به سوی حکمرانی خوب
سیدمحمد خاتمی: آینده جامعه با شعار زیبای زن، زندگی، آزادی روشن‌تر است
رئیس دولت اصلاحات با صدور پیامی به مناسبت روز دانشجو تاکید کرد: مسوولان حضور فرهیختگان، استادان، نخبگان و دانشجویان را قدر بدانند و به جای برخورد ناروا با آنان، دست یاری به سوی آنان دراز کنند و با کمک آنان وجوه ناصواب حکمرانی را به درستی بشناسند و پیش از آنکه دیر شود به سوی حکمرانی خوب حرکت کنند. آن‌گونه که اعتماد گزاش داده: سیدمحمدخاتمی در این بیانیه با اشاره به اینکه شانزدهم آذرماه را باید در متن آنچه در بیش از یک قرن بر این مرزوبوم رفته است و سیر و صیرورتی که ملت شریف ایران داشته است، دید و ارزیابی کرد، آورده است: مدار حرکت ملت؛ نفی استبداد، نفی استعمار و نفی عقب‌ماندگی، تبعیض و فساد و متناظر آن مطالبه آزادی، استقلال، پیشرفت و عدالت و در یک کلام دستیابی به «زندگی» متناسب با شأن انسان و اقتضائات زمان بوده است. ولی پاره‌ای از حادثه‌ها و ایام جنبه نمادین پیدا کرده است؛ از جمله 16 آذر که نمایانگر جایگاه والای دانشگاه و پیشتازی دانشجو در تحولات اجتماع رو به آینده است. خاتمی در این بیانیه می‌افزاید: با وجود درد و داغی که از خون‌های ریخته‌شده و آسیب‌هایی که مردم در عرصه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی به‌خصوص اخلاقی دیده و می‌بینند، بر دل داریم، جای خوشوقتی است که پس از انفعال تحمیل‌شده بر دانشگاه، اینک شاهد حضور و ابراز وجود دانشجویان در جریان‌های اخیر هستیم و خوشوقتی بیشتر اینکه همدلی و هم‌سخنی بخش مهمی از استادان را با دانشجویان می‌بینیم. رئیس دولت اصلاحات با اظهار تاسف نسبت به بازداشت و ایجاد محدودیت برای دانشجویان و فشار بر استادان معتقد است: این رفتارها نه با مبانی و موازین آزادی و حقوق انسانی سازگار است و نه در نهایت امنیت پایدار دانشگاه و جامعه را تامین می‌کند. از دانشگاه به‌خصوص انتظار می‌رود که توجه داشته باشد که همچنان که آزادی یک نیاز مبرم و مطالبه مهم است، امنیت نیز برای کشور اهمیت دارد و مراد از آزادی، آزادی ملت و از امنیت، امنیت میهن است. نباید گذاشت تا آزادی و امنیت در برابر هم قرار گیرند و در نتیجه آزادی به بهانه حفظ امنیت، پایمال شود یا امنیت که شرط استقرار سامان و نظم خوب در جامعه است به نام آزادی نادیده انگاشته شود. خاتمی می‌افزاید: اینک که جامعه با شعار زیبای زن، زندگی، آزادی حرکت خود را به سوی آینده بهتر نشان می‌دهد، به گونه‌ای کم‌سابقه و شاید بی‌سابقه فرهیختگان، استادان، نخبگان و دانشجویان را در اصل حرکت حاضر می‌بینیم. رئیس دولت اصلاحات با توصیه به مسوولان افزوده است: مسوولان این حضور را قدر بدانند و به جای برخورد ناروا با آن، دست یاری به سوی آنان دراز کنند و با کمک آنان وجوه ناصواب حکمرانی را به درستی بشناسند و پیش از آنکه دیر شود به سوی حکمرانی خوب حرکت کنند. امید که به لطف حضرت پروردگار و توجه به خواسته‌های بحق جامعه، در همه زمینه‌ها گشایش موثرتر پدید آید.
