بازگشت به عصر رانت

  راضیه احقاقی: ورود سیمان به بورس کالای ایران و فروش این محصول در بازاری شفاف و رقابتی و به دور از قیمت‌گذاری دستوری قدمی بزرگ و رو به جلو بود که در ماه‌های ابتدایی امسال محقق شد. سیمان از جمله معدود کالاهای صنعتی است که تا همین چند ماه پیش از سوی وزارت صمت مورد قیمت‌گذاری دستوری قرار می‌گرفت؛ این در حالی بود که میزان تولید سیمان در ایران بسیار فراتر از تقاضای داخلی و صادراتی آن است و بنابراین خروج این محصول از فرآیند قیمت‌گذاری دستوری، چالشی در توازن عرضه و تقاضای آن به وجود نمی‌آورد. با توجه به ویژگی‌های ساختاری بازار سیمان در کشور همانند تولید فراتر از تقاضای داخلی و پراکندگی واحدهای سیمانی در جغرافیای کشور، برداشتن قیمت‌گذاری دستوری و عرضه آن در بازاری شفاف و رقابتی همچون بورس کالا می‌تواند به سرعت شرایط پایدار و منصفانه قیمتی را برای این محصول به وجود آورد که همزمان سود تولیدکننده و مصرف‌کننده نهایی را به همراه داشته باشد. ظرف هفته‌های ابتدایی ورود سیمان به بورس کالا، معاملات این محصول روند منطقی داشت و همین موضوع نیز باعث شد تا این بازار با استقبال خوبی از سوی عرضه‌کنندگان و خریداران روبه‌رو شود. اما در ادامه با خبر تعطیلی واحدهای سیمانی کشور به دلیل قطعی برق، التهاباتی جدی در معاملات سیمان در بورس کالا و بازار آزاد و غیررسمی به وجود آمد به‌گونه‌ای که ظرف مدتی کوتاه سیمان با رشد چندبرابری قیمت روبه‌رو و در برخی مناطق کشور نایاب شد. اگرچه خبر توقف تولید واحدهای سیمانی به دلیل قطعی برق و احتمال استمرار این وضعیت برای چند هفته متوالی دلیل آشفتگی این بازار بود، اما این موضوع فرصتی مناسب را در اختیار عده‌ای قرار داد تا درصدد مخالفت با عرضه این محصول در بورس کالا برآیند و ورود سیمان به این بازار شفاف و رقابتی را دلیل التهابات به‌وجود‌آمده در بازار عنوان کنند. این افراد که ذی‌نفعان خروج سیمان از بورس کالا بودند با وارونه جلوه دادن دلایل رشد قیمت سیمان تلاش خود را کردند تا مجدد قیمت‌گذاری این محصول دستوری انجام گیرد. اگرچه عموماً مسوولان با هدف یا شعار کنترل قیمت‌ها سراغ نرخ‌گذاری دستوری می‌روند اما واقعیت آن است که بارها به تجربه اثبات شده که اجرای این سیاست نه‌تنها در کنترل قیمت‌ها موثر نیست که تنها به توزیع رانت و تضعیف تولیدکنندگان می‌انجامد. روزنامه دنیای اقتصاد در سرمقاله روز پنجم مرداد خود به بررسی ذی‌نفعان رانت سیمان پرداخت. در این پرونده نیز به شکل بی‌طرفانه به بررسی دلایل منطقی ایرادات وارده به عرضه سیمان در بورس کالا پرداخته شد. اگرچه ورود این محصول قدمی مثبت و رو به جلو است اما انتظار می‌رود که با تدوین شیوه‌نامه معاملاتی برای آن و تعیین مواردی همچون کف عرضه، نظارت بر متقاضیان و تعیین شیوه‌نامه‌ای درست برای تعیین قیمت پایه، ایرادات صحیح وارده بر عرضه این محصول در این بازار مرتفع شود. این موضوع در عین حال که به بهبود وضعیت معاملات سیمان در بورس کالا می‌انجامد جلوی انتقادات نادرست را نیز می‌گیرد. در چنین شرایطی خروج سیمان از بورس کالا نادرست‌ترین تصمیم و بازگشتی به عقب تلقی می‌شود که از سویی به توزیع رانتی گسترده منجر شده و از طرف دیگر زمینه توسعه را از این صنعت گرفته و زیانی عظیم به سرمایه‌گذاران و سهامداران این واحدها وارد می‌کند.