سراشیبی جمعیت

مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور کشورمان در جلسه هیات دولت پس از گزارش وزیر نیرو با تاکید بر اینکه فعالیت صنایع و کارخانه‌های تولیدی به‌هیچ‌وجه نباید به خاطر کمبود برق و گاز متوقف شود، بر ضرورت کاهش و بهینه کردن هزینه‌های دستگاه‌های اجرایی نیز تاکید کرد و گفت: صرفه‌جویی، مصرف صحیح و افزایش بهره‌وری را باید از خودمان شروع کنیم. همچنین تامین و تسهیل معیشت مردم باید مهم‌ترین دستورالعمل ما باشد و تحت هیچ شرایطی این موضوع نباید مورد بی‌توجهی یا حتی کم‌توجهی قرار گیرد. آن‌گونه که ایرنا گزارش داده: وی همچنین با تاکید بر اهمیت تسهیل و روان‌سازی امور در دستگاه‌هایی مثل گمرک با ایجاد هماهنگی و رفع تعدد سلایق دستگاه‌ها، افزود: باید با ایجاد فرماندهی واحد کار مردم و تجار تا حد امکان با سهولت و سرعت انجام شود. در این صورت است که می‌شود تاب‌آوری جامعه را ارتقا داد. رئیس‌جمهور در بخش دیگری از سخنانش تصریح کرد: نباید نیروهای علمی، متخصصان و صاحب‌نظران و کارشناسان را به دلایل واهی ازجمله اینکه فلان کارشناس در مقطعی اظهارنظری کرده، از حضور در مراکز علمی و تخصصی محروم کنیم. استراتژی دشمن این است که نیروهای تاثیرگذار و توانمند مورد بی‌مهری قرار گیرند و ناراضی شوند، از این‌رو ما نباید با دست خودمان به پیشبرد این هدف کمک کنیم.

بی‌توجهی به مسائل محیط ‌زیست

شینا انصاری، رئیس سازمان محیط‌ زیست کشور، در «نخستین همایش ملی روسای ادارات شهرستان‌ها و فرماندهان یگان حفاظت محیط زیست کشور» با اشاره به سال‌ها تجربه مدیریت در سطح شهرستان‌ها، گفت: به‌خوبی می‌دانم که مشکلات اشاره‌شده، انباشته و حاصل سال‌ها بی‌توجهی به مسائل محیط‌ زیست است. ما در سازمان تمام تلاش خود را به کار گرفته‌ایم و بر آنیم تا با تقویت و مضاعف کردن این کوشش‌ها، این چالش‌ها را برطرف کنیم. آن‌گونه که ایسنا گزارش داده: معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان محیط‌ زیست کشور ادامه داد: می‌دانیم که همه محیط‌بانان، با وجود همه مشکلات و موانع، خالصانه، دلسوزانه و متعهدانه برای حفاظت از طبیعت و محیط‌ زیست و برای مقابله با آسیب‌ها و تحریم‌ها تلاش می‌کنند؛ ما قدردان شما و خانواده‌هایتان هستیم که در کنار شما صبورانه تحمل می‌کنند و با مشکلات معیشتی که با آن مواجه هستید، همراهی می‌کنند. وی با بیان اینکه ما در راستای اجرای تکالیف و ماموریت‌هایی که بر عهده داریم، با مشکلات و موانع متعددی مواجه هستیم، گفت: تخریب‌ها و آلودگی‌ها به دلایل مختلفی رخ می‌دهند؛ برخی دلایل جهانی هستند، مانند قرارگیری کشور ما در منطقه‌ای که با پدیده تغییر اقلیم و خشکسالی مستمر مواجه است و تبعات آن را در کاهش منابع آبی شاهدیم، از طرف دیگر، به دلیل عدم توجه کافی در گذشته با معضلات متعددی در حوزه محیط‌ زیست، ازجمله کاهش تنوع زیستی، تشدید آلودگی در شهرهای بزرگ، مشکل پسماندها و سایر مشکلات مواجه هستیم. انصاری بیان کرد: طبیعی است که برای مقابله با این چالش‌ها، لازم است در راستای سیاست‌ها و اسناد بالادستی عمل کنیم؛ مهم‌ترین سند بالادستی ما، سیاست‌های کلی محیط‌ زیست است که از سوی مقام معظم رهبری در سال ۱۳۹۴ ابلاغ شد. این سند در پنج محور و 50 بند، فصل‌الخطاب ما بوده و همه موضوعات و جوانب محیط‌ زیست را در بر می‌گیرد. معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان محیط‌ زیست، اظهار کرد: قطعاً در بخش‌های مختلف، از افزایش نیروی انسانی و تجهیزات گرفته تا ارتقای امکانات رفاهی و معیشتی محیط‌بانان، برنامه‌ریزی و تلاش خواهیم کرد؛ همکاری ادارات شهرستانی در پایش هوشمند محیط زیست و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین نیز بسیار حائز اهمیت است.