جریان دانشجویی به عنوان نماد جریان مطالبه‌گر اجتماعی
علی محمد حاضری استاد دانشگاه تربیت مدرس در پاسخ به این سوال که ما در حوادث اخیر شاهد فعالیت‌های اعتراضی دانشجویی بودیم چقدر ضرورت دارد کرسی‌های آزاداندیشی و آزادی بیان دانشجویان با همه گرایش‌های فکری برپا شود و دانشجویان بتوانند دیدگاه خود را اعلام کنند، گفت: آنچه مهم است این بود که از سال ۴۲، شاید عمده‌ترین قشر و نیرویی که امام با اتکا به صلاحیت‌ها، انرژی، توان و جایگاهشان در تمام دوران تبعید با آنها ارتباط قوی خود را حفظ کرد و جنبش را پیش برد، جریان دانشجویی بود. آن‌گونه که ایلنا گزارش داده، وی افزود: من حتی براساس یک بررسی دقیق علمی و آماری که از کل محتوای ارتباطات و پیام‌های امام (ره) از سال ۴۲ تا ۵۷ انجام دادم، بیشترین مخاطب جمعی امام جریان دانشجویی بوده است و تعداد و اهمیت آن هم در مقایسه با امروز به مراتب کمتر بوده و این نشان می‌دهد که امام چه نگاه هوشمندانه و تیزبینانه‌ای به نقش‌آفرینی جریان دانشجویی داشته است. این استاد دانشگاه افزود: متاسفانه ما بعد از انقلاب، به تدریج به رویکرد و نگاهی رسیدیم که از این انرژی و جنبش دانشجویی به جای یک فرصت برای تعالی کشور و نقادی جریان‌ها، در مراحلی فقط به شکل ابزاری در خدمت حاکمیت نگاه کردیم و هرجا این جریان دانشجویی در نقادی قدرت‌ها تلاشی کرد به جای استفاده از این انرژی به تقابل و مقابله با آن برخاستیم و به نوعی سکوت و آرامش جریان دانشجویی را به عنوان یک هدف به کار گرفتیم و نوعی آرامش گورستانی را برای دانشجویان رقم زدیم و آرزو کردیم. حاضری تصریح کرد: این موضوع به‌خصوص در سال‌های اخیر به وجه پررنگ‌تری دنبال شد اما بالاخره جریان دانشجویی به‌خصوص در اعتراضات اخیر رنگ‌و‌بوی هویت گذشته خودش را تا حدودی پیدا کرده، البته باید مراقبت دقیق به عمل بیاید که در دام شیطنت‌های بیگانه نیفتد که تاکنون نیفتاده و جریان دانشجویی این هوشیاری را دارد. امیدواریم جریان دانشجویی با تکیه بر دو عنصر استقلال و خشونت‌پرهیزی بتواند به عنوان نماد جریان مطالبه‌گر اجتماعی نقش سیاسی خود را ایفا کند. وی در پاسخ به این سوال که چه عواملی باعث شده در برخی برهه‌ها فضای دانشگاه‌ها شکل امنیتی به خودش بگیرد، گفت: به هر حال جریانی در کشور وجود دارد که اصولاً از انتقاد و اعتراض مسالمت‌جویانه و نقادانه چندان خوشش نمی‌آید و همه را مؤید و ترویج‌گر دیدگاه حاکمیت می‌خواهد و چون این موضوع با اساس منش دانشجویی سازگار نیست، سیاست‌ها برای مهار و تقابل این خاصیت ذاتی جنبش دانشجویی که پرسشگری و نقادی است، در تقابل با آنها قرار می‌گیرد. حاضری در پاسخ به این سوال که از نظر شما راهکارهایی مثل ممنوع‌الورود کردن دانشجوها به دانشگاه‌ها یا ستاره‌دار کردنشان باعث نمی‌شود فعالیت‌های دانشجویی خنثی شده و اثرگذاری را که باید داشته باشد از دست بدهد، گفت: فکر می‌کنم این نوع حرکت‌ها فقط به سمت رادیکالیزه شدن جریانات دانشجویی از یک‌سو و از آن طرف کاهش امید به بقا و اثرگذاری در کشور و مهاجرت مغزها منجر شود. یعنی دو سو دارد که یکی به رادیکالیزه شدن جریان و دیگری به از دست رفتن سرمایه‌های فکری و مغزهای کشور می‌انجامد.
