صیانت از نااطمینانی
طرح‌های موسوم به «صیانت» با چه هدفی تدوین می‌شوند؟
فرزین زندی: در میانه بحران‌های پرشماری که خیل زیادی از آنها حتی در حیطه وظایف و حوزه دخالت ساختار حکمرانی کشور قرار ندارد اما ساختار، خود را به آنها قلاب کرده، طرح‌های «صیانت» به ابربحران‌هایی تبدیل شده‌اند که نظام تصمیم‌گیری کشور را در وضعیتی بغرنج قرار داده است. طرح صیانت از فضای مجازی، یکی از طرح‌های خبرساز و پرحاشیه‌ای است که بر اساس آن دولت موظف می‌شود بر فعالیت شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها نظارت داشته باشد. طرح صیانت حقوق عامه برای نگهداری حیوانات در منزل نیز، با هدف «جلوگیری از واردات، تکثیر، پرورش، خرید و فروش، حمل‌ونقل و گردانیدن اعم از پیاده یا با وسیله نقلیه و نگهداری حیوانات» تصویب شده که رعایت نکردن آن از سوی شهروندان با جزای نقدی «معادل ۱۰ تا ۳۰ برابر حداقل حقوق کارگری» همراه خواهد شد. هر دو طرح از سوی ناظران و تحلیلگران، مصداق بارز دخالت زیان‌بار در «کسب‌وکار» و «سبک زندگی» مردم شمرده شده که یکی از عوامل مهم تعمیق تنش میان جامعه و ساختار سیاسی است. اخیراً مدیرعامل یک استارت‌آپ مطرح «طرح صیانت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی» را یکی از عوامل مهاجرت جوانان نخبه اعلام کرد و یک روزنامه‌نگار اصولگرا نیز، دخالت بیجا در زندگی و کسب‌وکار مردم را از جمله مشکلات اساسی کشور دانست. مهدی نصیری تحلیلگر اصولگرا نیز برخورد مجلس با دارندگان حیوانات خانگی را مصداق «برخورد پادگانی» دانسته و هشدار داده که این‌گونه طرح‌ها باعث «تشدید شکاف» میان مردم و حاکمیت می‌شود و زمینه‌های دوقطبی‌سازی جامعه را فراهم می‌آورد. چندین دهه قبل، «فردریش فون‌هایک»، استدلال کرد که همه نظم‌ها از جمله نظم‌های اجتماعی، به‌طور خودجوش و تحت قواعدی به وجود می‌آیند که خارج از اراده سازمان‌بخش انسان‌هاست و تلاش‌هایی که برای ساماندهی امور اجتماعی صورت می‌گیرد، چه در ابعاد بزرگ و چه کوچک، تلاش‌هایی عبث است که می‌تواند به نظم خودانگیخته، لطمه وارد آورد. او «جامعه متعالی» را جامعه‌ای خواند که به هر شخص حداکثر قلمرو ممکن را برای تعیین و دنبال کردن برنامه‌های خود می‌دهد و نه جامعه‌ای که در آن با مردم مانند ابزارهایی برای دستیابی به بعضی اهداف بزرگ‌تر، برخورد می‌شود. جامعه متعالی به هر فرد اجازه می‌دهد تا آنچنان‌که خودش شایسته می‌داند زندگی کند. هایک با مثال زدن از نظریه داروین درباره تکامل طبیعی استدلال کرد که نظم‌های اجتماعی نیز از همین نوع هستند؛ یعنی مثل نظام طبیعی، «خودانگیخته» و «طراحی‌نشده»اند. در بی‌توجهی به تجارب تاریخی و علمی جهان اما همه این اتفاقات در ایران در حالی رقم می‌خورد که نتایج یک نظرسنجی توسط مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) در تابستان سال جاری نشان داد که حدود 60 درصد از ایرانیان، امیدی به بهتر شدن وضعیت کشور در سال آینده ندارند و حدود ۳۰ درصد مردم نیز بر این باورند که وضعیت کشور در سال آینده نسبت به الان بدتر می‌شود. جالب اینجاست که چنین طرح‌هایی بدون کوچک‌ترین اعتنایی به چنین نظرسنجی‌هایی که عمق نارضایتی و ناامیدی مردم را نشان می‌دهد تدوین و تصویب می‌شوند. در این پرونده سعی می‌کنیم آثار زیان‌بار دخالت سیاستمداران در زندگی و کسب‌وکار مردم را بررسی و تحلیل کنیم.