 بازگشت تعدادی از ایرانیان آمریکا به کشور

عسکر جلالیان، معاون حقوق بشر و امور بین‌الملل وزارت دادگستری، گفت: وزارت دادگستری به‌عنوان متولی دبیرخانه کمیته انتقال محکومین مسئول انتقال محکومان ایرانی از هر جای دنیا به کشور است؛ ما این امر را با کشورهایی که موافقت‌نامه داشته باشیم در چهارچوب موافقت‌نامه انجام می‌دهیم و با کشورهایی که موافقت‌نامه نداریم، این اقدام را به اذن رئیس قوه قضائیه اجرایی می‌کنیم. آن‌گونه که ایلنا گزارش داده: وی در ادامه به موضوع بازگشت شماری از شهروندان ایرانی از آمریکا به کشور اشاره و اظهار کرد: ۱۱۵ نفر از هموطنان از آمریکا به کشور بازگشتند که پرواز آنها از قطر ساعت ۳ صبح چهارشنبه هفته گذشته در تهران به زمین نشست؛ هیچ‌کدام از این شهروندان ایرانی محکوم نیستند و پرونده قضایی ندارند؛ از این‌رو، بازگشت این هموطنان در چهارچوب اقدام‌ها و ماموریت‌های وزارت دادگستری نبوده است، اما وزارت دادگستری از منظر حقوق بشری و حقوق شهروندی موضوع این هموطنان را دنبال می‌کند که اگر نیازی به پیگیری حقوقی و قضایی در رابطه با این هموطنان باشد، وظایف خود را انجام دهد. جلالیان در ادامه اظهار کرد: وزارت دادگستری بر این باور است که ایرانی‌ها در هر جای دنیا که باشند، شهروند ایران هستند و با هر قصد و نیتی به هر کشوری سفر یا مهاجرت کرده باشند، هر زمان که بخواهند، می‌توانند به کشور بازگردند و آغوش میهن به روی آنها باز است. وی در ادامه با بیان اینکه وزارت امور خارجه و دیگر دستگاه‌های ذی‌ربط در موضوع یادشده هماهنگی‌های لازم را برای بازگشت هموطنان به کشور انجام داده‌اند، گفت: دستگاه‌های متولی و ذی‌ربط قطعاً در اقدام‌های بعدی تلاش خواهند کرد که اگر حق و حقوقی از این هموطنان در آمریکا ضایع یا نقض شده است، در چهارچوب‌های حقوقی پیگیری کنند.

توقف رشد جمعیت

بحران خاموش جمعیت در ایران، ابعاد هشداردهنده‌ای یافته است. بر اساس تازه‌ترین پیش‌بینی‌ها، نرخ رشد طبیعی جمعیت کشور تا سال ۱۴۱۵ به صفر می‌رسد و جمعیت ایران هرگز به سقف ۱۰۰ میلیون نفر نخواهد رسید. آن‌گونه که سازندگی گزارش داده: این وضعیت که با ثبت کمترین میزان موالید در تاریخ معاصر و افزایش بی‌سابقه فاصله فرزندآوری همراه شده، زنگ خطر را برای آینده اقتصادی و اجتماعی کشور به صدا درآورده است. داده‌های جمعیتی ایران، روندی شتابان و بی‌سابقه را نشان می‌دهند. صالح قاسمی، دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت با اشاره به کاهش سریع نرخ باروری از بیش از شش فرزند به ازای هر مادر در دهه ۱۳۶۰ به کمتر از دو فرزند در حال حاضر این تغییر ۳۵ساله را در دنیا بی‌سابقه می‌داند. آمار رسمی سازمان ثبت‌احوال نیز این هشدار را تایید می‌کند: در سال ۱۴۰۳ برای نخستین‌بار طی ۶۵ سال گذشته تعداد موالید به زیر یک‌میلیون تولد رسید و با ثبت تنها ۹۷۹هزار و ۹۲۳ واقعه ولادت، کمترین آمار موالید تاریخ معاصر ثبت شد. این رقم نسبت به سال قبل حدود ۸۰هزار تولد کمتر است. این ‌روند کاهشی، آینده جمعیتی کشور را به‌شدت تحت‌تاثیر قرار داده است. قاسمی هشدار می‌دهد که اگر روند فعلی کاهش باروری ادامه یابد حدود سال ۱۴۱۵ نرخ رشد طبیعی جمعیت ایران به صفر خواهد رسید و پس از آن از حوالی سال ۱۴۲۰ کشور وارد فاز رشد منفی جمعیت خواهد شد. پیامد این زوال این است که بر اساس الگوهای آینده‌پژوهی، سقف جمعیتی ایران در سال ۱۴۲۰ تنها حدود ۹۲میلیون نفر پیش‌بینی می‌شود و کشور هیچ‌گاه جمعیت ۱۰۰ میلیون نفر را تجربه نخواهد کرد.