انباشت نارضایتی‌ها
محسن میردامادی گفت: درباره ریشه اعتراضات مکرر صحبت شده و به نظرم تکرار آنها برای مخاطبان خسته‌کننده باشد. اما به‌طور اجمالی می‌توان گفت که ما با انباشت نارضایتی‌ها مواجه هستیم که در مدتی طولانی شکل گرفته است. آن‌گونه که اعتماد گزارش داده: حاکمیت توجهی به همه هشدارهایی که در سال‌های گذشته به وسیله دلسوزان، کارشناسان و استادان دانشگاه و... داده شد، نکرد و وقعی به آنها ننهاد تا کار به اینجا کشید. این انباشت مطالبات و نارضایتی‌ها نهایتاً به انفجار امروز رسید. در واقع نارضایتی‌های انباشته‌شده با جرقه ماجرای مهسا امینی حالت انفجاری به خود گرفت. در پاسخ به این پرسش که چه رفتارهایی باعث بروز این نارضایتی‌ها شده، می‌توان گفت مجموعه عملکرد حاکمیت و همه نیروهای دخیل در آن، امید به آینده را برای بخش قابل‌توجهی از مردم از بین برده و آینده را برایشان مبهم و تیره کرده است. تلاش‌های مردم برای تغییر این چشم‌انداز را نیز نقش بر آب کرده است. مهم‌ترین نماد این موضوع، ناامید کردن مردم از پیگیری‌های خواسته‌هایشان از طریق صندوق‌های رای بوده است. نتیجه این رویکرد بستن روزنه‌های امید بر مردم و پیش آمدن وضع موجود است. باید توجه داشت حتی اگر فرض کنیم در ظاهر نشانه‌هایی از کاهش تجمعات وجود داشته باشد، این کمتر شدن تجمعات به معنای کمتر شدن اعتراضات و نارضایتی‌ها نیست. اعتراض در زیر پوست رخدادها همچنان وجود دارد، اما ممکن است ظهور آن به صورت آشکار با افت‌وخیزها و فرازونشیب‌هایی همراه شود. اتفاقاً اگر حکومتی اهل تدبیر باشد برایش بهتر است که این اعتراضات آشکار باشد و آن را ببیند، چرا که از غفلت بیرون می‌آید و می‌تواند علل و ریشه‌های اعتراض‌ها را بشناسد و رفع این علل و ریشه‌ها را در دستور کار قرار دهد. البته در گذشته چنین تدبیری از سوی حکومت مشاهده نشده است. در واقع حکومت از بروز اعتراضات به عنوان فرصتی برای شناسایی مشکلات و نارضایتی‌ها استفاده نمی‌کند.
نگاه تهران به کردها متفاوت از آنکاراست
علی‌اکبر فرازی گفت: در صورت شروع تجاوز زمینی ارتش ترکیه به شمال سوریه این امکان وجود دارد که آنکارا دور تازه‌ای از حمایت تسلیحاتی، لجستیک و حتی حمایت مالی و نظامی خود را از گروه‌های تروریستی در شمال سوریه شکل دهد که بدون شک منافع ایران را به مخاطره می‌اندازد، آن هم در شرایطی که هم روسیه و هم ایالات متحده اکنون تمرکز جدی خود را روی جنگ اوکراین گذاشته‌اند و این فرصت خوبی را برای اردوغان ایجاد کرده است. آن‌گونه که شرق گزارش داده: سکوت تهران به دلیل نیاز به ترکیه به‌خصوص پس از حملات ایران به اقلیم کردستان عراق هم نکته‌ای بود که این تحلیلگر حوزه بین‌الملل در تشریح آن بر این واقعیت دست می‌گذارد که تفاوت جدی بین تهران و آنکارا در نگاه به کردها وجود دارد. به‌زعم فرازی، ترکیه از اساس همه کردها را در هر جایی، چه کردهای ترکیه، چه عراق، چه سوریه و حتی ایران، دشمن اول و خط قرمز امنیتی خود می‌داند، اما تهران با بینش و خوانشی کاملاً