد، به این معنا که استخراج‌کنندگانی که تراکنش‌ها را فعال می‌کنند، انگیزه‌ای برای تخصیص دارایی رو به کاهش ندارند.

شاید بدترین بخش ازدحام تسویه این است که وام‌دهندگان مالی با از دست دادن تضعیف شده و سرمایه‌شان را از دست می‌دهند. اگرچه FTs و سایر شرکت‌های مشابه مشکلات مهم‌تری دارند، اما کاهش قیمت رمزارزها نمی‌توانست در زمان بدتری رخ دهد. جای شگفتی نیست که این شرکت‌ها همانند یک کارتل علیه شرکت‌های کوچک‌تر نظیر وویاگر عمل می‌کنند. شرکت‌هایی که می‌خواهند به صورت مجزا خودشان را از غرق شدن نجات دهند.

می‌توان شباهت‌هایی را میان حباب بدنام «ساوت سی» و جریان فعلی رویدادها مشاهده کرد. شرکت ساوت سی که به سختی درآمدی داشت، چه رسد به سود، روشی جذاب برای کسب درآمد بدون خطر از دست دادن سرمایه را در پیش گرفت. افزایش قیمت سهام با نظارت ضعیف و رویه‌های غیرشفاف همراه بود. صاحبان شرکت خیلی سریع متوجه شدند که تنها راه برای سرپا نگه داشتن شرکت این است که هرگز اجازه ندهند ارزشگذاری قیمت سهام پایین بیاید. در مقایسه با رقیب خود، شرکت هند شرقی، آنها هیچ سود، دارایی یا هیچ ظاهری با ارزش ذاتی نداشتند که در مورد آن بنویسند. جرج سوروس، سرمایه‌گذار معروف، معتقد است که انسان‌ها «خطاپذیر» هستند.

مرز میان خطاپذیری و عقلانیت باریک است و ممکن است قبل از اینکه فرد متوجه شود در طرف دیگر قرار دارد، از آن عبور کند. بنابراین، کار درست آن است که قبل از اینکه یک سرمایه‌گذاری را انجام دهیم، با احتیاط کامل وارد عمل شویم. وارن بافت معتقد است عمل معقول این است که سرمایه‌گذار به جای پیگیری وعده‌های بازدهی فوق‌العاده به دنبال بازدهی معقول باشد.

چرا سقوط رمزارزها مهم است؟

ورشکستگی صرافی رمزارز FTX کل این صنعت را زیر ذره‌بین قرار داده است. چگونه سرمایه شرکتی به ارزش 32 میلیارد دلار یک‌شبه ناپدید می‌شود؟ به همین دلیل است که همه به دنبال دلیل فروپاشی ناگهانی FTX هستند. یک استارت‌آپ رمزارز که چندی پیش به یکباره ورشکسته شد. درک کامل آنچه در پشت صحنه این صرافی مستقر در باهاما اتفاق افتاد نیاز به تحقیقات متعدد فدرال دارد. اما تاثیر آن در حال حاضر آشکار شده است. قانونگذاران خواستار نظارت بیشتر هستند. اما حامیان رمزارز مجدانه در تلاش‌اند که از این موضوع فاصله بگیرند. منتقدان بازار رمرارزها بسیار زیادند و بخشی از آنها افرادی هستند که روند صعودی بازار رمزارزها را نادیده گرفته‌اند.

اما توضیحی که لازم است قبل از دلایل این فروپاشی ارائه داد این است: صرافی FTX به مردم و شرکت‌ها اجازه خرید و فروش ارز دیجیتال را داده و میلیاردها دلار از سرمایه مشتریان را در اختیار داشت. سام بنکمن-فرید بنیانگذار FTX یک صندوق سرمایه‌گذاری نیز به نام آلامدا ریسرچ تاسیس کرده است. قرار بود این کسب‌وکار کاملاً مجزا باشد اما امسال، آلامدا برای تسویه‌حساب با مشتریان FTX نیاز به نقدینگی دارد. در این ماه، مشتریان FTX نگران ذخایر نقدی خود بوده و به سرعت به دنبال بیرون کشیدن پول خود از آنها هستند. اختلاط ظاهری وجوه بین Alameda و FTX بسیار مشکوک است و می‌تواند به اتهامات کلاهبرداری و شکایت‌های قضایی منجر شود. کمیسیون بورس و اوراق بهادار و وزارت دادگستری در حال تحقیق هستند. اما چرا فروپاشی FTX اهمیت دارد- این چیزی بیش از فاجعه مالی بشری است.

رمزارزها بخشی از شیدایی سرمایه‌گذاری‌ها هستند، میم‌کوین‌ها، کارت‌های معاملاتی، اسنیکرها و NFTها همه در این بازار پرطرفدارند. مردم در سال‌های گذشته به دنبال سرمایه‌گذاری سوداگرانه بودند. اما همه افراد سطح ریسکی  راکه در این بازار وجود دارد درک نکرده بودند.