 60 درصد ظرفیت دانشگاه‌ها با سهمیه‌ها پر می‌شود

ورود داوطلبان متقاضی حضور دانشگاه‌ها و موسسه‌های آموزشی بر اساس سهمیه (مناطق، ایثارگران و جانبازان، خانواده شهدا،‌ زلزله‌زدگان....)، از نیم‌قرن پیش با چالش‌ها و حاشیه‌های زیادی مواجه بوده است. به همین جهت وجود انواع سهمیه‌های ورود به دانشگاه‌ها به یکی از موضوعات چالش‌برانگیز عرصه رقابت ورود به دانشگاه‌ها و موسسه‌های آموزش عالی تبدیل شده است. آن‌گونه که شرق گزارش داده: گرچه این موضوع مسبوق به سابقه است و همواره انتقادهای زیادی از سوی داوطلبان ورود به دانشگاه‌ها به این سهمیه‌ها وارد شده و عده بسیاری در جامعه اعمال سهمیه در پذیرش دانشجو را نوعی بی‌عدالتی آموزشی تلقی می‌کنند و معتقد هستند اعمال سهمیه برای پذیرش داوطلبان کنکور سراسری هم برای کسانی که از این سهمیه‌ها استفاده می‌کنند و هم برای داوطلبان آزاد می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری داشته باشد، اما از دیدگاه موافقان سهمیه‌ها به‌عنوان یکی از موثرترین راهکارهای حمایتی محسوب می‌شود که هدف اولیه آن، ایجاد فرصت‌های برابر برای گروه‌های خاصی از جامعه عنوان می‌شود. آنها معتقدند تقسیم‌بندی داوطلبان با سهمیه‌های مختلف موجب ایجاد فرصت برابر برای داوطلبانی که دسترسی مناسب به امکانات آموزشی ندارند و در نگاه دیگر بهره‌مندی جانبازان، ایثارگران و خانواده شهدا از فرصت بیشتر برای قبولی در دانشگاه خواهد شد. در واقع اعمال سهمیه‌بندی در پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها موضوع جدیدی نیست، نخستین شکل از سهمیه‌بندی‌های کنکور به سال ۱۳۴۸ برمی‌گردد؛ در آن زمان، دانشگاه‌های شهرستان‌ها برای جذب دانشجویان محلی، اختیار عمل بیشتری پیدا کردند؛ به‌عنوان مثال در سال ۱۳۴۸ دانشگاه‌های شهرستان‌ها تا حدود ۵۰ درصد از دانشجویان خود را از میان داوطلبان محلی انتخاب می‌کردند. اما سنگ‌بنای سهمیه‌بندی کنکور به شکل امروزی در سال ۱۳۶۱ شکل گرفت و در سال‌های 1368 و 1393 هم برخی اصلاحات در سهمیه‌ها اعمال شد تا درنهایت، سهمیه‌بندی کنکور به شکل امروزی درآمد. با توجه به نقش بسیار پررنگ سهمیه‌ها برای پذیرش داوطلب در رشته‌های پرتقاضا و دانشگاه‌های سطح یک، حساسیت‌ها و انتقادات به این موضوع نیز افزایش یافته است. به‌طوری‌که به گفته دکتر علی جعفریان، قائم‌مقام وزیر بهداشت حدود ۶۰ درصد ظرفیت پذیرش دانشجویان در دانشگاه‌ها ازجمله دانشگاه‌های علوم‌پزشکی از طریق سهمیه‌ها تکمیل می‌شود. بر این اساس تنها ۴۰ درصد ظرفیت پذیرش در رشته‌های روزانه به داوطلبان آزاد تعلق دارد. در همین رابطه مسعود حبیبی، معاون دانشجویی و فرهنگی وزارت بهداشت به ایسنا می‌گوید: ما بیش از ۴۸‌هزار دانشجوی شاهد و ایثارگر در دانشگاه‌های علوم پزشکی داریم و به‌طور‌کلی می‌توانیم بگوییم بیش از 5 /12 درصد دانشجویان ما با سهمیه وارد دانشگاه‌ها شدند.