عکس، کردها را از اقوام کهن ایران می‌داند. بنابراین فرازی بیان می‌کند که نباید و نمی‌توان به دلیل اقدامات چند هفته اخیر ایران در اقلیم کردستان این‌گونه تصور کرد که تهران در برابر تجاوز ترکیه به سوریه سکوت کرده است تا با همدیگر گروه‌های کردی را از بین ببرند. این دیپلمات باسابقه کشور در ادامه تحلیل خود به این مهم نیز اشاره دارد که تهران باید واکنش و موضع خود را در قبال تجاوز زمینی ترکیه به سوریه به شکل صریح به طرف ترک اعلام کند؛ چراکه از نگاه فرازی امنیت و منافع ملی امری تعارف‌بردار نیست؛ یعنی همان‌گونه که ترکیه و شخص اردوغان در راستای منافع خود، حتی در نشست سران محور آستانه در تهران و حتی پس از مواضع رهبری از تلاش برای حمله به شمال سوریه گفتند و عمل کردند، تهران نیز باید قاطع عمل کند. البته این تحلیلگر حوزه بین‌الملل باور دارد که قرار نیست قاطعیت ایران در برابر ترکیه با جاروجنجال دیپلماتیک یا جریان‌سازی رسانه‌ای همراه شود.
♦♦♦
ایلنا: مسعود پزشکیان نماینده مردم تبریز در مجلس گفت: حالا چه آقای خاتمی باشد چه هر شخصیت دیگری، اینها همه پتانسیل هستند. اشتباه ما این است که به‌جای اینکه از این پتانسیل به نفع وحدت کشور و انسجام استفاده کنیم، هر روز داریم شکاف را عمیق‌تر می‌کنیم.
ایسنا: مجری جلسه پیش از آغاز صحبت‌های زاکانی شهردار تهران در تشریح اینکه تعداد نمایندگان تشکل‌های دانشجویی تنها سه مورد بود، گفت: ما از نمایندگان تشکل‌های مختلف دعوت کردیم اما آنها خود قبول نکردند و در جلسه حاضر نیستند.
خبرآنلاین: محمدعلی ابطحی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب، در صفحه تلگرام خود نوشت: حکومتی که عذرخواهی نمی‌کند، حکومت خوبی نیست. مردم دشمن نیستند که جلوی آنها مقاومت کنید.
ایلنا: ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا طی اظهاراتی مداخله‌جویانه، گفت که کشورش به اخراج ایران از کمیسیون مقام زن سازمان ملل متحد متعهد است.
ایسنا: سارا فلاحی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفت: امیدواریم تاریخ آینده این سرزمین به گونه‌ای نوشته شود که ما امروز بتوانیم پاسخگوی آیندگانمان باشیم.
مهر: عبدالحسین روح‌الامینی رئیس کمیته غذا و دارو مجلس از طرح استیضاح وزیر بهداشت و درمان با بیش از ۶۰ امضای نمایندگان و ثبت آن در سامانه مجلس خبر داد.
ایسنا: انجمن صنفی عکاسان مطبوعاتی در تازه‌ترین بیانیه خود جزئیات جدیدی از وضعیت عکاسان بازداشت‌شده منتشر کرده است که نشان می‌دهد احمد حلبی‌ساز، عکاس مطبوعاتی، به پنج سال زندان محکوم شده است.
ایلنا: ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه عنوان کرد: مواضع ایران در بحث برجام روشن و مشخص است، ایران به تعهدات خود در برجام عمل کرد اما دولت خاطی و کشورهای اروپایی به تعهدات خود عمل نکردند. نیاز طرفین به برجام مهم است و دولت‌های غربی باید دقت کنند که نیاز طرف غربی کمتر از ایران نیست و نباید برای تلاش در مسیر احیای برجام منتی بر سر ایران بگذارند.