اگر بانکی ورشکسته شود، دولت می‌تواند پا پیش گذاشته و جبران خسارت کند. اما یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های رمزارزها خاصیت غیرنظارتی آنهاست. موضوعی که باید هشداری برای خریداران باشد تا با احتیاط به آن ورود کنند. هک شدن سرمایه آنها برگشت‌ناپذیر است و اگر کسی به اشتباه به کیف پول فردی دیگر واریزی داشته باشد نمی‌تواند از طریق تماس با خدمات مشتریان صرافی پولش را برگرداند. به همین دلیل فروپاشی یک صرافی رمزارز از کمک دولتی بهره نخواهد برد. بنابراین سرمایه‌گذاران از حمایت‌های محدودی برخوردارند.

برخی پروژه‌های رمزارز که با رشد شارپی مواجه شده و بسیاری آنها را ارزشمند می‌دانستند در سال جاری وارد «مارپیچ مرگ» شده و میلیاردها دلار از ثروت سرمایه‌گذاران را دود کرده است. اما مورد FTX و بنکمن-فرید بیش از بقیه برجسته شده است. او عکس جلد مجلات بوده، قانونگذاران را مورد شماتت قرار داده و در سیاست دستی داشته است، حتی اسپانسر ساخت یک استادیوم ورزشی در میامی بوده است. او صدها سرمایه‌گذاری در پروژه‌های کوچک‌تر رمز‌ارز انجام داده و فرد شناخته‌شده‌ای در حوزه کریپتو به حساب می‌آید.

مبشران ارزهای دیجیتال و فناوری زیربنایی آن، این حوزه را به عنوان ابزار سرمایه‌گذاری تبلیغ می‌کنند که نیاز مردم به موسسات مالی را از بین می‌برد. اما بنکمن-فرید همواره به تقویت اعتماد از سوی سرمایه‌گذاران، روزنامه‌نگاران، سیاستمداران و موسسات خیریه اشاره کرده، حالا نه‌تنها او بلکه کل صنعت رمزارز زیر ذره‌بین قرار گرفته است.فروپاشی FTX با بازگشت وسیع‌تر صنعت تکنولوژی مرتبط است.

بنکمن-فرید با برنی مداف مقایسه می‌شود و همانند الگوی پانزی مداف که در حین بحران مالی 2008 رخ داد، بیم آن می‌رود که فروپاشی FTX هم به عقب‌نشینی گسترده صنایع تکنولوژی منجر شود. سهام شرکت‌های تکنولوژی سقوط کرده‌اند. سرمایه‌گذاران خطرپذیر به شدت عقب نشسته‌اند. نزدیک به 800 شرکت حوزه های‌تک بیش از 120 هزار کارمند خود را در سال جاری تعدیل کرده‌اند که در این میان نام شرکت‌های بزرگی چون متا، آمازون و توئیتر به چشم می‌خورد.

ردپای این فشار در شرکت‌های های‌تک را می‌توان در نرخ بهره برای استقراض پول دنبال کرد. برای بیش از یک دهه، نرخ‌های بهره بسیار پایین بود و سرمایه‌گذاران با ریسک‌پذیری پول خود را به سمت شرکت‌های تکنولوژی با رشد بالا سرازیر کردند. حالا نرخ‌ها در حال رشد هستند و این در حالی است که رشد ناشی از پاندمی در دو دهه اخیر ناپدید شده است. افزایش نرخ بهره به ارزش شرکت‌های های‌تک ضربه زده و دسترسی آنها به سرمایه را کاهش داده است، در این میان شرکت‌هایی که روی رمزارزها متمرکز بودند نیز از این قاعده مستثنی نیستند.

اتفاقات بیشتری در راه است

ورشکستگی FTX بیش از یک میلیون سرمایه‌گذار این صرافی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علاوه بر افرادی که این صرافی را برای ذخیره سرمایه‌گذاری رمزارز خود انتخاب کردند، افرادی که در شرکت‌ها و صندوق‌های زیرمجموعه FTX سرمایه‌گذاری کردند نیز متضرر شده‌اند. مدیران سرمایه‌گذاری که در حوزه کریپتو کار می‌کنند واقعاً باید در نظر داشته باشند که آیا باید دارایی‌های نسبتاً جدید، نسبتاً اثبات‌نشده و نسبتاً غیرقابل نظارت در برنامه‌های بازنشستگی خود داشته باشند یا خیر. رمزارزها در حقیقت نوع خاصی از دارایی هستند که اگر بخواهیم صادق باشیم، به شما تعلق ندارند.