ایسنا: ناصر راستخواه رئیس پیشین نظام ایمنی هسته‌ای کشور با اشاره به اعلام سازمان انرژی اتمی مبنی بر آغاز احداث نیروگاه 300 مگاواتی در دارخوین گفت: گرچه دانش هسته‌ای در کشور توسعه بسیار زیادی داشته اما موفقیت در انجام چنین پروژه‌هایی، نیاز به همکاری و تعامل بین‌المللی نزدیک دارد.
♦♦♦
جاده دوطرفه
شرق نوشت: صباح زنگنه گفت: تعامل با کشورهای دیگر یک جاده دوطرفه است. تعامل و تلاش برای ارتقای روابط دوجانبه مساله‌ای نیست که تنها با اراده یکی از طرف‌ها پیش برود. یکسری خواسته‌ها داریم و مجموعه‌ای از خواسته‌ها نیز از سوی طرف مقابل مطرح می‌شود. فضای سیاسی، فضای رسانه‌ای و به‌طور کلی جو عمومی کشورها از جمله موضوعات مورد توجه طرف مقابل برای تصمیم‌گیری در رابطه با روابط دوجانبه و سطح همکاری‌هاست. زمانی که مسائل داخلی اوج بگیرد، قابل پیش‌بینی است که کشورهای دیگر از جمله کشورهای همسایه با دیده تردید به همکاری با شما نگاه کنند و نگرانی‌هایی درباره آینده داشته باشند.
رسانه مستقل
اعتماد نوشت: عباس عبدی فعال سیاسی اصلاح‌طلب در یادداشتی نوشت: چگونه باید وقت خود را صرف تکذیب دروغ‌های بیشمار کرد؟ مشکل نظام ارتباطی و اطلاع‌رسانی ایران این نیست که خبر دروغ در آن هست، مشکل اصلی این است که راهی برای دفاع از اخبار صحیح یا تولید و انتشار آنها وجود ندارد. این راه فقط از طریق نهاد مستقل رسانه‌ای و تامین امنیت حرفه‌ای روزنامه‌نگاری قابل پیمودن است. به علاوه فرض کنیم که خبری دروغ منتشر شد، چگونه می‌خواهید ثابت کنید که دروغ است؟ یا دروغگو را چگونه مجازات خواهید کرد، در حالی که گوینده دروغ در دسترس شما نیست؟
بازنگری قانون اساسی
هم‌میهن نوشت: بازنگری در قانون اساسی، موضوعی است که هرازچندگاهی در فضای کشور مطرح می‌شود، اظهار نظرها درباره آن عنوان شده، انتظارات از تغییرات بیان می‌شود و پس از مدتی به بایگانی رفته تا بهانه دیگری مهیا شده و باز هم موضوع لزوم ایجاد تغییر و بازنگری در برخی اصول قانون اساسی بیان شود. این‌بار هم اعتراضات اخیر، فضای سیاسی را به سمتی برده که برخی اظهارنظرها درباره لزوم ایجاد تغییر در قانون اساسی و بازنگری آنچه در سال 1368 تدوین شد، به گوش می‌رسد و مباحثی پیرامون آن از سوی سیاسیون به میان آمده که البته این اظهارنظرها در فضای فعلی کشور، از سوی اصولگرایان بوده و آنها هستند که بر طبل ایجاد تغییر و بازنگری می‌زنند.
جمع‌بندی‌های ناقص
خراسان نوشت: با ساختاری از حکمرانی مواجهیم که در پاسخ به مسائل اصلی دچار جمع‌بندی‌های ناقص است؛ از مساله مواجهه با پوشش‌های خارج از عرف که پاسخ به آن، بین رها کردن تا گشت ارشاد، دچار سرگردانی است تا مساله فضای مجازی که باز هم بین رها کردن تا صیانت و فیلترینگ در نوسان است. نسخه‌هایی شکل می‌گیرد و اجرا می‌شود که پاسخ روشن و قابل دفاعی در بین طیف‌های مختلف نخبگان جامعه ندارد، چنان که در موضوع گشت ارشاد نیز بسیاری از فعالان فرهنگی طرفدار گفتمان انقلابی نیز مخالف آن هستند. چالش حکمرانی باید به ارائه پاسخی روشن به چگونگی حل مسائل اصلی معطوف شود.